τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, τα δυτικά κράτη δυσκολεύονται να πλήξουν ουσιαστικά το εμπόριο ιρανικών καυσίμων.
Οι εξαγωγές πετρελαίου προς την Κίνα θα συνεχιστούν ασχέτως των κυρώσεων που θα συμφωνήσει ο ΟΗΕ, δήλωσε χθες ο Υπουργός Πετρελαίου του Ιράν, Μοχσέν Πακνετζάντ. Η τοποθέτηση του Ιρανού αξιωματούχου ήρθε λίγες ώρες μετά τη συνάντηση της ιρανικής αντιπροσωπείας με τους Υπουργούς Εξωτερικών της Βρετανίας, της Γαλλίας, και της Γερμανίας— γνωστές ως Ε3— με την παρουσία της Επιτρόπου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κάγια Κάλας. Οι δύο πλευρές έχουν πραγματοποιήσει σειρά συνομιλιών προκειμένου να βρουν λύσεις στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος την Τεχεράνη. Οι Ευρωπαίοι κατηγορούν το Ιράν πως παραβιάζει τη συμφωνία JCPOA του 2015, ένα πλαίσιο που έχει καταρρεύσει ήδη από το 2018, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ και επέβαλε νέα μέτρα κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Οι εισαγωγείς του ιρανικού πετρελαίου πριν και μετά τη JCPOA. Πηγή: Reuters.
Η απόσυρση των ΗΠΑ οδήγησε στην ουσιαστική ακύρωση της JCPOA, με τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν να καταρρέουν το 2019 και να φτάνουν στα χαμηλότερα επίπεδα το 2020, σε συνδυασμό με την ενεργειακή κρίση της πανδημίας. Εντούτοις, η Κίνα, η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο αγοραστή ιρανικού πετρελαίου εισάγοντας σχεδόν το 80%, διαφωνεί με την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης καθώς δεν θεωρεί ότι υπήρχε πραγματικός λόγος για την απόσυρση των ΗΠΑ. Συνεπώς, σύμφωνα με το Πεκίνο, η αγορά ιρανικού πετρελαίου δεν αποτελεί παραβίαση κάποιων νόμιμων περιορισμών.
Παρόλα αυτά, η Κίνα και μία σειρά άλλων κρατών έχουν διαμορφώσει ένα πολύπλοκο δίκτυο μεταφοράς καυσίμων που επιχειρεί να ξεφύγει από τα συστήματα παρακολούθησης των δυτικών κυβερνήσεων. Πρόκειται για τον πολυσυζητημένο «σκιώδη στόλο», μία ομάδα δεκάδων παλιών και ανασφάλιστων πλοίων που μεταφέρουν πετρέλαιο και, πιο πρόσφατα, φυσικό αέριο από χώρες που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της Δύσης, όπως η Ρωσία, το Ιράν, και η Βενεζουέλα. Το εμπόριο των καυσίμων πραγματοποιείται συνήθως μέσω μεταφορών των καυσίμων εν πλω, με τον σκιώδη στόλο να προκαλεί “καραμπόλες” σε κρίσιμα choke points, όπως τα Στενά της Μαλάκκα. Η Κίνα έχει, επίσης, σταματήσει να δημοσιοποιεί τα ακριβή στοιχεία για τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου, με τους δυτικούς αναλυτές να υπολογίζουν τις ποσότητες με βάση τις κινήσεις των τάνκερς και τις ανάγκες των μικρών ιδιωτικών διυλιστηρίων της χώρας που αποτελούν τον βασικό πελάτη του Ιράν.
Επί του παρόντος, η συγκυρία είναι ιδιαίτερα δύσκολη για την Τεχεράνη. Αμέσως μετά την επιστροφή του, ο Ντόναλντ Τραμπ διέταξε την άσκηση «μέγιστης πίεσης» κατά του Ιράν. Η στάση αυτή κλιμακώθηκε τον Ιούνιο, όταν ΗΠΑ και Ισραήλ βομβάρδισαν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Ο Τραμπ είχε αρχικά δηλώσει βέβαιος πως το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης καταστράφηκε, θέση που αντιστράφηκε σύντομα. Τον Αύγουστο, οι Ε3 άνοιξαν μία διαδικασία 30 ημερών για την επιβολή νέων κυρώσεων κατά του Ιράν, η οποία λήγει στις 27 Σεπτεμβρίου. Αν οι δύο πλευρές δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία μέχρι τότε, ο ΟΗΕ θα μπορεί να επιβάλει νέες κυρώσεις κατά των ιρανικών συμφερόντων.
Στην πραγματικότητα, η επιβολή αυτών των κυρώσεων θα βοηθούσε την Κίνα καθώς θα οδηγούσε σε περαιτέρω πτώση των τιμών του ιρανικού πετρελαίου. Με το Brent να κινείται ήδη κάτω από τα 70 δολάρια, τα πιο πρόσφατα στοιχεία εκτιμούν πως η έκπτωση στο ιρανικό αργό είναι τουλάχιστον 6 δολάρια ανά βαρέλι για τον Οκτώβριο. Η επιπλέον επιβάρυνση των κυρώσεων θα μπορούσε να αυξήσει αυτή τη διαφορά, καθιστώντας τα ιρανικά καύσιμα ακόμα πιο ελκυστικά για τους Κινέζους αγοραστές. Μολονότι η πραγματική ζήτηση στην Κίνα παραμένει χαμηλή με τα περισσότερα διυλιστήρια να υπολειτουργούν, οι έμποροι εντείνουν τις αγορές τους προκειμένου να ενισχύσουν τα αποθέματά τους.
Η πραγματικότητα αυτή αναδεικνύει την αδυναμία των δυτικών κυβερνήσεων να περιορίσουν το παράτυπο εμπόριο καυσίμων μεταξύ των ανταγωνιστών τους. Η παρουσία του σκιώδους στόλου έχει βοηθήσει τη ρωσική οικονομία να αντέξει τις πιέσεις από το ΝΑΤΟ, ενώ έχει κρατήσει ζωντανή και τη χρόνια ασθενή ιρανική οικονομία. Εξάλλου, για το Πεκίνο, η αγορά αυτών των βαρελιών πετρελαίου δεν βασίζεται απλώς στο οικονομικό όφελος, αλλά και στη στρατηγική υπονόμευσης του κύρους της Δύσης.