Η συμμετοχή τριών ανώτερων στελεχών της κυβέρνησης του Προέδρου Trump την έκανε ιδιαίτερα ξεχωριστή. Ήταν ο Υπουργός Ενέργειας Chris Wright, ο Υπουργός Εσωτερικών και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ενέργειας Doug Burgum και ο Υφυπουργός Εξωτερικών Michael Rigas, αλλά και η Πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Ελλάδα Kimberly Guilfoyle. Άλλοι Αμερικανοί συμμετέχοντες ήταν αξιωματούχοι της US International Development Finance Corporation και της US Export-Import Bank. Ούτε και οι Βρυξέλλες μπορούν να καυχηθούν ότι προσέλκυσαν τόσους πολλούς ανώτερους Αμερικανούς αξιωματούχους ταυτόχρονα.
Εξίσου σημαντική ήταν η συμμετοχή υπουργών ενέργειας από 25 χώρες από όλη την Ευρώπη, με εκπροσωπούμενες όλες τις χώρες της νοτιοανατολικής και κεντρικής Ευρώπης.
Η συμμετοχή της Πρέσβης Kimberly Guilfoyle διασφαλίζει ότι τα αποτελέσματα της P-TEC θα ακολουθηθούν ενεργά. Έχει ως αποστολή της την ενίσχυση της συμμαχίας ΗΠΑ-Ελλάδας, με επίκεντρο τους αμυντικούς, ενεργειακούς και οικονομικούς δεσμούς. Ο Πρόεδρος Trump την αποκαλεί «στενή φίλη και σύμμαχο».
Η P-TEC ήταν μια από τις πιο σημαντικές συγκεντρώσεις για την ενέργεια στην Αθήνα μέχρι σήμερα, και χαρακτηρίστηκε από αισιοδοξία και φιλοδοξία. Η Ελλάδα αναδείχθηκε ως βασικός ενεργειακός και έμπιστος σύμμαχος για τις ΗΠΑ στη νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά και ως κλειδί για το άνοιγμα της Ανατολικής Μεσογείου. Η γεωγραφική της θέση και οι ενεργειακές της υποδομές [Σχήμα 1] είναι εξαιρετικά κατάλληλες για αυτόν τον ρόλο: τερματικοί σταθμοί εισαγωγής LNG στην Αλεξανδρούπολη και τη Ρεβυθούσα, ο αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), ο αναδιαμορφωμένος ΔιαβαλκανικόςΑγωγός και ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου που εκτείνεται μέσω της Ελλάδας στην Ευρώπη. Η Ελλάδα αναπτύσσει επίσης δύο νέους τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG και τον Κάθετο Διάδρομο Φυσικού Αερίου (VGC), ένα δίκτυο αγωγών που διέρχεται από την Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Μολδαβίας προς την Ουκρανία.
Εδραιώθηκε η ανάπτυξη ενός νέου ενεργειακού και γεωπολιτικού σκηνικού για την περιοχή.
Σχήμα 1: Η Ελλάδα ως πύλη για τα αμερικανικά σχέδια LNG και ενέργειας για την ευρύτερη περιοχή
Η Ευρώπη στρέφεται στο αμερικανικό LNG
Η Ευρώπη συμφώνησε τον Οκτώβριο να καταργήσει σταδιακά όλες τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και LNG, με πλήρη απαγόρευση που θα τεθεί σε ισχύ έως το τέλος του 2027.
Επιπλέον, τον Ιούλιο, η ΕΕ δεσμεύτηκε να εισάγει αμερικανικά ενεργειακά προϊόντα αξίας έως και $750 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2028, κυρίως LNG. Αυτή η δέσμευση ήταν μέρος μιας ευρύτερης εμπορικής και δασμολογικής συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ, που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας αντικαθιστώντας τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας.
Αυτό είναι το σκηνικό που έκανε την P-TEC τόσο ξεχωριστή, καθώς οι χώρες της περιοχής αγωνίζονται να εξασφαλίσουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Στρατηγική των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή
Η στρατηγική των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή, που περιλαμβάνει έναν διάδρομο από την κεντρική και νοτιοανατολική Ευρώπη προς την Ανατολική Μεσόγειο -από την Ουκρανία έως το Ισραήλ- έχει τρία σκέλη:
1. Να σταματήσει κάθε εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και ενέργεια και να τα αντικαταστήσειμε αμερικανικό LNG και ενέργεια
2. Να επεκταθεί και να ενισχυθεί ο ρόλος των αμερικανικών μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου, κυρίως της ExxonMobil και της Chevron, στην περιοχή
3. Να περιοριστεί ή κατά προτίμηση να σταματήσει η κινεζική επιρροή.
Αυτό καθοδηγείται από ειδικά επιλεγμένους Πρέσβεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Τουρκία -όλοι στενοί συνεργάτες του Trump- καθώς και από τον Massad Bulos, συμπέθερο του Trump, ο οποίος διορίστηκε από τον Πρόεδρο ως ανώτερος σύμβουλός του για τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Είναι σε θέση να διαμορφώσουν τις πολιτικές του Trump στην περιοχή.
Η επίτευξη αυτής της στρατηγικής απαιτεί την επίλυση των βασικών προβλημάτων που επηρεάζουν αυτό το μέρος του κόσμου, από τις θαλάσσιες διαφορές μέχρι το κυπριακό πρόβλημα και εντάσεις μεταξύ Τουρκίας, Ελλάδας και Ισραήλ. Βασιζόμενες στην εμπειρία με τη Γάζα, και υποστηρίζοντας αυτή τη στρατηγική, οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να συμμετάσχουν ενεργά στην επίλυση των περιφερειακών διαφορών και όπου χρειάζεται να επιβάλουν λύσεις, για να φέρουν σταθερότητα.
Η P-TEC τόνισε τον ρόλο της Ελλάδας ως βασικής πύλης για τα αμερικανικά σχέδια LNG και ενέργειας για την ευρύτερη περιοχή. Υπογράφτηκε η πρώτη μακροπρόθεσμη σύμβαση LNG της Ελλάδας μεταξύ της αμερικανικής Venture Global και της ΔΕΠΑ/ΑΚΤΩΡ.Αυτό ακολουθήθηκε από υπογραφή συμφωνίας για εξαγωγή φυσικού αερίου από Ελλάδα στην Ουκρανία.
Η άλλη διάσταση αυτής της στρατηγικής -που επικεντρώνεται στην ενεργειακή κυριαρχία των ΗΠΑ- είναι η επέκταση και η ενίσχυση του ρόλου των αμερικανικών μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή [Σχέδιο.2].
Μια βασική συμφωνία που υπογράφηκε κατά τη διάρκεια της P-TEC ήταν η απόκτηση από την ExxonMobil του 60% του μετοχικού κεφαλαίου του τεμαχίου 2 της Ελλάδας στο βορειοδυτικό Ιόνιο Πέλαγος, σε συνεργασία με την Energean, με σχέδιο για γεωτρήσεις το 2027.
Σχήμα 2: Αδειοδοτήσεις για έρευνες στην Ελλάδα
Επιπλέον, σε μια πολύ σημαντική εξέλιξη, η κοινοπραξία Chevron-Helleniq Energy επιλέχθηκε ως ο προτιμώμενος επενδυτής για 4 τεμάχια νότια της Κρήτης. Η ExxonMobil ήδη κάνει έρευνες σε 2 τεμάχια νοτιοδυτικά της Κρήτης.
Αυτές οι συμφωνίες ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο στην εξερεύνηση υδρογονανθράκων και έχουν σημαντικό γεωπολιτικό βάρος για την Ελλάδα, την ευρύτερη περιοχή, τις σχέσεις με την Τουρκία και τα αμερικανικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ExxonMobil και η Chevron έχουν επίσης αυξήσει την παρουσία τους στην Αίγυπτο τα τελευταία χρόνια. Την περασμένη εβδομάδα απέκτησαν νέα υπεράκτια τεμάχια δίπλα στα υπάρχοντα τεμάχια τους στα ανοιχτά της Αιγύπτου.
Η Chevron, και ξεχωριστά Αμερικανοί αξιωματούχοι, επισκέφθηκαν επίσης τη Λιβύη για να διερευνήσουν πιθανή επιστροφή στη χώρα. Η κάθοδος της Chevron στη Λιβύη, καθώς και νότια της Κρήτης, απαιτεί την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται από το Τουρκο-Λυβικό μνημόνιο [Σχήμα 3]. Αυτή είναι η αρμοδιότητα του Bulos.
Σχετική με αυτό είναι η προσφορά του Μητσοτάκη στις 17 Οκτωβρίου να συγκαλέσει την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Κύπρο και τη Λιβύη να συναντηθούν και να συζητήσουν διαφορές σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες και συσχετιζόμενα ζητήματα. Αποτελεί μέρος αυτής της συνολικής στρατηγικής και είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Σχήμα 3: Διαφορές στην οριοθέτηση ΑΟΖ [Πηγή: Bloomberg]
Το σχήμα 3+1 επιστρέφει
Στο περιθώριο του P-TEC, οι υπουργοί ενέργειας των ΗΠΑ, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ συναντήθηκαν αναβιώνοντας το σχήμα 3+1. Επανεπιβεβαίωσαν την υποστήριξή τους σε ευρύτερα περιφερειακά έργα διασυνδέσεων, όπως η GSI, στο πλαίσιο του Εμπορικού Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), την ενεργειακή ανάπτυξη και τη συνεργασία για την προστασία των ενεργειακών υποδομών.
Επιπλέον, για πρώτη φορά, η ισραηλινή κυβέρνηση πρότεινε ανοιχτά την κατασκευή του τμήματος Κύπρου-Ισραήλ της GSI πριν από το τμήμα Κρήτης-Κύπρου. Αυτό προσθέτει μια νέα διάσταση που θα μπορούσε να επιταχύνει την πρόοδο του έργου.
Αυτές οι εξελίξεις εξηγούν επίσης τον συμβιβασμό που συμφώνησε ο Μητσοτάκης όσον αφορά την ενημέρωση των οικονομικών και τεχνικών παραμέτρων της GSI, δίνοντας στον Χριστοδουλίδη μια σύντομη ανάπαυλα. Έχει μεγαλύτερα ψάρια να ᾽τηγανίσει᾽ από τη GSI. Το αμερικανικό ενεργειακό σχέδιο για την περιοχή, με την Ελλάδα στο επίκεντρο, έχει αποκτήσει ύψιστη προτεραιότητα. Αυτή είναι η νέα περιφερειακή ενεργειακή πραγματικότητα.
*Dr Charles Ellinas, @CharlesEllinas
Councilor Atlantic Council