Η ΕΕ δημοσίευσε πρόσφατα μία λίστα 13 έργων που αφορούν σε κρίσιμες πρώτες ύλες και βρίσκονται εκτός των συνόρων της, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης από τρίτους προμηθευτές όπως η Κίνα. Μεταξύ αυτών και το ορυχείο λιθίου στο Τζαντάρ της Σερβίας που διαχειρίζεται ο διεθνής εξορυκτικός κολοσσός Rio Tinto. Το Τζαντάρ προωθείται ως η καλύτερη λύση για την ευρωπαϊκή προμήθεια λιθίου, καθώς έχει αποθέματα 118 εκατομμυρίων τόνων και θεωρητικά μπορεί να καλύψει το 90% των αναγκών της ευρωπαϊκής αγοράς. Με τη στήριξη της ΕΕ, το ορυχείο αναμένεται να λειτουργήσει εντός του 2028 και να παράγει 58.000 τόνους ετησίως σε πρώτη φάση.
Ωστόσο, το έργο αυτό έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων στη γειτονική χώρα. Το Τζαντάρ στη δυτική Σερβία είναι μία περιοχή που βασίζεται στη γεωργία. Ως εκ τούτου, οι αγρότες ανησυχούν για τη μόλυνση που θα προκληθεί από το ορυχείο και τι ακριβώς θα σημάνει αυτό για την παραγωγή τους. Οι ανησυχίες αυτές δεν είναι καινούργιες. Το 2021 και 2022, οι κάτοικοι της περιοχής και οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές κατάφεραν να πιέσουν τη σερβική κυβέρνηση, η οποία ακύρωσε την άδεια του έργου. Όμως η Rio Tinto κατέφυγε στα δικαστήρια και κέρδισε, με την άδεια να αποκαθίσταται το 2024.
Η κυβέρνηση Βούτσιτς προσπαθεί να πείσει πως το έργο θα βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη της τοπικής και εθνικής οικονομίας. Αλλά με την οργή των πολιτών να είναι ήδη έντονη εξαιτίας άλλων γεγονότων όπως το θανατηφόρο δυστύχημα στο Νόβι Σαντ, το πολιτικό κεφάλαιο της σημερινής ηγεσίας είναι περιορισμένο. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι αντιτείνουν πως η εμπλοκή της ΕΕ συνεπάγεται αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια, με τη διοίκηση της Rio Tinto να δεσμεύεται για την ασφάλεια της περιοχής.
Αυτό δεν σταματά τους αγρότες του Τζαντάρ. Τα νομικά περιθώρια εντός της Σερβίας έχουν εξαντληθεί κατόπιν της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου υπέρ του έργου. Η Σερβία παραμένει μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, επομένως οι πολίτες της χώρας θα μπορούσαν να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έχει πρόσφατα αρχίσει να γνωμοδοτεί σε υποθέσεις που σχετίζονται με περιβαλλοντικά ζητήματα. Όμως ακόμα και το ΕΔΔΑ αποφασίσει κατά του έργου, ρεαλιστικά δεν διαθέτει τα μέσα ώστε να σταματήσει τη λειτουργία του ορυχείου, ειδικά αν η ΕΕ επιλέξει να αγνοήσει την απόφαση.