Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει για πολλοστή φορά μετατοπιστεί από θέσεις που εξέφρασε δημόσια, όταν πριν από τη συνάντηση με τον Ρώσο ομόλογό του στην Αλάσκα έθετε ως μίνιμουμ προϋπόθεση την έστω και προσωρινή κατάπαυση του πυρός και κατόπιν αυτής υιοθέτησε την άποψη της Μόσχας για μια συνολική λύση, επικαλούμενος μάλιστα ότι στους έξι πολέμους που δήθεν έχει διευθετήσει, δεν συμφωνήθηκε πρώτα μια εκεχειρία.
Υπάρχει εμφανώς μια πολυφωνία έως και κακοφωνία από πλευράς Ουάσιγκτον, με τον άπειρο περί τα διπλωματικά και τις διαπραγματεύσεις τέτοιου τύπου, προσωπικό απεσταλμένο του Τραμπ, Γουίτκοφ, να δηλώνει ότι οι ΗΠΑ θα αναλάβουν δεσμεύσεις για την ασφάλεια της Ουκρανίας που παραπέμπουν στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, χωρίς βέβαια ένταξη του Κιέβου σε αυτό, και λίγες ώρες μετά στη συνάντηση της Ουάσιγκτον ο προϊστάμενός του να είναι αποκαλυπτικά ασαφής, όχι μόνο για αυτήν την προοπτική αλλά συνολικά για την παροχή εγγυήσεων εκ μέρους των ΗΠΑ.
Επίσης, σύμφωνα με τον Γουίτκοφ, η Μόσχα θα μπορούσε να αναθεωρήσει το σύνταγμά της ώστε να κάνει ρητή αναφορά ότι δεν πρόκειται να επιτεθεί σε ευρωπαϊκή χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας.
Είναι τόσο ακραία αυτή η περίπτωση, που προκύπτει ευλόγως το ερώτημα αν ο στενός συνεργάτης του Τραμπ διακρίνεται από καλοπροαίρετη αφέλεια ή δεν καταλαβαίνει το περιεχόμενο των συζητήσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών.
Σε κάθε περίπτωση μοιάζει ανεπαρκής για να διαχειριστεί ένα πρόβλημα με πολλές συνθετότητες και προεκτάσεις. Επομένως, είναι ενθαρρυντικό ότι ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, τέθηκε πλέον επικεφαλής των διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία.
Στα δύο ζητήματα που είναι τα πλέον επίμαχα και θα κρίνουν σε σημαντικό βαθμό την έκβαση των διαπραγματεύσεων, αυτό των εγγυήσεων προς την Ουκρανία, καθώς και των εδαφικών παραχωρήσεων, τα οποία ασφαλώς είναι αλληλένδετα, δεν παρατηρούμε κάποια ουσιαστική εξέλιξη, παρά μόνον εκδήλωση προθέσεων.
Αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον δεν θα εμπλακεί άμεσα στην ασφάλεια της Ουκρανίας και η όποια συνδρομή της εξαρτάται από τη διάθεση των Ευρωπαίων να την πληρώσουν και δη ακριβά.
Ο Τραμπ, εκμεταλλευόμενος την ανάγκη της Ευρώπης να τον διατηρήσει εντός της διαπραγματευτικής διαδικασίας με τη Ρωσία, γιατί είναι άλλωστε ο μόνος που συνομιλεί με τον Πούτιν, αλλά κυρίως προκειμένου να διασφαλίσει τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη μελλοντική ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, αξιώνει, αφενός τη σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών εντός του ΝΑΤΟ και αφετέρου την αγορά εκ μέρους της Ουκρανίας αμερικανικών οπλικών συστημάτων, όπως και τη συμπαραγωγή με την αμερικανική αμυντική βιομηχανία, ώστε να παράσχει κάποιου είδους εγγυήσεις προς την Ευρώπη και το Κίεβο.
Είναι αποκαλυπτική της αμερικανικής θέσης η αποστροφή Ρούμπιο ότι «η Ουκρανία δεν παίρνει δωρεάν ούτε μία αμερικανική σφαίρα, για όλα μας πληρώνουν οι Ευρωπαίοι».
Αυτονόητα, αυτή η αμερικανική θέση και η απροθυμία ανάληψης ουσιαστικής δέσμευσης έναντι των Ευρωπαίων εταίρων και της Ουκρανίας, εφόσον δεν διαφοροποιηθεί, ικανοποιεί το Κρεμλίνο, το οποίο σε διαφορετική περίπτωση θα βρισκόταν αντιμέτωπο με την πανίσχυρη αποτροπή που θα συνιστούσε η εμπλοκή των ΗΠΑ.
Αν τελικά κληθούν οι Ευρωπαίοι να επωμιστούν σχεδόν αποκλειστικά το βάρος της ασφάλειας της Ουκρανίας, με συμπληρωματική και μόνο συμμετοχή των Αμερικανών, με την αξιοπιστία μάλιστα της ηγεσίας τους να αμφισβητείται έντονα, θα είναι ακόμη πιο δύσκολο για τον Ζελένσκι να συνηγορήσει στην παραχώρηση εδαφών, έστω κι αν αυτή θεωρείται εκ των αναγκαίων (και οδυνηρών) προϋποθέσεων για την εξεύρεση λύσης.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
Από την εφημερίδα 'Η Καθημερινή'