και από χώρες-μέλη της ΕΕ, όπως έδειξε και το πρόσφατο ναυάγιο των συνομιλιών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων σχετικά με το 18ο πακέτο κυρώσεων κατά της Μόσχας.
Συγκεκριμένα, τον Μάιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε έναν Οδικό Χάρτη που περιγράφει διάφορα μέτρα που αποσκοπούν στη σταδιακή κατάργηση όλων των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών αλλά και LNG στην ΕΕ. Ακολούθησε μια νομοθετική πρόταση τον Ιούνιο, η οποία ορίζει αυστηρές απαγορεύσεις στην εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου και στην παροχή μακροπρόθεσμων υπηρεσιών τερματικών σταθμών LNG σε Ρώσους πελάτες, οι οποίες θα ισχύουν, κατά γενικό κανόνα, από την 1η Ιανουαρίου 2026, με μεταβατικές διατάξεις όσον αφορά για τις υφιστάμενες συμβάσεις έως τον Ιανουάριο του 2028.
Ωστόσο, όπως παρατηρούν οι ερευνητές Katja Yafimava, Agnieszka Ason και Mike Fulwood, στο πρόσφατο (Ιούλιος 2025) Κείμενο Εργασίας (βλ. εδώ) του έγκυρου βρετανικού ενεργειακού Ινστιτούτου, η πρόταση, αν και σηματοδοτεί την πιο αποφασιστική κίνηση προς τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου μέχρι σήμερα, ωστόσο, μπορεί να αποβεί περισσότερο εμπόδιο παρά ένας Οδικός Χάρτης προς ένα μέλλον χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο για την ΕΕ. Κι αυτό γιατί, όπως επισημαίνουν, υπάρχει κίνδυνος να υπονομεύσει τις εμπορικές και νομικές θέσεις των Ευρωπαίων εισαγωγέων φυσικού αερίου, να τους επιβάλει πρόσθετα οικονομικά και διοικητικά βάρη και να ασκήσει πίεση στην ενεργειακή αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών.
Νομική ασάφεια για τις ρήτρες ανωτέρας βίας
Όπως εξηγούν, η προτεινόμενη κανονιστική μεταβολή δημιουργεί νομική ασάφεια, ιδίως όσον αφορά τη χρήση ρητρών ανωτέρας βίας (force majeure) και λήξης συμβάσεων. Η πρόταση της Κομισιόν δεν εγγυάται ότι μια απαγόρευση εισαγωγών θα γίνει δεκτή ως ανωτέρα βία βάσει της σχετικής σύμβασης στην οποία αφορά, εκθέτοντας, έτσι, τους αγοραστές σε πιθανές αξιώσεις αποζημίωσης ή συνεχιζόμενες υποχρεώσεις βάσει μακροπρόθεσμων συμφωνιών εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου και LNG, ακόμη και μετά την έναρξη ισχύος της απαγόρευσης της ΕΕ.
Η πρόταση εισάγει ολοκληρωμένες προδιαγραφές διαφάνειας και ιχνηλασιμότητας, επιτρέποντας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την πρόσβαση στο πλήρες κείμενο των συμβάσεων προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα υποχρεώνει τους εισαγωγείς να παρέχουν στις τελωνειακές αρχές αποδεικτικά στοιχεία για τη μη ρωσική προέλευση του εισαγόμενου φυσικού αερίου, με κίνδυνο άρνησης εισόδου εάν τα αποδεικτικά στοιχεία κριθούν ασαφή. Σύμφωνα με το OIES, ωστόσο, οι προτεινόμενες ρυθμίσεις, αν και ενισχύουν την εποπτεία των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, επιβάλλουν, εντούτοις, σημαντικό βάρος στους εισαγωγείς και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, ενώ, παράλληλα, ενέχουν τον κίνδυνο υπέρβασης των κανονιστικών ρυθμίσεων και ενδεχομένως την αύξηση του κόστους και την αποτροπή των νόμιμων εισαγωγών φυσικού αερίου.
Η πρόταση επιβάλλει, επίσης, στα κράτη μέλη την υποχρέωση να αναπτύξουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης έως τον Μάρτιο του 2026, στα οποία θα περιγράφονται τα μέτρα σταδιακής απεξάρτησης από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν προβλέπει κάποιον μηχανισμό για την επίλυση πιθανών διαφωνιών μεταξύ της Κομισιόν και των κρατών-μελών, αφήνοντας έτσι την Κομισιόν να εξισορροπήσει τα συμφέροντα της ΕΕ και των κρατών-μελών σύμφωνα με την αρχή της ενεργειακής αλληλεγγύης, κάτι που πιθανό να είναι δύσκολο, όπως υπογραμμίζεται στο Κείμενο Εργασίας του OIES.
Υποκατάσταση εισαγωγών από Τουρκία και Ρουμανία
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την μοντελοποίηση στην οποία βασίστηκε η συγκεκριμένη ανάλυση, η σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου αναμένεται να είναι διαχειρίσιμη για τις αγορές, κυρίως λόγω της αυξανόμενης παραγωγής της Τουρκίας, στη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και της ρουμανικής παραγωγής, και της πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές LNG και θα έχει μόνο περιορισμένο αντίκτυπο στις τιμές. Ωστόσο, οι ερευνητές τονίζουν ότι οι αυστηρές διατάξεις για την παρακολούθηση των όγκων φυσικού αερίου ενέχουν τον κίνδυνο περαιτέρω επιπλοκών.
Δεν μπορεί, βέβαια, κανείς να μην παρατηρήσει πως η κωλυσιεργία στις έρευνες φυσικού αερίου εκ μέρους της χώρας μας εξηγεί την απουσία στην αναφορά του δυναμικού υδρογονανθράκων των ελληνικών θαλασσών. Σε συνάρτηση, μάλιστα, και με τις πάγιες τουρκικές αμφισβητήσεις αλλά και τις πρόσφατες προκλητικές ενέργειες της Λιβύης, μία ευκαιρία για την Ελλάδα ίσως μετατραπεί σε δυνητική «Κερκόπορτα» για τα κυριαρχικά της δικαιώματα, τη στιγμή, μάλιστα, που σχεδιάζεται η Άγκυρα να εισέλθει στο ευρύτερο ευρωπαϊκό αμυντικό σχέδιο ReArm Europe.
Θα προκαλέσει υψηλότερες τιμές στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης
Ωστόσο, την ίδια στιγμή, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι υψηλότερες τιμές που θα προκύψουν από την κατάργηση των εισαγωγών των ρωσικών ποσοτήτων, αν και σχετικά μικρές, αποτελούν πανευρωπαϊκό– ή ακόμη και παγκόσμιο – πρόβλημα. Μάλιστα, σημειώνουν ότι ο αντίκτυπος είναι ελαφρώς μεγαλύτερος στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που έχουν πληγεί περισσότερο. Η παρατήρηση αυτή κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι η μελέτη του Oxford Institute for Energy Studies κυκλοφόρησε πριν το ναυάγιο της υιοθέτησης του 18ου πακέτου κυρώσεων κατά της Ρωσίας από την ΕΕ εξαιτίας των αντιρρήσεων της Σλοβακίας. Μεταξύ άλλων, η κεντροευρωπαϊκή χώρα, διά του πρωθυπουργού της, Ρόμπερτ Φίτσο, χαρακτήρισε «ηλίθια» την πρόταση της Κομισιόν για πλήρη διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αερίου από το 2028, καθώς η Μπρατισλάβα θεωρεί ότι, σε περίπτωση υιοθέτησής της, θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα στον ανεφοδιασμό της μετά την ημερομηνία αυτή.