- Τι πραγματικά επιτεύχθηκε στη Γάζα αυτήν την εβδομάδα;
Στέφθηκε με επιτυχία η πρώτη φάση της συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Είκοσι όμηροι που είχαν απαχθεί και κρατούνταν για δύο χρόνια από την οργάνωση επέστρεψαν στις οικογένειές τους και 2.000 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι.
Σε ένα από τα πιο ελπιδοφόρα στιγμιότυπα, το ζευγάρι Ισραηλινών που έγινε γνωστό ως «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» της 7ης Οκτωβρίου 2023 έσμιξε ξανά 738 ημέρες μετά την απαγωγή του από το φεστιβάλ Νόβα. Σε βίντεο που είδε το φως της δημοσιότητας, η διασωθείσα όμηρος Νόα Αργκαμάνι, που είχε απελευθερωθεί πέρυσι, και ο σύντροφός της Αβινατάν Ορ, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος αυτήν την εβδομάδα, αγκαλιάζονται και στη συνέχεια φιλιούνται. Στην εμβληματική φωτογραφία της απαγωγής της η Νόα είχε τα χέρια απλωμένα προς το αγόρι της. Το στόμα της σχηματίζει ένα μορφασμό αγωνίας. «Ολοι λένε ότι φωνάζει “μη ΜΕ σκοτώσετε”, αλλά εγώ πιστεύω ότι λέει “μην ΤΟΝ σκοτώσετε”. Είναι τόσο ερωτευμένη με τον Αβινατάν», είχε εκμυστηρευθεί σε συνέντευξή της στην «Κ» τον Φεβρουάριο του 2024 η μητέρα της, Λιόρα Αργκαμάνι.
Από τους 2.000 Παλαιστινίους που αφέθηκαν ελεύθεροι η συντριπτική πλειονότητα είχε συλληφθεί μετά τις επιθέσεις της Χαμάς το 2023. Μόνο 250 ήταν ισοβίτες που είχαν καταδικαστεί για ανθρωποκτονίες ή απόπειρες ανθρωποκτονιών. Ειδικοί σε θέματα ασφαλείας ανησυχούν ότι κάποιοι θα μπορούσαν να αναλάβουν ηγετικές θέσεις στη Χαμάς, γι’ αυτό και συμφωνήθηκε 154 από αυτούς να απελαθούν στην Αίγυπτο. Δεν συγκαταλέγεται πάντως στους αποφυλακισθέντες ο Μαρουάν Μπαργούτι, ηγετική φυσιογνωμία, ο οποίος θα μπορούσε να συσπειρώσει τον παλαιστινιακό λαό και να ενώσει τις αντιμαχόμενες φατρίες.
- Ποια είναι τα εμπόδια για την επόμενη φάση της συμφωνίας;
Ενα από τα αμεσότερα προβλήματα είναι η επιστροφή των σορών των ομήρων. Η Χαμάς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πού έχουν ταφεί οι νεκροί όμηροι, αφού η Γάζα είναι θαμμένη κάτω από τα συντρίμμια. Η οργάνωση έχει πει ότι χρειάζεται εξειδικευμένος εξοπλισμός για να ανασυρθούν τα απομεινάρια τους. Οι οικογένειές τους όμως ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου και ο ακροδεξιός υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ ζητάει να διακοπεί η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας αν δεν επιστραφούν όλοι οι όμηροι. Ηδη το Ισραήλ έκλεισε προσωρινά το πέρασμα στη Ράφα από το οποίο διέρχεται η βοήθεια, για να πιέσει τη Χαμάς να παραδώσει όλες τις σορούς. Ακολούθως, ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα θα είναι ο αφοπλισμός της οργάνωσης.
Σύμφωνα με συνέντευξη της Παλαιστίνιας υπουργού Εξωτερικών Βάρσεν Αγκαμπεκιάν στην «Κ», «η Παλαιστινιακή Αρχή και οι αραβικές χώρες συμφωνούν στην ανάγκη αφοπλισμού της Χαμάς… Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 5.000 Παλαιστίνιοι αστυνομικοί, εκπαιδευμένοι στην Αίγυπτο, έτοιμοι να αναλάβουν πολύ σύντομα τη διατήρηση της τάξης και της ασφάλειας στη Γάζα». Δύσκολα, εξάλλου, θα γίνει αποδεκτή από την παλαιστινιακή πλευρά η «Επιτροπή Ειρήνης», στην οποία θα συμμετέχουν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι Μπλερ με αποστολή τη διοίκηση της Λωρίδας της Γάζας. Τέλος, μεγάλη πρόκληση του σχεδίου συμφωνίας είναι η συγκρότηση δύναμης σταθεροποίησης.
- Ποιες χώρες θα παράσχουν στρατιωτικές δυνάμεις για τη διαφύλαξη της συμφωνίας;
Οι δυνάμεις που θα αναπτυχθούν έχουν στόχο την εκπαίδευση της παλαιστινιακής αστυνομίας που θα αναλάβει την τάξη στη Λωρίδα της Γάζας και τη μεταφορά των εξουσιών από τη Χαμάς. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, τρεις χώρες εκτός Μέσης Ανατολής, το Πακιστάν, το Αζερμπαϊτζάν και η Ινδονησία, έχουν εκφράσει μέχρι στιγμής το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν.
Η Ιορδανία και οι περισσότεροι γείτονες στην περιοχή φοβούνται να αποστείλουν στρατό, γιατί δεν θέλουν να εμφανιστούν ότι εργάζονται για λογαριασμό του Ισραήλ ή ότι συνδράμουν στη δημιουργία νέου status quo.
Οι ΗΠΑ έχουν εξαγγείλει ότι θα αποστείλουν 200 άνδρες για την πολυεθνική δύναμη, στην οποία θα συμμετέχουν πιθανότατα η Αίγυπτος, το Κατάρ, η Τουρκία και τα Εμιράτα. Η οριστική συγκρότηση του σώματος ενδέχεται να διαρκέσει πολλούς μήνες, ενώ αναλυτές δεν αποκλείουν να μην προχωρήσει ποτέ η εφαρμογή της συμφωνίας πέρα από το πρώτο στάδιο της ανταλλαγής Ισραηλινών ομήρων και Παλαιστινίων κρατουμένων.
- Πώς είναι η κατάσταση στη Γάζα;
Πάνω από 67.800 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, έχουν σκοτωθεί. Το 90% του συνολικού πληθυσμού, που είναι 2 εκατ. άνθρωποι, έχει εκτοπιστεί. Το σύστημα υγείας έχει διαλυθεί. Σπίτια και κτίρια έχουν ισοπεδωθεί. Η γη δύσκολα μπορεί πλέον να καλλιεργηθεί.
Τα συντρίμμια, συνολικού βάρους 55 εκατ. τόνων, θα αρκούσαν για να φτιαχούν 13 πυραμίδες της Γκίζας. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι το κόστος ανοικοδόμησης θα ανέλθει σε 70 δισ. δολάρια, ενώ δεν αποκλείεται να χρειαστούν δεκαετίες μέχρι να συνέλθει η περιοχή.
«Κανένα δηλητήριο δεν δρα ταχύτερα από την απόγνωση που έχει εγκαθιδρυθεί. Για τους Παλαιστινίους, οι προσφυγικοί καταυλισμοί έχουν μετατραπεί σε πόλεις και τα σημεία ελέγχου έχουν γίνει ορόσημα. Η ανθρωπιστική βοήθεια με τις μερίδες που προορίζονταν για τους πεινασμένους έχουν μετατραπεί στην οικονομία μιας ολόκληρης γενιάς. Μεγαλώσαμε γνωρίζοντας καλύτερα τους τοίχους, παρά τα σχολεία. Μας δίδαξαν να πιστεύουμε ότι τα ερείπια είναι σπίτια, οι ουρές για ψωμί είναι διακυβέρνηση και η σιωπηλή δυστυχία είναι ηρεμία», περιγράφει σε άρθρο του στο περιοδικό New Yorker ο Παλαιστίνιος δημοσιογράφος Μοχάμεντ Ρ. Μχαουίς, γεννημένος και μεγαλωμένος στη Γάζα.
Οι σοροί των ομήρων – Η Χαμάς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πού έχουν ταφεί οι νεκροί όμηροι, αφού η Γάζα είναι θαμμένη κάτω από τα συντρίμμια, οι οικογένειές τους όμως ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση Νετανιάχου, όπως και οι ακροδεξιοί εταίροι του Ισραηλινού πρωθυπουργού.
Αγνωστο παραμένει, εξάλλου, πότε θα καταφέρουν να επιστρέψουν στην πολύπαθη περιοχή ξένοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι σε ελάχιστες περιπτώσεις έλαβαν άδεια για να διαπιστευθούν σε ισραηλινές επιχειρήσεις όσο μαίνονταν οι συγκρούσεις.
- Ποιος κέρδισε τελικά τον πόλεμο;
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο μεγάλος νικητής, αφού η ιδιόρρυθμη αίσθηση της διπλωματίας που διαθέτει αποδείχθηκε επιτυχημένη. Στην ομιλία του στην ισραηλινή Κνεσέτ αποθεώθηκε. Τον συνεχάρη ο Δημοκρατικός προκάτοχός του Τζο Μπάιντεν. Το αντιπολιτευτικό περιοδικό ΤΙΜΕ, παρά τη διόλου κολακευτική φωτογραφία του στο εξώφυλλο, παραδέχθηκε ότι είναι «Ο θρίαμβός του». Μπορεί να μην απέσπασε το Νομπέλ Ειρήνης, αλλά σύμμαχοι και αντίπαλοι αναγνώρισαν τον καθοριστικό ρόλο του στη σύναψη της συμφωνίας.
Παρά την πίεση του Τραμπ να απολογηθεί δημοσίως για την επίθεση στο Κατάρ, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου βγαίνει και αυτός ενισχυμένος από τις εξελίξεις: εξασφάλισε την επιστροφή των ομήρων και έχει τη δυνατότητα να συνεχίσει τον πόλεμο αν το θελήσει, με το πρόσχημα ότι η Χαμάς παραβιάζει τη συμφωνία. Στην ομιλία του στην ισραηλινή Βουλή, ο Αμερικανός πρόεδρος κάλεσε μάλιστα τον Ισραηλινό ομόλογό του Ισαάκ Χέρτσογκ να του απονείμει χάρη για τα σκάνδαλα διαφθοράς, για τα οποία διώκεται.
Οι βασικοί εχθροί του Ισραήλ, η Χαμάς, η Χεζμπολάχ, οι Χούθι και το Ιράν, έχουν υποστεί σοβαρά πλήγματα. Kερδισμένες από τη συμφωνία είναι επίσης η Τουρκία και οι αραβικές χώρες, που πίεσαν τη Χαμάς να δεχθεί το σχέδιο Τραμπ.
Το μέγεθος της επιρροής του Ταγίπ Ερντογάν φάνηκε από την απόφαση του Νετανιάχου να μη μεταβεί στο Σαρμ ελ Σέιχ για την υπογραφή της συμφωνίας, όταν ο Τούρκος πρόεδρος απείλησε να τινάξει τη συνάντηση στον αέρα αν δει μπροστά του τον Ισραηλινό πρωθυπουργό. Τώρα διεκδικεί να επιστρέψει στο αμερικανικό πρόγραμμα των F-35.
- Γιατί πραγματοποιεί δημόσιες εκτελέσεις η Χαμάς;
Οι άνδρες της Χαμάς, που για αρκετό καιρό είχαν εξαφανιστεί από τους δρόμους της Γάζας για να μη βρεθούν στο στόχαστρο ισραηλινών δυνάμεων, επανήλθαν δριμύτεροι. Σε μια επίδειξη ισχύος πραγματοποιούν δημόσιες εκτελέσεις συνεργατών των Ισραηλινών με το επιχείρημα ότι αποκαθιστούν την τάξη μετά την απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων.
Αν και ορισμένοι Παλαιστίνιοι επιδοκιμάζουν την επανεμφάνιση της οργάνωσης, το γεγονός ότι η συμφωνία προβλέπει τον αφοπλισμό της θα μπορούσε να εκληφθεί ως παραβίαση της εκεχειρίας. Ο Νετανιάχου έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει αν δεν διαλυθεί η Χαμάς, ενώ αυτήν την εβδομάδα ο Τραμπ είπε ότι αν δεν το πράξει οικειοθελώς, αυτό θα συμβεί διά της βίας.
Σχολιάζοντας πάντως τις πρόσφατες δημόσιες εκτελέσεις ανέφερε ότι «για να είναι ειλικρινής», δεν τον ενοχλεί το γεγονός ότι η Χαμάς εξουδετέρωσε… μια-δυο συμμορίες που είναι πολύ βίαιες και σκότωσε κάποια μέλη της, ό,τι δηλαδή κάνει και ο ίδιος στις αμερικανικές πόλεις, όπως είπε.
- Μπορεί όντως να λάβει χάρη ο Νετανιάχου;
Tρεις υποθέσεις διαφθοράς εκκρεμούν εις βάρος του: για δώρα (όπως πούρα, σαμπάνια, βραχιόλια και πολυτελή ρούχα), παρεμβολή στο έργο της δικαιοσύνης και πιέσεις για την ευνοϊκή κάλυψη από δύο ισραηλινούς ομίλους ΜΜΕ. Νομικοί κύκλοι θεωρούν ότι δύσκολα μπορεί να απαλλαγεί από τις κατηγορίες ο Ισραηλινός πρωθυπουργός προτού ολοκληρωθεί η δίκη του.
Αν και ο πρόεδρος της χώρας έχει θεωρητικά το δικαίωμα να του απονείμει χάρη, δεν υπάρχει παρά μόνον ένα ιστορικό προηγούμενο προκαταβολικής χάρης – προτού, δηλαδή, υπάρξει καταδίκη. Τα ισραηλινά δικαστήρια έχουν, εξάλλου, καταδικάσει πολλές φορές πρώην προέδρους και πρωθυπουργούς, όπως και αρχιραββίνους.
Μετά την καταδίκη του προέδρου Μόσε Κατσάβ για βιασμό το 2010, ο διάδοχός του στο αξίωμα, Σιμόν Πέρες, είχε πει: «Υπάρχει μόνο ένα είδος πολιτών στο Ισραήλ και όλοι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου». Αν και οι διώξεις εις βάρος του επρόκειτο να ολοκληρωθούν αρχικά μέσα σε ένα χρόνο, έχουν παραταθεί πολλάκις, εξαιτίας των περιορισμών στις μετακινήσεις λόγω πανδημίας και του μετέπειτα πολέμου.
«Είμαι ο πρωθυπουργός. Κυβερνώ αυτή τη χώρα. Διεξάγω πόλεμο. Δεν ασχολούμαι με το μέλλον μου, αλλά με αυτό του κράτους του Ισραήλ», είχε διακηρύξει στα τέλη του 2024 όταν ανέβηκε στο εδώλιο του κατηγορουμένου για πρώτη φορά. Εκτοτε έχει ζητήσει επανειλημμένες αναβολές και παρατάσεις, επικαλούμενος το πρόγραμμά του και τις διπλωματικές εξελίξεις.
(φωτό άρθρου:) Ισραηλινή αξιωματικός του στρατού δακρύζει στην κηδεία του Ταμίρ Νιμρόντι, ενός Ισραηλινού στρατιώτη και πρώην ομήρου, του οποίου η σορός επεστράφη από τη Χαμάς. Για άλλες περιπτώσεις ομήρων που έχασαν τη ζωή τους στη Γάζα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, καθώς η παλαιστινιακή οργάνωση ισχυρίζεται ότι χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός για να εντοπισθούν τα λείψανά τους κάτω από τα ερείπια. Φωτ. Avishag Shaar-Yashuv / The New York Times
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 19/10/2025)