πρόβλεψη παραγωγής ενέργειας μέχρι τον αυτοματοποιημένο σχεδιασμό «έξυπνων πόλεων», η τεχνολογική αλλαγή ανοίγει τον δρόμο για αποδοτικότερες και πιο βιώσιμες λύσεις. Σε μια εποχή που οι προκλήσεις της ενεργειακής μετάβασης και της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο πιεστικές, ο κλάδος της Ενέργειας και γενικότερα των υποδομών προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες για καινοτομία και ανάπτυξη.
Η αναδιοργάνωση και ο εκσυγχρονισμός δεν είναι πολυτέλεια αλλά επιτακτική ανάγκη για τις ελληνικές επιχειρήσεις, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Η επένδυση σε τεχνολογία, ανθρώπινο κεφάλαιο και κουλτούρα υιοθέτησης αλλαγών είναι το τρίπτυχο της επιτυχίας.
Η ενεργειακή βιομηχανία βρίσκεται στο επίκεντρο της πράσινης μετάβασης με την GenAI να συμβάλλει στην επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας με τρόπους που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδύνατοι. Ένα παράδειγμα αποτελεί η βελτιστοποίηση της απόδοσης των εγκαταστάσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην οποία η πρόβλεψη της παραγωγής ενέργειας αποτελεί πρόκληση. Η GenAI αναλύει δεδομένα καιρού, παραγωγής και κατανάλωσης για να δημιουργήσει σενάρια που μεγιστοποιούν την απόδοση. Μπορεί δε να προσομοιώνει την αποδοτικότητα συστημάτων αποθήκευσης, όπως μπαταρίες ή λύσεις υδρογόνου και να βοηθήσει στην υποστήριξη των επενδυτών στον εντοπισμό βέλτιστων τοποθεσιών για έργα ΑΠΕ. Εταιρείες χρησιμοποιούν ψηφιακά δίδυμα (digital twins) για τον προγραμματισμό και την αποδοτική λειτουργία εγκαταστάσεων. Ώντας δυναμικά ψηφιακά αντίγραφα φυσικών υποδομών ή συστημάτων, τα ψηφιακά δίδυμα μπορούν να συνεισφέρουν πλέον της βελτιστοποίησης της προληπτικής συντήρησης και λειτουργίας, στην ανίχνευση της αποδοτικότητας σε κανονικές ή έκτακτες συνθήκες, αλλά και στην εκπαίδευση και διαχείριση σεναρίων κρίσης (π.χ. διακοπή ρεύματος, φυσικές καταστροφές, κλπ.)
Επίσης, στο πλαίσιο της διαχείρισης των υποδομών ενέργειας και ύδατος, τα «έξυπνα δίκτυα» ενσωματώνουν αισθητήρες και τεχνητή νοημοσύνη για να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο (σ.σ. με ακριβή δεδομένα που και είναι το ζητούμενο στις εταιρείες διαχείρισης υποδομών) τη ζήτηση και την παραγωγή. Η GenAI δημιουργεί σενάρια πρόβλεψης, προλαμβάνει αστοχίες και βοηθά στη μείωση των διακοπών. Οι ενεργειακές κοινότητες με μικροδίκτυα (microgrids) γίνονται πιο ανεξάρτητες, χρησιμοποιώντας ψηφιακά εργαλεία για την ισορροπία μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.
Η προβλεπτική συντήρηση με τη βοήθεια αισθητήρων συγκρατεί τις απαιτούμενες επενδύσεις και μειώνει το ρίσκο αστοχίας κρίσιμων υποδομών (“just- intimemaintenance”), όπως γεφυρών, σιδηροδρομικών δικτύων, δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, ενισχύοντας την ανθεκτικότητά τους. Ενδεικτικά, στα δίκτυα ύδρευσης, η τεχνολογία χρησιμοποιεί δεδομένα από αισθητήρες που παρακολουθούν την πίεση, τη ροή, τη θερμοκρασία και την ποιότητα του νερού για την πρόβλεψη διαρροών ή βλαβών πριν αυτές δημιουργήσουν σοβαρότερα προβλήματα. Για παράδειγμα, εταιρείες ύδρευσης αξιοποιούν την AI για τη δημιουργία μοντέλων προσομοίωσης που εντοπίζουν τα πιο ευάλωτα σημεία σε ένα δίκτυο και προτείνουν στοχευμένες ενέργειες συντήρησης βάσει του εκτιμώμενου ρίσκου. Επιπλέον, η GenAI μπορεί να προτείνει βέλτιστες λύσεις για την αντικατάσταση πεπαλαιωμένων δικτύων (σ.σ. που στην πλειονότητα των περιπτώσεων έχουν υπερβεί την τεχνική διάρκεια ζωής), λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπως η ηλικία των υποδομών, η συχνότητα θραύσεων, η πυκνότητα του πληθυσμού και η μελλοντική ζήτηση. Αυτές οι δυνατότητες όχι μόνο αυξάνουν την ανθεκτικότητα των υποδομών αλλά συμβάλλουν και στη βιώσιμη διαχείριση υδάτινων πόρων, μειώνοντας τη σπατάλη και εξοικονομώντας ενέργεια που σχετίζεται με τη μεταφορά και την επεξεργασία νερού.
Τέλος, δεν πρέπει να αμελήσουμε τη σημαντικότητα της αντιμετώπισης περιβαλλοντικών κρίσεων με προσομοιώσεις φυσικών καταστροφών, όπως σεισμοί ή πλημμύρες, οι οποίες βοηθούν στον σχεδιασμό υποδομών που αντέχουν στον χρόνο. Π.χ. η τεχνητή νοημοσύνη ενσωματώνοντας τις τεράστιες βάσεις δεδομένων που προέρχονται από διαφορετικές πηγές (πληροφοριακά συστήματα, GIS, μετεωρολογικά δεδομένα, κ.α.) μπορεί να υποστηρίξει την πρόβλεψη ακραίων καιρικών φαινομένων, την πρόβλεψη και διάδοση πυρκαγιών, την προσομοίωση πλημμυρών, κλπ., οδηγώντας έτσι στο σχεδιασμό και την προτεραιοποίηση τόσο των απαιτούμενων έργων αναβάθμισης των υποδομών, όσο και συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης συνοδευόμενα από εργαλεία διαχείρισης κρίσεων.
Οι εταιρείες που θα καταφέρουν να αναδιοργανώσουν τα επιχειρησιακά τους μοντέλα και να ενσωματώσουν πολιτικές διαχείρισης κινδύνων και καινοτομίας, θα είναι οι πρώτες που θα εκμεταλλευτούν τις τεχνολογικές εξελίξεις. Καθώς οι επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες αυξάνονται, ανοίγονται νέες προοπτικές για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων. Η πλήρης αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και ψηφιακών εργαλείων απαιτεί όχι μόνο σύγχρονη τεχνολογική υποδομή, αλλά και οργανωτική ευελιξία με σημαντική επένδυση στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.
Η εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς οι χώρες επενδύουν όλο και περισσότερο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και έξυπνες υποδομές. Η αξιοποίηση π.χ. της GenAI μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα της οικονομίας.
Η GenAI, μαζί με άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες όπως το Internet of Things (IoT), η ανάλυση δεδομένων και η αυτοματοποίηση, δεν μπορεί να αποδώσει χωρίς την ενσωμάτωσή της σε ένα γενικότερο πλαίσιο ψηφιακού μετασχηματισμού. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει το ταχύτερο δυνατόν να:
- Ενσωματώσουν τεχνολογικές λύσεις που μειώνουν το κόστος και αυξάνουν την αποδοτικότητα.
- Διασφαλίσουν ότι τα δεδομένα συλλέγονται, αποθηκεύονται και αξιοποιούνται με τρόπο που παρέχει αξία, π.χ. για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων.
- Επενδύσουν σε διαδικτυακά μοντέλα αποθήκευσης (“cloud”), που εξασφαλίζουν ευελιξία και κλίμακα.
- Αξιοποιήσουν διεθνείς συνεργασίες ενσωματώνoντας τεχνολογίες και καλές πρακτικές από διεθνείς εταίρους.
- Αναπτύξουν startups και καινοτόμες επιχειρήσεις επενδύοντας σε επιχειρηματικά οικοσυστήματα που θα επιταχύνουν την εισαγωγή νέων ιδεών.
- Επικεντρωθούν στην πελατοκεντρική προσέγγιση προσαρμόζοντας προϊόντα και υπηρεσίες στις σύγχρονες ανάγκες των καταναλωτών, όπως η περιβαλλοντική ευαισθησία και η εξατομίκευση.
Το σημαντικότερο όμως είναι να σχεδιάσουν την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και της εργασιακής κουλτούρας ως βασικό στρατηγικό πυλώνα στοχεύοντας στην:
- Αναβάθμιση δεξιοτήτων (reskilling &upskilling) ούτως ώστε οι εργαζόμενοι να αποκτήσουν νέες δεξιότητες που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, την ανάλυση δεδομένων και τη διαχείριση έργων.
- Διαχείριση αλλαγής (change management) για τη δημιουργία κουλτούρας που αποδέχεται την καινοτομία και την αλλαγή, μειώνοντας τις αντιστάσεις.
- Ηγεσία με όραμα που αφενός έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα και αφετέρου, έχει προσαρμόσει τις στρατηγικές της στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής.
Από την πλευρά της η Πολιτεία θα πρέπει να βοηθήσει την επιτάχυνση και υλοποίηση τεχνολογιών αιχμής μέσω:
- Επενδυτικών εργαλείων που θα αξιοποιήσουν τους εκάστοτε διαθέσιμους εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους για την υλοποίηση έργων εκσυγχρονισμού, αξιολογώντας πλέον με δείκτες αύξησης παραγωγικότητας.
- Κατάλληλων φορολογικών κινήτρων που θα ενισχύουν τις επιχειρήσεις που επενδύουν στην έρευνα, τεχνητή νοημοσύνη και πράσινη τεχνολογία.
- Επιτάχυνσης των διαδικασιών χρηματοδότησης με βελτίωση των διαδικασιών έγκρισης και άμβλυνση των γραφειοκρατικών εμποδίων, με ταυτόχρονη όμως βελτίωση της απορρόφησης των κονδυλίων.
Είναι ενδεικτικό ότι το 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοχετεύει 1,6 δις ευρώ μέσω του Horizon για την ανάπτυξη του ΑΙ, με την πρώτη πρόσκληση να έχει δημοσιευτεί στις 15 Μαΐου. Οι εφαρμογές δε στην Ενέργεια αποτελούν έναν από τους βασικούς πυλώνες. Επιπρόσθετα, ο νέος αναπτυξιακός νόμος ενισχύει την υιοθέτηση του ΑΙ από τις επιχειρήσεις με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας.
Το ΙΕΝΕ, αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο της καινοτομίας στον κλάδο της Ενέργειας και των υποδομών, φιλοδοξεί να αναδείξει τον στρατηγικό ρόλο της ως καταλύτη για τη βιωσιμότητα, την ασφάλεια και την αποδοτικότητα στον ενεργειακό τομέα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Για το σκοπό αυτό, εγκαινίασε πρόσφατα το νέο του πρόγραμμα «InnovationinEnergy».
Όπως επισημάνθηκε στο πρόσφατο ομώνυμο συνέδριο (Μάιος 2025), η επιτάχυνση της καινοτομίας στην ενέργεια απαιτεί τολμηρή ηγεσία, επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό και θεσμική υποστήριξη. Η εμπειρία χωρών όπως η Γερμανία και οι Σκανδιναβικές αγορές δείχνει ότι οι στοχευμένες ρυθμιστικές παρεμβάσεις και η ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ κράτους και αγοράς είναι κρίσιμα βήματα για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην Ενέργεια.
Η επιτυχία δε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Οι εταιρείες που δίνουν προτεραιότητα στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, την καινοτομία και την εξωστρέφεια ξεχωρίζουν. Η υιοθέτηση κουλτούρας πειραματισμού, ηγεσίας με όραμα και συνεργασίας αποτελεί προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Ως ΙΕΝΕ καλούμε όλους τους φορείς -ερευνητές, επιχειρήσεις, επενδυτές, Ρυθμιστικές Αρχές, Πολιτεία- να γίνουν μέρος μιας ζωντανής πλατφόρμας διαλόγου και δράσης. Η καινοτομία δεν είναι απλώς τεχνολογική αλλαγή. Είναι καταλύτης ανάπτυξης, βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας. Ο κλάδος της Ενέργειας και των υποδομών έχει τη δυνατότητα να ηγηθεί αυτής της μετάβασης, εφόσον χαράξει ξεκάθαρη στρατηγική και επενδύσει συστηματικά και συλλογικά.
*Λίγα λόγια για τον κ. Αναστάσιο Τόσιο,
Ο Αναστάσιος Τόσιος είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της DP PUMPS MANUFACTURERS S.A.
Μέχρι το 2002, κατείχε θέσεις διοίκησης, συμβούλου επιχειρήσεων, μηχανικού πωλήσεων και επιβλέποντος ηλεκτρομηχανολογικών κατασκευών σε διάφορες εταιρείες στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Από το 2002 έως το 2016 εργάστηκε στην ΕΠΑ Αττικής Α.Ε. (Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής) αναλαμβάνοντας διαδοχικά θέσεις ευθύνης όπως Προϊστάμενος Μεγάλων Λογαριασμών, Διευθυντής Πωλήσεων Μεγάλων Πελατών, Διευθυντής Τεχνικής Εξυπηρέτησης Πελατών και τέλος, Τεχνικός Διευθυντής. Από το 2017 και μέχρι τα μέσα του 2019, μετά τον διαχωρισμό της ΕΠΑ Αττικής σε δύο εταιρείες Εμπορίας και Διανομής στο τέλος του 2016, ανέλαβε τη θέση του Επιχειρησιακού (Τεχνικού & Εμπορικού) Διευθυντή Διανομής και εν συνεχεία, του Εμπορικού Διευθυντή στην ΕΔΑ Αττικής Α.Ε. (Εταιρεία Διανομής Αερίου Αττικής). Την περίοδο 2019 – 2023 διετέλεσε Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος και Εκτελεστικό Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. Εν συνεχεία και μέχρι τον Σεπτέμβριο 2024, διετέλεσε Διευθυντής Στρατηγικής και Ανανεώσιμων Αερίων της Enaon (πρώην ΔΕΠΑ Υποδομών), μέλος του ομίλου Italgas.
Είναι Διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Τεχνολογική Αλλαγή και Βιομηχανική Στρατηγική (M.Sc.) στο Alliance Manchester Business School και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο ALBA Graduate Business School (Diploma – Shell mini MBA), στο Harvard Business School (PLDA) και τέλος, στο INSEAD (IDP).
Είναι Εταίρος του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Ι.Ε.Ν.Ε.) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Συνδέσμου Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (Ε.Σ.Σ.Η.Θ.). Πρόσφατα ανέλαβε τον ρόλο του Συντονιστή του «Energy Innovation Group» του Ι.Ε.Ν.Ε.