εκπομπών CO₂— βρίσκεται στο επίκεντρο. Η καθαρή αμμωνία και το υδρογόνο αναδεικνύονται ως τα καύσιμα-κλειδιά για το μέλλον της ναυτιλίας, και οι Ηνωμένες Πολιτείες μαζί με την Αυστραλία προβάλλουν ως οι δύο κύριοι υποψήφιοι για να τροφοδοτήσουν αυτή την αλλαγή σε παγκόσμια κλίμακα.
Σήμερα, το παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, με το πετρέλαιο να παραμένει κυρίαρχο. Ωστόσο, προβλέπεται πως έως το 2050, σε σενάρια που ευθυγραμμίζονται με τον στόχο του +1,5°C, το υδρογόνο και τα παράγωγά του —ιδίως η καθαρή αμμωνία— θα καλύπτουν έως και το 14% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας.
Δύο βασικά σενάρια αντικατοπτίζουν τη ναυτιλιακή ζήτηση καυσίμων. Στο “BaseCase “Scenario, που δεν πετυχαίνει τους παγκόσμιους κλιματικούς στόχους, το πετρέλαιο παραμένει κυρίαρχο με μερίδιο 55% το 2050. Στο “HighCase” Scenario, όμως, η καθαρή αμμωνία καλύπτει το 36% και τα υδρογονοειδή καύσιμα φτάνουν το 19%, αναδεικνύοντας τη βαθιά αλλαγή που απαιτείται.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν το απαραίτητο παραγωγικό δυναμικό για να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο στην παραγωγή καθαρής αμμωνίας και υδρογόνου. Έως το 2050, η παραγωγή καθαρού υδρογόνου στη χώρα αναμένεται να φτάσει τους 50 εκατ. τόνους, δηλαδή το 25% της παγκόσμιας προσφοράς. Τα έργα καθαρής αμμωνίας αναπτύσσονται κυρίως με μπλε τεχνολογίες (με χρήση φυσικού αερίου και δέσμευση άνθρακα), ενώ σταδιακά αυξάνονται και οι πράσινες επενδύσεις που βασίζονται σε ηλεκτρόλυση με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ωστόσο, η πολιτική μεταβλητότητα έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά της. Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ το 2025 και η αποχώρηση της κυβέρνησής του από τη Συμφωνία των Παρισίων και τις συνομιλίες του IMO (MEPC 83), έχουν προκαλέσει ανησυχία στην αγορά. Παρά την τυπική ισχύ των φορολογικών κινήτρων του Inflation Reduction Act (IRA), η έλλειψη πολιτικής βούλησης για την πράσινη μετάβαση έχει επιβραδύνει την πρόοδο. Πολλά έργα καθαρής αμμωνίας στις ΗΠΑ αντιμετωπίζουν πλέον καθυστερήσεις στην αδειοδότηση και δυσκολίες στην εξασφάλιση χρηματοδότησης, γεγονός που μειώνει την ελκυστικότητα για διεθνείς επενδυτές.
Στον αντίποδα, η Αυστραλία προβάλλει ως πιο σταθερός εταίρος στην παγκόσμια καθαρή ενεργειακή εφοδιαστική αλυσίδα. Με μεγάλες επενδύσεις σε πράσινο υδρογόνο και αμμωνία, αξιοποιώντας τις εκτεταμένες ηλιακές και αιολικές της δυνατότητες, η χώρα ήδη ετοιμάζει κολοσσιαία έργα παραγωγής για εξαγωγή προς αγορές όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Σιγκαπούρη. Η γεωγραφική της εγγύτητα με την Ασία, σε συνδυασμό με πολιτική συνέπεια και υποστήριξη, καθιστούν την Αυστραλία κορυφαίο υποψήφιο για να εξελιχθεί σε παγκόσμιο κόμβο καθαρών ναυτιλιακών καυσίμων.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από το πολιτικό σκηνικό, το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη μαζική χρήση καθαρής αμμωνίας και υδρογόνου είναι το κόστος —και αυτό σχετίζεται άμεσα με το επίπεδο τεχνολογικής ωριμότητας. Η πράσινη παραγωγή υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης παραμένει σημαντικά ακριβότερη από τη συμβατική μπλε τεχνολογία. Οι ηλεκτρολύτες, το κόστος των ΑΠΕ, και η χαμηλή εκμετάλλευση της εγκατεστημένης ισχύος περιορίζουν την απόδοση και αυξάνουν την τιμή. Η τεχνολογία ηλεκτρόλυσης PEM (Proton Exchange Membrane), αν και πολλά υποσχόμενη, παραμένει ακριβή και εξαρτάται από σπάνια μέταλλα, ενώ η πιο ώριμη αλκαλική ηλεκτρόλυση έχει χαμηλότερες αποδόσεις. Αντίστοιχα, η μετατροπή του υδρογόνου σε αμμωνία μέσω Haber-Bosch απαιτεί ενέργεια και υποδομές υψηλής πίεσης, με αποτέλεσμα οι εγκαταστάσεις να λειτουργούν με υψηλά πάγια και κόστος συντήρησης.
Επιπλέον, τεχνολογικές ασυνέχειες σε μεταφορά, αποθήκευση και ανεφοδιασμό επηρεάζουν σοβαρά την τιμή τελικής παράδοσης. Η υγροποίηση υδρογόνου για μεταφορά αυξάνει το ενεργειακό κόστος έως και 30%, ενώ η αποθήκευση της αμμωνίας απαιτεί ειδικές συνθήκες και αυξημένα μέτρα ασφαλείας λόγω της τοξικότητας. Ελλείψει τυποποιημένων πρακτικών bunkering για αμμωνία, τα λιμάνια παγκοσμίως βρίσκονται ακόμα σε φάση μελετών και πιλοτικών έργων.
Η τεχνολογική ανωριμότητα δεν επηρεάζει μόνο τις τιμές, αλλά και τη διαθεσιμότητα. Καθώς αυξάνεται η ζήτηση για καθαρό υδρογόνο και αμμωνία, η προσφορά θα πρέπει να διαμοιραστεί μεταξύ ανταγωνιστικών τομέων. Η βαριά βιομηχανία (χάλυβας, τσιμέντο), η παραγωγή λιπασμάτων, η ηλεκτροπαραγωγή και η αεροπορία διεκδικούν τις ίδιες πρώτες ύλες, γεγονός που αυξάνει τις πιέσεις τιμής και περιορίζει τη διαθεσιμότητα για τον ναυτιλιακό τομέα. Η παραγωγή λιπασμάτων, που χρησιμοποιεί σήμερα το 80% της παραγόμενης αμμωνίας, έχει ήδη δεσμεύσει μακροπρόθεσμα συμβόλαια εφοδιασμού με βασικούς παραγωγούς. Αντίστοιχα, οι ευρωπαϊκές χαλυβουργίες και η αεροπορία πειραματίζονται με λύσεις υδρογόνου, επενδύοντας σε δικά τους hubs.
Η τελική επιτυχία της μετάβασης στη ναυτιλία εξαρτάται από την ικανότητα των προμηθευτών να προσφέρουν ανταγωνιστικό προϊόν σε μεγάλη κλίμακα. Το κόστος παραμένει το βασικό εμπόδιο, με το πράσινο υδρογόνο και την πράσινη αμμωνία να είναι ακόμα ακριβότερα από τις μπλε ή γκρί εκδοχές. Όμως οι πολιτικές φόρου άνθρακα, οι δεσμεύσεις μηδενικών εκπομπών από αγορές-κλειδιά και η μακροπρόθεσμη απαξίωση των τεχνολογιών υψηλών εκπομπών θα καθορίσουν τελικά ποιος θα διατηρήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Στο αισιοδοξο σενάριο, ροβλέπει ότι έως το 2050 η καθαρή αμμωνία θα καλύπτει το 36% της ναυτιλιακής κατανάλωσης καυσίμου, τα καύσιμα υδρογόνου το 19%, και το πετρέλαιο μόλις το 9,4%. Παρά τις πολιτικές παλινωδίες και τις τεχνολογικές δυσκολίες, η παγκόσμια μετάβαση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Η επιτυχία της εξαρτάται πλέον από την ικανότητα των κυβερνήσεων να διατηρήσουν σταθερή πολιτική στήριξη, από την πρόοδο της τεχνολογίας και από τη δημιουργία αλυσίδων αξίας που θα καταστήσουν τις καθαρές λύσεις οικονομικά βιώσιμες.
Η ναυτιλία βρίσκεται στην αυγή μιας νέας εποχής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αυστραλία έχουν τα εφόδια να την οδηγήσουν —αρκεί η βούληση, η συνεργασία και η τεχνολογική πρόοδος να συντονιστούν στον ίδιο παγκόσμιο στόχο.
*Λίγα λόγια για την κα. Βάσια Σούρτζη
Εργάζεται ως Senior Specialist σε έργα Energy Transition στο Advisory Division της Lloyd’s Register, όπου ηγείται ομάδας αναλυτών που υλοποιούν Energy Transition Strategy Projects, Regulatory Compliance Studies και Fuel Pathway Projects. Διαθέτει εμπειρία 15 ετών στον ναυτιλιακό κλάδο, εκ των οποίων τα έξι τελευταία χρόνια είναι αφιερωμένα στην απανθρακοποίηση του τομέα. Έχει αποκτήσει σε βάθος τεχνογνωσία στον τομέα της ενεργειακής μετάβασης στη ναυτιλία.Προηγουμένως εργάστηκε ως transportanalystandmodeler στις εταιρείες E3 Modelling, με αντικείμενο τη μετάβαση του ναυτιλιακού τομέα σε λύσεις low- andzero-carbon. Παράλληλα εκπονεί PhD (part-time) στο Department of Naval Architecture, Ocean, and Marine Engineering του University of Strathclyde, με θέμα έρευνας τα green hydrogen marine propulsion systems.