Δυστυχώς, τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι για μια ακόμη φορά το Ελληνικό Δημόσιο αποτελεί εξαίρεση.
Σε μερικές ημέρες, στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, αναμένεται με ενδιαφέρον να κατατεθούν προσφορές στον υπό εξέλιξη διεθνή διαγωνισμό για έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Πελοποννήσου και Κρήτης. Ο διαγωνισμός, για μια ακόμη φορά, προκηρύχθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο κατόπιν εκδήλωσης ενδιαφέροντος από τις εταιρείες HELLENiQ Energy (για περιοχή συνορεύουσα με την υπό έρευνα περιοχή 10 στον Κυπαρισσιακό κόλπο και από την Chevron για τρείς περιοχές πέριξ της Κρήτης, τις οποίες είναι γνωστό στην αγορά ότι μελετά πολύ καιρό. Αυτός όμως είναι ο κανόνας. Το Ελληνικό Δημόσιο να τρέχει πίσω από τις εταιρείες, όταν και όποτε αυτές εκδηλώσουν ενδιαφέρον για κάποιες περιοχές!
Ο πρώτος διεθνής διαγωνισμός έγινε το 1998, μετά από ασφυκτικές πιέσεις της ΔΕΠ-ΕΚΥ προς το Υπουργείο και ενώ είχε επιτυχία με παραχώρηση 4 περιοχών στη Δ. Ελλάδα (Ιωάννινα, Αιτωλοακαρνανία, ΒΔ Πελοπόννησος, Πατραϊκός κόλπος) οι έρευνες δεν ολοκληρώθηκαν. Μετά από απραξία και λήθη δεκαπέντε ετών, το Ελληνικό Δημόσιο, σε μια ομολογουμένως εξαιρετική κίνηση με βάση με τον «νόμο Μανιάτη» του 2011, επανέλαβε ουσιαστικά αυτόν τον διαγωνισμό το 2012, με προτροπή των εταιρειών Ελληνικά Πετρέλαια και Energean παραχωρώντας τον Πατραϊκό στην κοινοπραξία ΕΛΠΕ, Edison, Petroceltic και τις περιοχές Ιωάννινα, Κατάκολο στις κοινοπραξίες, Energean, Petra και Energean,Trajan. Ήταν μια νέα αρχή στην έρευνα υδρογονανθράκων. Η Energean σε κοινοπραξία με την ισραηλινή Ratio Petroleum ενδιαφέρθηκε το 2013 να πάρει την περιοχή του Θερμαϊκού – Χαλκιδικής, αλλά το ΥΠΕΝ απέρριψε την αίτηση. Το 2014 το Ελληνικό Δημόσιο προκήρυξε, για μία και μοναδική φορά, αυτοβούλως ένα διεθνή διαγωνισμό (ΥΠΕΝ Γ. Μανιάτης, ΕΔΕΥ Σ. Σταματάκη) για 20 θαλάσσιες περιοχές στο Ιόνιο και στην Κρήτη, που ήταν η αρχή για να μπει η χώρα στον παγκόσμιο πετρελαϊκό χάρτη και παραχωρήθηκαν 2 περιοχές, στην ΕΛΠΕ (περιοχή 10) και στην κοινοπραξία TotalEnergies - Edison – ΕΛΠΕ (περιοχή 2) . Διαγωνισμός προκηρύχθηκε επίσης το 2014, μετά όμως από αίτηση ενδιαφέροντος των εταιρειών ENEL - Total (η ΕΛΠΕ συμμετείχε στην κοινοπραξία) για τρεις χερσαίες περιοχές στη Δ. Ελλάδα που παραχωρήθηκαν τελικά σε ΕΛΠΕ (Άρτα - Πρέβεζα, ΒΔ Πελοπόννησος) και Energean (Αιτωλοακαρνανία).. Το Ελληνικό Δημόσιο ενώ πήρε προσφορές το 2015 για τους προηγούμενους διαγωνισμούς, τις οποίες μετά από διαπραγματεύσεις επικύρωσε ως Συμβάσεις Μίσθωσης στη Βουλή με πρωτοφανή διακομματική συμφωνία, δίσταζε να προχωρήσει σε νέο διαγωνισμό ενώ η διεθνής αγορά ανέμενε με θετικές διαθέσεις. Η ΕΛΠΕ όμως το 2015, εκτός από την επιτυχή υποβολή προσφορών και τις ερευνητικές εργασίες, εργαζόταν συστηματικά με τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα και δημιουργώντας ενδιαφέροντα γεωλογικά σενάρια κατόρθωσε να προσελκύσει και να δημιουργήσει κοινοπραξία αρχικά με την TotalEnergies (Φεβ 2016), στην οποία προσχώρησε στη συνέχεια η ExxonMobil (Σεπ 2016) καθώς και ακόμη μία με την ισπανική Repsol. Η κοινοπραξία TotalEnergies - ExxonMobil – ΕΛΠΕ μετά από συλλογική μελέτη εξεδήλωσε τον Μάιο 2017 ενδιαφέρον στο ΥΠΕΝ για έρευνα σε δύο περιοχές στη Κρήτη. Παράλληλα η Energean ενδιαφέρθηκε για την περιοχή «Ιόνιο» και το ΥΠΕΝ προκήρυξε τους σχετικούς διεθνείς διαγωνισμούς, παραχωρώντας τελικά το 2019 τις περιοχές Δ και ΝΔ της Κρήτης στην ενδιαφερόμενη κοινοπραξία TotalEnergies - ExxonMobil – ΕΛΠΕ και την περιοχή Ιόνιο στην κοινοπραξία ΕΛΠΕ – Repsol, που είχε υποβάλλει την μοναδική προσφορά για την περιοχή.
Εἰκῇ και ως έτυχε (όπως τύχει, κατά το αρχαίο γνωμικό) το Ελληνικό Δημόσιο το διάστημα 2012 – 2019 έκανε πέντε διαγωνισμούς, μόνο ένα αυτοβούλως, και παραχώρησε 12 περιοχές σε τεράστιες εταιρείες για έρευνα υδρογονανθράκων. Έκτοτε; Τι κάνει το Ελληνικό Δημόσιο μετά το 2019; Απλά καταστρέφει ότι είχε με κόπο, έστω και χωρίς στρατηγική, δημιουργηθεί. Υπουργοί άσχετοι με το αντικείμενο δήλωσαν ότι δεν τους ενδιαφέρει η χώρα να παράγει υδρογονάνθρακες (Απρ 2021), ο Πρωθυπουργός διαβεβαίωνε ότι εάν ανακαλυφθεί πετρέλαιο δεν θα επιτραπεί η παραγωγή του (Νοε 22), οι αρμόδιες κρατικές αρχές καθυστερούν εγκρίσεις εκτέλεσης εργασιών (π.χ. Κατάκολο) ή προσφεύγουν σε διαιτησία (π.χ. Πατραϊκός 2024), δικαστικές αρχές καθυστερούν εκδίκαση αναίτιων προσφυγών (Κρήτη, Ιωάννινα), μέρος παραχωρηθεισών περιοχών εγγυημένων με Νόμο από τη Βουλή αποκόπτεται σε θαλάσσιο πάρκο κλπ. Φυσικά η ΕΔΕΥΕΠ και το ΥΠΕΝ δεν προκηρύσσουν διαγωνισμούς ούτε για τις επιστραφείσες περιοχές ως θα όφειλαν (Ν 4001/11 διαδικασία open door), ούτε για νέες πολλά υποσχόμενες περιοχές (π.χ Θερμαϊκός, κόλπος Ορφανού, Γρεβενά, Στρυμώνας κλπ). Οι πετρελαϊκές εταιρείες, όλες εισηγμένες σε χρηματιστήρια και υπόλογες στους μετόχους τους, τι να κάνουν σε αυτόν τον κυκεώνα πολιτικών και διοικητικών αποφάσεων και το αρνητικό επενδυτικό κλίμα που δημιουργείται; Τι θα συμβεί εάν προχωρήσουν σε γεωτρήσεις κόστους πολλών δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων και ανακαλύψουν πετρέλαιο; Είτε αποθαρρύνονται και καθυστερούν την εκτέλεση γεωτρήσεων (Κρήτη, περιοχές 2 και 10, Ιόνιο) αναμένοντας από την Πολιτεία να επιβεβαιώσει ότι θα σεβαστεί τις κυρωμένες ως νόμους Συμβάσεις Μίσθωσης, είτε ακόμη χειρότερα αποχώρησαν χωρίς να ολοκληρώσουν καν τις συμβατικές ερευνητικές υποχρεώσεις τους παρά τα θετικά και υποσχόμενα αποτελέσματα που είχαν οι αρχικές έρευνες σε ορισμένες περιοχές (Ιωάννινα, Άρτα – Πρέβεζα, Αιτωλοακαρνανία, Πατραϊκός, ΒΔ Πελοπόννησος, Κατάκολο ). Είναι ίσως καλύτερα να μην σχολιάσουμε τις «άκομψες» δηλώσεις και το υπέρμετρο ενδιαφέρον του ΥΠΕΝ για τις εν δυνάμει προσφορές των εισηγμένων εταιρειών, που έχουν εκδηλώσει επισήμως επιχειρηματικό ενδιαφέρον για τις νέες περιοχές και την προσπάθεια του για πολιτική εκμετάλλευση στο γεωπολιτικό επίπεδο, «προδιαθέτοντας» μάλιστα για τα αποτελέσματα ενός εν εξελίξει διεθνούς διαγωνισμού (δηλαδή όταν το 2015 δεν υπεβλήθησαν προσφορές για τις περιοχές νότια της Κρήτης ετέθησαν τότε εν αμφιβόλω τα σύνορα της χώρας;). Ο διαγωνισμός του 2025, μετά από αίτηση εταιρειών κατά τα γνωστά, ολοκληρώνεται σε λίγες μέρες, ευελπιστούμε με θετικά αποτελέσματα, που ίσως δώσουν κίνητρα στην κυβέρνηση να παραχωρήσει και άλλες περιοχές για έρευνα, σχεδιασμένες από την ίδια αυτή την φορά, εάν φυσικά ενδιαφέρεται ουσιαστικά για πρωτογενή παραγωγή ενεργειακών πόρων στη χώρα με όλα τα συνεπαγόμενα οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη.
Μια ακόμη παρατήρηση. Βασική κινητήρια δύναμη στην έρευνα υδρογονανθράκων στην πατρίδα μας είναι διαχρονικά οι ελληνικές εταιρείες: η Energean (αναμφισβήτητα με την παραγωγή στον Πρίνο) και κυρίως η HELLENiQ ENERGY (καθολικός διάδοχος και συνεχιστής από το 1975 των ΔΕΠ, ΔΕΠ-ΕΚΥ και ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ). Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι η HELLENiQ ερευνά αδιάλειπτα εδώ και πενήντα χρόνια στην Ελλάδα, είτε αυτοδύναμα είτε δημιουργώντας και συμμετέχοντας σε διεθνείς κοινοπραξίες με μεγάλες ξένες και ελληνικές εταιρείες (ExxonMobil, TotalEnergies, Repsol, Edison, Energean, ENEL, Petroceltic, Equinor κλπ.) Η τεράστια τεχνογνωσία και διεθνής εμπειρία που απέκτησε και διαθέτει σε τεχνικά, εμπορικά και νομικά θέματα στην έρευνα υδρογονανθράκων και η ισχυρή οικονομική και εμπορική του Ομίλου αποτελούν αδιαμφισβήτητα εχέγγυα. Οι προσεκτικά διατυπωμένες πρόσφατες δηλώσεις της Διοίκησης της εταιρείας προδιαθέτουν θετικά για την συμμετοχή της εταιρείας στον υπό εξέλιξη διαγωνισμό. Για το καλό της χώρας (εξυπακούεται και της εταιρείας) ας ευχηθούμε και ας ελπίσουμε ότι η παράδοση θα συνεχιστεί επιτυχώς και σε αυτόν τον διαγωνισμό και θα υπάρξουν επιτέλους τα αναμενόμενα ευνοϊκά αποτελέσματα των ερευνών με την ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.
*Ο Γιάννης Γρηγορίου εργάστηκε ως γεωφυσικός στην ΔΕΠ και στην ΕΛΠΕ από το 1982, σταδιακά ανέλαβε διάφορες θέσεις ευθύνης και διετέλεσε Γ. Διευθυντής και Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΛΠΕ Upstream (2012 – 2020). Σήμερα είναι εκλεγμένος Αντιπρόεδρος του Continental Europe Energy Council και εταίρος του ΙΕΝΕ