το αυξανόμενο λειτουργικό κόστος ιδίως μετά την ένταξη της ναυτιλίας στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων (ETS) και στον κανονισμό Fuel EU Maritime, καθώς και η αλλαγή του τύπου καυσίμων από 1/5/2025, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη άμεσης και συντονισμένης παρέμβασης για να χρηματοδοτηθούν και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ανανέωσης του στόλου. Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο εκτιμάται πως αφενός θα αποφευχθούν περαιτέρω αυξήσεις των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων που θα προέρχονταν από το υψηλό ενεργειακό και ρυθμιστικό κόστος, αλλά και να ενισχυθεί η ελληνική ναυπηγική βιομηχανία.
Ειδικότερα, μετά και την εξασφάλιση επιδοτήσεων ύψους 300 εκατ. ευρώ για την ακτοπλοΐα από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού στα τέλη Ιουνίου από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Κωστή Χατζηδάκη και τον υπουργό Ναυτιλίας Βασίλη Κικίλια, οι δύο άνδρες δρομολογούν τώρα την εξασφάλιση και επιπλέον κονδυλίων υπό τη μορφή δανείων ύψους 700 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προς τις ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις. Για το θέμα πραγματοποιήθηκαν τηλεδιασκέψεις των εμπλεκόμενων φορέων αλλά και της πολιτικής ηγεσίας νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ενώ τον Σεπτέμβριο αναμένεται η οριστικοποίηση των βασικών όρων και χαρακτηριστικών του χρηματοδοτικού εργαλείου. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», τα αρμόδια στελέχη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων εκτιμούν πως το επόμενο διάστημα μπορούν να ληφθούν οι απαραίτητες εγκρίσεις που απαιτούνται από τους κανονισμούς λειτουργίας της. Τα δάνεια, που θα έχουν ευνοϊκούς όρους, μαζί με τις επιδοτήσεις, θα λάβουν εκείνες οι ακτοπλοϊκές εταιρείες που θα κριθούν επιλέξιμες, δηλαδή, μεταξύ άλλων, είναι αξιόχρεες. Μαζί με ίδια κεφάλαια των εταιρειών, μόχλευσης δηλαδή ιδιωτικών και τραπεζικών κεφαλαίων, εκτιμάται ότι οι σχετικές επενδύσεις μπορεί να ξεπεράσουν τα 2 δισ. ευρώ.
Το πρόγραμμα δεν θα ωφελήσει μόνο την προσπάθεια εκσυγχρονισμού του στόλου και την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού και των μεταφορών αλλά και την εθνική οικονομία, καθώς ένα μεγάλο μέρος των σχετικών επενδύσεων αφορά μετατροπές και αναβαθμίσεις υπαρχόντων πλοίων, οι οποίες μπορούν να γίνουν σε ελληνικά ναυπηγεία, σχολιάζουν πηγές της κυβέρνησης. Οι νέες ναυπηγήσεις που θα ενταχθούν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα εκτιμάται ότι δεν θα υπερβούν τα πέντε μεγάλα συμβατικά πλοία, ενώ η ενεργειακή αναβάθμιση αφορά περίπου 45 ακτοπλοϊκά και η μεγάλης κλίμακας μετασκευή πλοίων άλλα 6.
Οι δράσεις που θα είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση κινούνται σε τρεις άξονες. Πρώτον, στην ανάπτυξη του στόλου της ακτοπλοΐας με τη ναυπήγηση νέων και τον εκσυγχρονισμό υπό κατασκευήν συμβατικών επιβατικών και οχηματαγωγών πλοίων εξοπλισμένων με σύγχρονες μηχανές διπλού εναλλακτικού καυσίμου ή και αμιγώς ηλεκτρικών πλοίων και προηγμένα συστήματα περιβαλλοντικής προστασίας που θα βοηθήσουν στην αντικατάσταση των πλέον γερασμένων και ρυπογόνων πλοίων. Δεύτερον, επεμβάσεις για την ενεργειακή βελτίωση υφιστάμενων πλοίων της ακτοπλοΐας, χωρίς να μεταβάλλονται τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Η δράση περιλαμβάνει την εγκατάσταση σύγχρονων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας. Τρίτον, αντικατάσταση κύριων μηχανών με σύγχρονες διπλού εναλλακτικού καυσίμου και την ολοκληρωμένη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης.
Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας Διονύσης Θεοδωράτος μιλώντας στην «Καθημερινή» χαρακτηρίζει το σχέδιο ως κινούμενο προς τη σωστή κατεύθυνση, επισημαίνοντας ότι οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις περιμένουν την οριστικοποίηση των όρων του προγράμματος αργότερα φέτος για να διατυπώσουν περαιτέρω επισημάνσεις.
Σύμφωνα με μελέτη μεγάλου διεθνούς ανεξάρτητου συμβουλευτικού οίκου για τον πράσινο μετασχηματισμό της ελληνικής ακτοπλοΐας, η οποία παρουσιάστηκε στην Προεδρία της Κυβέρνησης και στον αρμόδιο υπουργό, το παραπάνω χρηματοδοτικό σχήμα μπορεί να εξασφαλίσει την αναβάθμιση έως και περίπου 60 πλοίων.
Οσον αφορά τα 300 εκατ. των επιδοτήσεων, αυτά αναμένεται να εξασφαλιστούν από τους πόρους που συγκεντρώνει η κυβέρνηση από τα δικαιώματα ρύπων που καταβάλλουν οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις των οποίων οι εκπομπές άνθρακα τους υποχρεώνουν να συμμετάσχουν στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων (ETS). Δεδομένου ότι οι δημόσιοι αυτοί πόροι των 300 εκατ. δεν υπάρχουν διαθέσιμοι στο σύνολό τους την παρούσα χρονική στιγμή, αλλά θα συγκεντρώνονται σταδιακά στο Ταμείο Εκσυγχρονισμού μέσω της καταβολής των δικαιωμάτων εμπορίας ρύπων έως τον Δεκέμβριο του 2032, και για να μην επιβαρυνθεί ο δημόσιος προϋπολογισμός, αναμένεται να προβλεφθεί ένα ενδιάμεσο χρηματοδοτικό σχήμα ώστε να διασφαλιστεί άμεσα η ρευστότητα και η απρόσκοπτη υλοποίηση των έργων.
Προς τον σκοπό αυτό, το ελληνικό Δημόσιο έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί επίσης στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προκειμένου να συναφθεί μια ενδιάμεση χρηματοδότηση (bridge financing), που θα επιτρέψει την κάλυψη της δημόσιας στήριξης των δράσεων (ύψους 300 εκατ. ευρώ) για την ακτοπλοΐα αλλά και την παροχή χαμηλότοκης μακροχρόνιας χρηματοδότησης (ύψους έως 700 εκατ. ευρώ) σε συνδυασμό με συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων, κινητοποιώντας συνολικά κεφάλαια ύψους έως 1 δισ. ευρώ. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει ένας συνδυασμός επιχορηγήσεων και χαμηλότοκου δανεισμού, επιτρέποντας την άμεση δημοσίευση πρόσκλησης για τη χρηματοδότηση όλων των προτεινόμενων δράσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το παραπάνω χρηματοδοτικό εργαλείο έρχεται να προστεθεί στην ήδη δρομολογηθείσα από την κυβέρνηση πρωτοβουλία για διαγωνισμούς έργων συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για τη ναυπήγηση και δρομολόγηση πλοίων φιλικότερων προς το περιβάλλον σε άγονες γραμμές με μακροχρόνιες συμβάσεις. Το έργο έχει σχεδιαστεί να ξεκινήσει πιλοτικά με αρχικό προϋπολογισμό 80 εκατ. που θα προέλθουν από πόρους του ΕΣΠΑ εφόσον ληφθούν όλες οι απαραίτητες εγκρίσεις.
Ανω των 40 ετών το 1 στα 3 πλοία που εξυπηρετούν τα νησιά
Ο ακτοπλοϊκός στόλος της χώρας, με 153 πλοία που εξυπηρετούν 120 νησιά, ανήκει σε 33 επιχειρήσεις. Πολλά από τα πλοία βρίσκονται κοντά στο τέλος του κύκλου ζωής τους, καθιστώντας επιτακτική την αναδιάρθρωση του στόλου, ώστε να ανταποκρίνεται στους νέους περιβαλλοντικούς κανονισμούς της Ε.Ε. Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα για τον κλάδο της XRTC Business Consultants, εταιρεία συμβούλων που ειδικεύεται στις θαλάσσιες μεταφορές, ο μέσος όρος ηλικίας των πλοίων σήμερα αγγίζει τα 30 έτη έναντι των 24 ετών του ευρωπαϊκού ακτοπλοϊκού στόλου, ενώ μόνο το 17% του ελληνικού στόλου είναι κάτω των 20 ετών. Τα 45 από τα 153 πλοία, το 29% δηλαδή του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου, είναι ηλικίας 40 ετών και άνω.
Αυτός ο στόλος συνδέει τα περίπου 120 κατοικημένα νησιά με την ηπειρωτική χώρα σχεδόν σε καθημερινή βάση, εκ των οποίων τα 89 αποκλειστικά καθώς μόνο τα 26 διαθέτουν αεροδρόμιο. Ταυτόχρονα, εξυπηρετεί τη μεταφορά 9 εκατ. τόνων αγαθών, που αντιστοιχούν στο 82% των εμπορευματικών μεταφορών και της τροφοδοσίας των νησιών, διευκολύνοντας τον αγροτικό τομέα, τη μεταποίηση και το εμπόριο. Συνεπώς η ομαλή λειτουργία του έχει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις για τη χώρα. H Attica Group και οι Μινωικές Γραμμές έχουν προχωρήσει στον σχεδιασμό κατασκευής νέων πλοίων και στη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των υπαρχόντων πλοίων τους με γνώμονα την ανταγωνιστικότητά τους, τη ρυθμιστική τους συμμόρφωση και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, σύμφωνα με την XRTC, παρουσιάζουν μείωση της μεταφορικής τους κίνησης καθώς και μείωση του EBITDA και των καθαρών αποτελεσμάτων. Τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα για τις 24 μικρές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο, κυρίως σε άγονες και ενδονησιωτικές γραμμές, αφού δεν μπορούν να εξασφαλίσουν εύκολη ή και καθόλου πρόσβαση σε τραπεζική ή άλλη χρηματοδότηση εξαιτίας των περιορισμένων ιδίων κεφαλαίων και της έλλειψης εταιρικής διαφάνειας. Την ίδια ώρα, οι επιδοτήσεις των άγονων γραμμών ανέρχονται σε 148 εκατ. ευρώ για το 2025.
Μεταξύ των στόχων που εξυπηρετεί το πρόγραμμα χρηματοδοτήσεων ύψους 1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 300 εκατ. είναι επιδοτήσεις και 700 εκατ. ελκυστικά τιμολογημένος δανεισμός για τις ακτοπλοϊκές από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το οποίο δρομολογεί η κυβέρνηση, περιλαμβάνονται η μείωση εκπομπών CO2 και ρύπων, η συμμόρφωση με τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς περιβαλλοντικούς στόχους, η ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης με παράλληλη μείωση κόστους λειτουργίας και καυσίμων, η αποφυγή προστίμων, η προσέλκυση επενδύσεων με παράλληλη ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου. Επιπλέον, οι επενδύσεις αυτές θα διασφαλίσουν σταθερή και ποιοτική σύνδεση για νησιώτες και τουρίστες, βελτιώνοντας την εμπειρία του ταξιδιού, ενώ θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας σε ελληνικά ναυπηγεία, εξασφαλίζοντας παράλληλα τη νησιωτική συνοχή και αναδεικνύοντας την Ελλάδα ως κόμβο πράσινης ναυτιλίας.
*Από kathimerini.gr