Σε διεθνές επίπεδο, η πρωτοφανής μεταπολεμικά κρίση έχει αναθερμάνει τη δημόσια συζήτηση για τον ρόλο του κράτους στην οικονομία. Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, φαίνεται πλέον ότι αναζητούνται αποτελεσματικές πολιτικές παρέμβασης για την τόνωση της ζήτησης, όπως έδειξε η τελευταία σημαντική αλλαγή του Σχεδίου Πόλσον, με την υιοθέτηση μέτρων απευθείας ενίσχυσης των πιστώσεων προς τους καταναλωτές, αντί της εξαγοράς τοξικών στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών από το Δημόσιο.
Στο πλαίσιο αυτό κατατίθενται στη δημόσια συζήτηση τρεις πρόσθετες ιδέες και προτάσεις για την καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων των φορολογουμένων:
1. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης οφείλει να επικεντρώσει το ενδιαφέρον του και στην πραγματική οικονομία, ιδιαίτερα τις επιχειρήσεις νευραλγικής σημασίας, που αντιμετωπίζουν καθημερινά όλες τις παρενέργειες της πιστωτικής «ασφυξίας». Προς την κατεύθυνση αυτή, πρέπει επιτέλους να εξεταστεί σοβαρά από το οικονομικό επιτελείο κάθε δυνατότητα άμεσης αποπληρωμής υποχρεώσεων του Δημοσίου που χρονίζουν, προς όλες τις εταιρείες που έχουν συμβάσεις συνεργασίας με το Δημόσιο και τους φορείς του. Σήμερα, υπάρχουν ανεξόφλητες υποχρεώσεις πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ σε προμηθευτές και εργολήπτες του Δημοσίου (προμηθευτές νοσοκομείων, εργοληπτικές εταιρείες, εταιρείες πληροφορικής και επιχειρήσεις από πολλούς άλλους κλάδους), οι οποίοι ταυτόχρονα καλούνται από τις τράπεζες να εξυπηρετήσουν τις δικές τους υποχρεώσεις με πολύ δυσμενέστερους όρους δανεισμού. Αν το Δημόσιο εξοφλήσει, έστω και σε ένα σημαντικό μέρος, τις δικές του υποχρεώσεις προς τις εταιρείες αυτές, μεγάλη ρευστότητα θα εισρεύσει στην αγορά, θα επιτρέψει την αποπληρωμή υποχρεώσεων προς τις τράπεζες και, τελικά, θα περιορισθούν οι παρενέργειες της πιστωτικής «ασφυξίας», που οδηγεί και σε μεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας.
2. Το οικονομικό επιτελείο οφείλει να επανεξετάσει τη θέση του σε σχέση με τις εκδόσεις κρατικών τίτλων. Τα τελευταία χρόνια, η διάθεση ομολόγων απευθείας στο αποταμιευτικό κοινό έχει εγκαταλειφθεί πλήρως και όλες οι εκδόσεις τίτλων γίνονται μέσω του τραπεζικού συστήματος. Οι ίδιες οι τράπεζες αγοράζουν μεγάλο μέρος των κρατικών ομολόγων και επιτυγχάνουν εύκολα κέρδη από τη διαφορά των αποδόσεών τους με την απόδοση των καταθέσεων ή το κόστος διατραπεζικού δανεισμού. Η τραπεζική διαμεσολάβηση, όμως, αυξάνει σημαντικά το κόστος δανεισμού του Δημοσίου και, ιδιαίτερα σήμερα, είναι αδιανόητο να δανεισθεί το Δημόσιο 28 δισ. ευρώ για την υποστήριξη των τραπεζών, μέσω εκδόσεων ομολόγων που θα επιτρέψουν πάλι στις τράπεζες να εγγράψουν μεγάλα και εύκολα κέρδη. Ο ΣΜΕΧΑ έχει προτείνει να επιστρέψει το Δημόσιο στην πρακτική της έκδοσης τίτλων με διάθεση απευθείας στο αποταμιευτικό κοινό και διαπραγμάτευσή τους στην πλατφόρμα του Χρηματιστηρίου Αθηνών, που πληροί όλες τις προϋποθέσεις διαφάνειας, δίνοντας τη δυνατότητα και στις χρηματιστηριακές εταιρείες να διαθέσουν στην πελατεία τους κρατικά χρεόγραφα, ώστε αυτή την κρίσιμη περίοδο να περιορισθεί το κόστος δανεισμού του Δημοσίου και να ανοίξουν νέα πεδία ανάπτυξης των δραστηριοτήτων του χρηματοοικονομικού τομέα στη χώρα.
3. Το οικονομικό επιτελείο και οι Εποπτικές Αρχές οφείλουν να επανεξετάσουν τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και τον εποπτικό ρόλο του Δημοσίου, αντλώντας διδάγματα από την κρίση. Οι συγκρούσεις συμφερόντων πρέπει να παταχθούν. Εχει γίνει σαφές ότι η υπερβολική επέκταση των εργασιών των τραπεζών, σε δραστηριότητες που ξεφεύγουν πολύ από τον παραδοσιακό τους ρόλο (συλλογή καταθέσεων - χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών) έχει δημιουργήσει ένα υπερτροφικό τραπεζικό σύστημα, που εκτίθεται σε περισσότερους κινδύνους και καταπνίγει την ανάπτυξη άλλων υγιών παραγωγικών δυνάμεων. Πρέπει, λοιπόν, σήμερα να συζητηθεί σοβαρά η επάνοδος των τραπεζών στον παραδοσιακό τους ρόλο, ακόμη και με κανονιστικές παρεμβάσεις που θα περιορίζουν το πεδίο δραστηριοποίησής τους στην παροχή δανείων και την άντληση καταθέσεων.
Δυστυχώς, ακόμη και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, η συζήτηση για τη βελτίωση της εποπτείας του πιστωτικού συστήματος δεν γίνεται από σωστές αφετηρίες. Είναι χαρακτηριστικό, ότι θέση μονίμου προεδρεύοντος στο Συμβούλιο Eurogroup έχει ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, μιας χώρας που με το «εικονικό» Χρηματιστήριό της σε δομημένα ομόλογα (οι πραγματικές συναλλαγές γίνονται στο Λονδίνο, αλλά θεωρούνται εισηγμένα «για ευνόητους λόγους» στο Χρηματιστήριο του Λουξεμβούργου) αξιοποιείται από τα διεθνή κεφάλαια σαν «καταφύγιο» χαλαρής εποπτείας και χαμηλής φορολογίας...
Ο κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Μελών Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΣΜΕΧΑ).
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19/11/2008)