Όλα ωραία και όλα καλά είπαν! Μακάρι να είναι έτσι, και παράλληλα με την ενίσχυση των έργων ΑΠΕ, να ολοκληρωθούν οι έρευνες και να ανακαλυφθούν κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην πατρίδα μας, ποιος δεν το εύχεται άλλωστε.
Αλλά κάτι θύμιζε αυτή η παράσταση. Σαν remake ήταν μιας ίδιας παράστασης, το μόνο που άλλαζε ήταν οι χώροι και οι πολιτικοί. Ας θυμηθούμε ότι ακριβώς στο ίδιο πολιτικό επίπεδο και πανηγυρικό τόνο είχε γίνει τον Ιούνιο 2019 η ανακοίνωση για την είσοδο πάλι της ExxonMobil σε δύο περιοχές της Κρήτη (τότε σε κοινοπραξία με TotalEnergies και ΕΛΠΕ), που ήταν όμως και αυτή επανάληψη της παρόμοιας τελετής που είχε γίνει το 2018 για τον ερχομό των TotalEnergies, Repsol, Edison σε κοινοπραξία με ΕΛΠΕ πάλι για το block 2 και block Ιόνιο. Οι τότε κυβερνώντες απλά δεν υπερψήφισαν στη Βουλή τις Συμβάσεις Μίσθωσης που είχαν υπογράψει.
Φυσικά δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει, όταν μια εταιρεία του βεληνεκούς της ExxonMobil έρχεται να επενδύσει σε έρευνα υδρογονανθράκων στη χώρα μας, πολλώ δε μάλλον ο υπογράφων που είχε την τύχη και την τιμή να είναι επικεφαλής της επιχειρησιακής μονάδας της HELLENiQ ENERGY (πρώην ΕΛΠΕ), όταν με μια τεχνική και εμπορική ομάδα υψηλού επιπέδου κατόρθωσαν με σκληρή δουλειά να προσελκύσουν σταδιακά και να γίνουν ισότιμοι εταίροι με εταιρείες όπως η TotalEnergies, Repsol, Edison, Stadtoil, ExxonMobil, Petroceltic (2012 – 2020).
Ευτυχώς η δυστυχώς η ιστορία της συστηματικής έρευνας υδρογονανθράκων στον ελλαδικό χώρο δεν ξεκίνησε χθες, όπως θέλουν αναίτια να επαίρονται κάποιοι, αλλά μισό αιώνα πριν. Ήταν το 1975, όταν ο Κ. Καραμανλής ανέθεσε σε δύο φωτισμένους ακαδημαϊκούς δασκάλους τον Κ. Κονοφάγο και τον Κ. Ζάχο να ιδρύσουν, οργανώσουν, στελεχώσουν και λειτουργήσουν την Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου, την ΔΕΠ. Και αυτοί το έκαναν με απόλυτη επιτυχία και ξεκίνησε η έρευνα στη χώρα, όπου σταδιακά πιστοποιήθηκε η ύπαρξη πετρελαίου και φυσικού αερίου με γεωλογικές μελέτες, γεωφυσικές διασκοπήσεις και γεωτρήσεις από τους Έλληνες επιστήμονες της ΔΕΠ, ΔΕΠ-ΕΚΥ και ΕΛΠΕ. Αλλά όσο με την πάροδο του χρόνου, τα ερευνητικά αποτελέσματα γινόντουσαν πιο ενθαρρυντικά, τόσο μοιάζει ότι μεγάλωνε ένας “υπόγειος πόλεμος” και οι εκάστοτε κυβερνώντες, τουλάχιστον στην πλειονότητα τους, σταματούσαν τις ερευνητικές εργασίες, κυρίως με διακοπή της χρηματοδότησης των ερευνών. Δεν υπάρχει χώρος για λεπτομέρειες τώρα, αλλά οι σημερινοί κυβερνώντες είναι προτιμότερο, αντί να κομπάζουν ότι επιτέλους θα γίνει η πρώτη γεώτρηση μετά από σαράντα χρόνια, να αναλογιστούν γιατί δεν έγιναν γεωτρήσεις τόσα χρόνια και εάν αυτοί είναι οι κύριοι υπεύθυνοι της “αργοπορίας”. Και τότε ίσως αντιληφθούν τυχόν λάθη, ολιγωρίες, πισωγυρίσματα, πολιτικές αποφάσεις που οδήγησαν ώστε οι έρευνες πότε να επιταχύνονται πρόσκαιρα (πάντοτε μέσα σε κυβερνητικούς πανηγυρισμούς) και πότε να σταματούν εντελώς (σιωπηρά) με αποτέλεσμα να μην έχει η χώρα σήμερα παραγωγή υδρογονανθράκων και την οικονομική και γεωπολιτική ισχύ που θα μπορούσε.
Έτσι για να μην ξεχνάμε, η περιοχή του Ιονίου Πελάγους ήταν ο πρώτος στόχος της ΔΕΠ για έρευνα και το θαλάσσιο κοίτασμα Κατακόλου η πρώτη ανακάλυψη στη Δ. Ελλάδα το μακρινό 1982. Από τότε, την δεκαετία του ‘80, με επανειλημμένες επιτυχείς γεωφυσικές έρευνες, οι γεωεπιστήμονες της ΔΕΠ-ΕΚΥ εντοπίσαμε και χαρτογραφήσαμε γεωλογικές δομές στην ευρύτερη περιοχή των block 1, 2 και 10, Ιονίου και αλλού. Ειδικά στην ευρύτερη περιοχή του block 2 είχαν χαρτογραφηθεί οι γεωλογικές δομές Αχιλλέας και Πύρρος που ήταν έκτοτε στόχοι για γεώτρηση των γεωεπιστημόνων της ΔΕΠ-ΕΚΥ και ΕΛΠΕ, μάλιστα η μία δομή επεκτείνεται και στον όμορο ιταλικό θαλάσσιο χώρο. Ατυχώς όμως δεν υπήρξε ποτέ η απαιτούμενη χρηματοδότηση για να γίνουν γεωτρήσεις.
Όταν προκηρύχθηκε το 2014 διεθνής διαγωνισμός για 15 θαλάσσια blocks, η ΕΛΠΕ διερεύνησε διεξοδικά την πετρελαϊκή αγορά και τελικά συνέστησε κοινοπραξία με TotalEnergies 50%, Edison 25% και ΕΛΠΕ 25% και υπέβαλε προσφορά για το block 2. Και οι δύο ξένες εταιρείες ήταν πολύ θετικές, η Edison (νυν Energean) μάλιστα έχει άμεση γνώση από τον όμορο ιταλικό χώρο, για το οποίο έχει υποβάλλει σε συνεννόηση με τους εταίρους της, προσφορά στο Ιταλικό Δημόσιο να της παραχωρηθεί για έρευνα ενώ η TotalEnergies, ως εντολοδόχος της κοινοπραξίας προχώρησε το 2018 σε ογκομέτρηση της γεωλογικής δομής εκτιμώντας αρχικά απολήψιμα αποθέματα 1,2 δις βαρέλια πετρελαίου, εκ των οποίων 50% σε ελληνικό θαλάσσιο χώρο, και ήταν θετική για εκτέλεση γεώτρησης σε σύντομο χρόνο.
Παράλληλα η ΕΛΠΕ συνέχισε τις επαφές με μεγάλες διεθνείς εταιρείες και το 2019 υπέβαλε προσφορά και για το block Ιόνιο με κοινοπραξία Repsol 50%, ΕΛΠΕ 50% και για δύο περιοχές στην Κρήτη σε κοινοπραξία με TotalEnergies 40%, ExxonMobil 40%, ΕΛΠΕ 20%.
Οι επιχειρηματικές αυτές κινήσεις της ΕΛΠΕ (ιδίως την περίοδο 2015 – 2019 υπό την προεδρία του φωτισμένου δασκάλου Ε. Τσοτσορού) όχι μόνο συνέχισαν την ιστορική πορεία της εταιρείας αλλά και την καθιέρωσαν σε διεθνές επίπεδο ως τον βασικό ελληνικό μοχλό στην έρευνα υδρογονανθράκων στον ελλαδικό χώρο, και είναι ένας καθοριστικός λόγος που σήμερα εξακολουθούμε και έχουμε ενεργές περιοχές σε έρευνα και προσελκύουμε μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες όπως ExxonMobil και Chevron.
Δυστυχώς για λόγους, που δεν έχουν ανακοινωθεί επισήμως, αποχώρησαν το 2020 οι TotalEnergies και Repsol. Χωρίς να κάνουμε σενάρια συνωμοσίας, μετά το 2019 γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και δικαστικές προσφυγές με έντονη παρουσία από συμπαθείς “οικολογούντες” σε συνδυασμό με αρνητικές ατυχείς κυβερνητικές δηλώσεις δεν αποκλείεται να συνέβαλαν ουσιαστικά στην άσχημη για την χώρα επιχειρηματική απόφαση. Οι ίδιοι λόγοι είναι πιθανόν ότι αποθαρρύνουν τις εταιρείες ExxonMobil και HELLENiQ ENERGY να προχωρήσουν στην εκτέλεση των γεωτρήσεων στην Δ και ΝΔ Κρήτη.
Παρεμπιπτόντως, θα έχει ενδιαφέρον, τουλάχιστον από επιστημονικής πλευράς, να γίνουν γνωστοί οι λόγοι της πρόσφατης αποχώρησης της Energean από το Κατάκολο και Ιωάννινα και της κοινοπραξίας HELLENiQ ENERGY – Energean από τον Πατραϊκό κόλπο λίγο πριν κάνουν γεωτρήσεις που είχαν ανακοινωθεί. Την απάντηση εννοείται ότι οφείλει να δώσει το Ελληνικό Δημόσιο και όχι οι επιχειρηματίες που έχουν τους δικούς τους, απολύτως σεβαστούς, λόγους. Εάν σήμερα το Ελληνικό Δημόσιο πραγματικά εννοεί ότι θα προχωρήσει η έρευνα υδρογονανθράκων, τότε θα πρέπει να εξηγήσει πειστικά γιατί δεν επαναπροκηρύσσει αυτές τις περιοχές σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και γιατί δεν προχωρεί σε προκήρυξη και άλλων περιοχών (π.χ. Θερμαϊκός και Στρυμωνικός κόλπος που έχουν αποδεδειγμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου) αλλά παραμένει αμήχανο να παραχωρεί ασμένως περιοχές μόνο κατόπιν επιχειρηματικών αιτημάτων.
Αναμφισβήτητο πάντως είναι το γεγονός ότι στις περιοχές block 2 και 10 και Ιόνιο, όπως και στις περιοχές ΝΔ και Δ. Κρήτη, των οποίων οι Συμβάσεις Μίσθωσης κατακυρώθηκαν από την Βουλή των Ελλήνων, έχουν ολοκληρωθεί οι ελάχιστες συμβατικές γεωλογικές και γεωφυσικές εργασίες και απομένει πλέον η διεξαγωγή γεωτρήσεων. Ευχόμαστε και ελπίζουμε με επιτυχία, όπως και στις νέες υπό παραχώρηση περιοχές στην Κρήτη.
Δεν είναι στόχος του παρόντος να σχολιάσει την υπόλοιπη συζήτηση περί των ενεργειακών θεμάτων και την θετική ατζέντα για την χώρα ως ενεργειακού κόμβου και την καλοδεχούμενη συνεργασία με άλλες χώρες, και κυρίως των ΗΠΑ, όμως εκτιμάται ότι θα είναι προς το συμφέρον της πατρίδας μας εν μέσω γεωπολιτικών συζητήσεων, η ολοκλήρωση της οριοθέτησης της ΑΟΖ προς ανατολικά με Αίγυπτο και Κύπρο όπου υπάρχουσες μελέτες αναφέρουν ότι υπάρχουν σημαντικά αποθέματα του μεταβατικού καυσίμου φυσικού αερίου και του μελλοντικού καυσίμου που είναι οι υδρίτες.
*Ο Γιάννης Γρηγορίου εργάστηκε ως γεωφυσικός στην ΔΕΠ και στην ΕΛΠΕ από το 1982, σταδιακά ανέλαβε διάφορες θέσεις ευθύνης και διετέλεσε Γ. Διευθυντής και Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΛΠΕ Upstream (2012 – 2020). Σήμερα είναι εκλεγμένος Αντιπρόεδρος του Continental Europe Energy Council και εταίρος του ΙΕΝΕ