Τώρα αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει στην πράξη αυτό το άνομo «δόγμα Τραμπ». Οταν η Αμερική εισέβαλε, ανόητα, στο Ιράκ το 2003, τουλάχιστον επιχείρησε να προσδώσει μια νομική βάση στην ενέργειά της. Καμία τέτοια προσπάθεια δεν έγινε για να δικαιολογηθεί η απόφαση του Τραμπ να βομβαρδίσει το Ιράν.
Η στάση του Τραμπ απέναντι στην Ουκρανία καταδεικνύει, επίσης, την περιφρόνησή του προς το διεθνές δίκαιο, το οποίο απαγορεύει στις χώρες να επιχειρούν αλλαγή συνόρων διά της βίας. Μέχρι σήμερα, η Αμερική στήριζε σταθερά αυτή την αρχή. Ο Τραμπ, ωστόσο, όχι μόνο εμφανίζεται πρόθυμος να αναγνωρίσει τις παράνομες εδαφικές κατακτήσεις της Ρωσίας, αλλά φαίνεται αποφασισμένος να βοηθήσει τη Μόσχα να καταλάβει και νέα εδάφη. Την περασμένη εβδομάδα ήρε τις κυρώσεις κατά των ρωσικών τραπεζών και διέκοψε, επαίσχυντα, τις αποστολές όπλων προς την Ουκρανία. Γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι η ιδέα του Τραμπ για «ειρηνευτική συμφωνία» δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια απαίτηση για την παράδοση της Ουκρανίας.
Η χρήση από τον Τραμπ της «σκληρής ισχύος», κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, επεκτείνεται και στον οικονομικό τομέα. Οι απόπειρές του να εξαναγκάσει τον υπόλοιπο κόσμο σε μονομερείς εμπορικές συμφωνίες απαξιώνουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Οι κανόνες αυτοί απαιτούν από όλα τα κράτη να προσφέρουν ίσους όρους σε όλα τα μέλη – πλην εκείνων με τα οποία έχουν συνάψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου: τη λεγόμενη ρήτρα του μάλλον ευνοούμενου κράτους. Ωστόσο, βάσει συμφωνίας που ανακοινώθούν την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ θα επιβάλουν μονομερώς φόρο 20% στις εισαγωγές από το Βιετνάμ, ενώ το Ανόι θα επιτρέψει στην Αμερική αδασμολόγητη πρόσβαση στην αγορά του. Πολλές τέτοιες συμφωνίες αναμένεται να ακολουθήσουν τις επόμενες ημέρες.
Είναι αλήθεια ότι η στροφή του Τραμπ προς μια παγκόσμια τάξη όπου «το δίκαιο το επιβάλλει η ισχύς» έχει, μέχρι στιγμής, αποδειχθεί αποτελεσματική. Η Αμερική δεν έχει φανεί ποτέ ισχυρότερη. Χωρίς κανέναν απομονωτισμό, ο Τραμπ φαίνεται να είναι παντού παρών – πάντα στο επίκεντρο του δράματος και, συνήθως, η αιτία του. Η εύθραυστη εκεχειρία που ακολούθησε τον 12ήμερο πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν φαίνεται να διατηρείται. Ισως επίκειται και εκεχειρία στον πόλεμο της Γάζας. Μια σειρά μονομερών εμπορικών συμφωνιών αναμένεται να ανακοινωθούν τις επόμενες ημέρες – ακόμα και μια με τις Βρυξέλλες.
Εν τω μεταξύ, η Ευρώπη δεν έχει φανεί ποτέ πιο αδύναμη. Οι ηγέτες της δεν ρωτήθηκαν καν για τον βομβαρδισμό του Ιράν και στη συνέχεια δήλωσαν ότι δεν τον καταδίκασαν, φοβούμενοι μήπως προκαλέσουν τον Τραμπ ενόψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ. Στη σύνοδο αυτή, ο Τραμπ εκβίασε τους Ευρωπαίους ηγέτες να δεσμευτούν σε έναν εξωπραγματικό στόχο αμυντικών δαπανών ύψους 5% του ΑΕΠ – κάτι που ελάχιστα κράτη-μέλη είναι πιθανό να επιτύχουν, και που ο Τραμπ ενδέχεται να επικαλεστεί ως πρόσχημα για να κάνει αυτό που εκείνοι φοβούνται περισσότερο: να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από την Ευρώπη. Παράλληλα, η απόφαση του Τραμπ να αποσύρει τη στήριξη προς την Ουκρανία, μόλις λίγες ημέρες μετά τη λήξη της συνόδου, έκανε τους Ευρωπαίους ηγέτες να φαίνονται αφελείς και ανόητοι.
Η πραγματικότητα είναι ότι, όσο κι αν ο Τραμπ μπορεί να απολαμβάνει βραχυπρόθεσμα οφέλη, η ακύρωση της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες είναι πιθανό να κάνει τον κόσμο πιο επικίνδυνο. Ηδη γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι η επίθεσή του κατά του Ιράν ενδέχεται να ενισχύσει την προσπάθεια της Τεχεράνης για την απόκτηση πυρηνικής βόμβας. Την ίδια στιγμή, σε έναν κόσμο όπου οι χώρες δεν μπορούν πλέον να βασίζονται στο ελεύθερο εμπόριο για την πρόσβαση σε κρίσιμους πόρους, άλλες δυνάμεις ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να καταφύγουν στον εξαναγκασμό. Αφού πλέον έχει σπάσει το ταμπού των κατακτητικών πολέμων, δεν αποκλείεται κάποιοι να επιχειρήσουν την αλλαγή συνόρων διά της βίας.
Το χειρότερο θα ήταν ένας κόσμος κατακερματισμένος σε σφαίρες επιρροής από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία, όπου οι μικρότερες και μεσαίες χώρες θα υποβιβάζονταν σε υποτελή κράτη. Ενας κόσμος στον οποίο, όπως έλεγε ο Θουκυδίδης, «δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν» – ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του. Σε έναν τέτοιο κόσμο, οι Ευρωπαίοι –που έχουν εξίσου πολλά να χάσουν– θα πρέπει να επιδιώξουν τη συνεργασία με όλους τους ομοϊδεάτες εταίρους για να αντισταθούν, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να δυσαρεστήσουν τον Τραμπ.
*Ο κ. Σάιμον Νίξον είναι ανεξάρτητος σχολιαστής και εκδότης του ενημερωτικού δελτίου Wealth of Nations στο Substack.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")