Νέα δεδομένα φέρνει στη διαχείριση των συστημάτων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, η κατάρρευση των δικτύων στην Ιβηρική, που αποτελεί, αναμφίβολα, μια τομή στην μέχρι τώρα πορεία της ενεργειακής αγοράς.
Η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ, οι εγγενείς αδυναμίες των δικτύων να “σηκώσουν” την εποχιακή πληθώρα “πράσινου” ρεύματος, η ανάγκη για μια νέα αρχιτεκτονική τους, αλλά και η αναβάθμιση των “αναχωμάτων” ασφάλειας στις κρίσιμες υποδομές, σε μια εποχή έντονης γεωπολιτικής ασφάλειας, αποτελούν τα κεντρικά σημεία της συζήτησης, που αναπτύσσεται, στην Ελλάδα, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μετά το συμβάν σε Ισπανία, Πορτογαλία, που έφερε και τη σχετική “μετενέργεια” και στη Γαλλία, μέσω Ανδόρας. Συνοπτικά, με βάση τις αναφορές ειδικών, η υπερπαραγωγή ΑΠΕ ο, συνδυαζόμενη προφανώς, με άλλες ειδικές συνθήκες, που μένει να διευκρινιστούν, έπαιξαν το ρόλο τους, σε ένα περιστατικό, που κόστισε ανθρώπινες ζωές, αλλά και δισεκατομμύρια ευρώ.
Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει, πάντως, είναι ότι πλέον, δεν μπορεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ να έχει μονοσήμαντη διάσταση, σε επίπεδο παραγωγής, αλλά θα πρέπει να συνοδευτεί κι από άλλες δράσεις, καθώς, πλέον ο στόχος της ΕΕ είναι να εντείνει τη συνδεσιμότητα των δικτύων, στοιχείο, που μεταφέρει σε όμορες χώρες το όποιο πρόβλημα αναδύεται. Κι αυτό την ώρα που οι κυβερνοαπειλές αποτελούν καθημερινότητα και οι κυβερνοεγκληματίες “βάζουν” στο στόχαστρο υποδομές, σε ένα γενικευμένο “παζάρι” που έχει πάρει άλλες διαστάσεις.
Κυβερνοαπειλές
Αναπόδραστα, η ανάγκη ένταξης των δικτύων, όπως και συνολικά των υποδομών (μην ξεχνάμε και το περιστατικό πριν λίγα χρόνια στο ΔΕΣΦΑ), σε ένα καθεστώς ασφάλειας, αλλά και η επένδυση στη μεταφορά και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε υποδομές αυτές να μπορούν να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη διείσδυση πράσινης ενέργειας, μπαίνουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο στην ατζέντα. ανεξάρτητα βέβαια, από το τι θα βγει τελικά ως πόρισμα για την Ιβηρική. Αναπόφευκτα, λοιπόν, η νέα γεωπολιτική αλλά και η πράσινη μετάβαση έχουν ενεργοποιήσει σε παγκόσμιο επίπεδο μια τεράστια συζήτηση για τις ανάγκες ασφάλειας αλλά και δημιουργίας νέων υποδομών δικτύων.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πάντως, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τερέσα Ριμπέρα, δήλωσε τη Δευτέρα από τις Βρυξέλλες, σχετικά με το μπλακ άουτ, ότι έπειτα από επικοινωνία με τις ισπανικές και πορτογαλικές αρχές, «δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι προκλήθηκε σκόπιμα». Βέβαια, μια παραδοχή θα έφερνε αναπόδραστα το ερώτημα για την ταυτότητα των δραστών με όλα τα “παρεπόμενα”.
Πάντως, και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός της Πορτογαλίας από το 2015 έως το 2024, δήλωσε επίσης ότι «δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι επρόκειτο για κυβερνοεπίθεση», αλλά προειδοποίησε ότι η τελική αιτία παραμένει ακόμη ασαφής.
Το Εθνικό Κρυπτολογικό Κέντρο, που υπάγεται στο Εθνικό Κέντρο Πληροφοριών (CNI) της Ισπανίας, περιορίστηκε τη Δευτέρα στο να διαβεβαιώσει ότι ερευνά την υπόθεση κυβερνοεπίθεσης. Ένα άλλο σενάριο, που συνέδεσε το περιστατικό με ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» που προκάλεσε αναστάτωση στο δίκτυο και οδήγησε σε γενικό μπλακ άουτ, μάλλον απορρίπτεται. Ορισμένοι σχολιαστές εικάζουν ότι το δίκτυο ίσως υπερφορτώθηκε από την ποσότητα της ηλιακής και αιολικής ενέργειας που ήταν διαθέσιμη. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ντάνιελ Μιούιρ, αναλυτή ευρωπαϊκής ενέργειας στην S&P Global, «η φύση και η κλίμακα της διακοπής καθιστούν απίθανο το ενδεχόμενο η ποσότητα των ανανεώσιμων να ήταν η αιτία, καθώς το ισπανικό δίκτυο υπόκειται συχνά σε πολύ υψηλά επίπεδα τέτοιας παραγωγής».
Παράλληλα, ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, απέκλεισε και αυτός το ενδεχόμενο η διακοπή να οφείλεται σε υπερπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Σύμφωνα, πάντως, με δημοσίευμα του Bloomberg, η δήλωση αυτή προκάλεσε αίσθηση στην Ισπανία, αφού νωρίτερα ο Ισπανός πρωθυπουργός είχε τονίσει πως «όλα τα σενάρια είναι στο τραπέζι».
Δήλωσε, δε, πως οι έρευνες για τα αίτια της διακοπής βρίσκονται σε εξέλιξη και δεσμεύτηκε να φτάσει «στη ρίζα του προβλήματος» και να προχωρήσει στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να αποφευχθεί η επανάληψή του στο μέλλον. Η κυβέρνηση έχει συστήσει επιτροπή για να διερευνήσει το περιστατικό, όπως ανέφερε, και θα εξετάσει επίσης τον ρόλο των ιδιωτικών ενεργειακών εταιρειών. Έρευνες ξεκινάει και το Ανώτατο Ποινικό Δικαστήριο της Ισπανίας, Audiencia Nacional, για να διαπιστώσει αν ενδέχεται να διαπράχθηκε κυβερνοεπίθεση κατά κρίσιμων ισπανικών υποδομών. Ανακοινώνοντας την έναρξη της έρευνας, δικαστής του δικαστηρίου ανέφερε ότι «η κυβερνοτρομοκρατία είναι μεταξύ των πιθανών εξηγήσεων» για το μπλακάουτ. Από την πλευρά της, η Πορτογαλία θα ζητήσει από τον ACER, την ένωση των Ευρωπαίων Διαχειριστών, να βοηθήσει σε ανεξάρτητη έρευνα για το μπλακ άουτ.
Τα δίκτυα
Σε κάθε περίπτωση πάντως είναι προφανές ότι πάμε σε μια νέα κατάσταση, όπου τα δεδομένα αλλάζουν. Η συζήτηση για την κλίμακα των δικτύων, για το εάν, δηλαδή, η ύπαρξη τοπικών δικτύων για μεταφορά της ισχύος, που παράγεται από ενεργειακές κοινότητες ή γενικά πιο “δημοκρατικές” διαδικασίες μπαίνει εμφατικά, παράλληλα με τις επενδύσεις για τις διασυνδέσεις και την ασφάλεια.
Πάντως, με βάση την ένωση των ευρωπαίων παραγωγών ενέργειας τη Eurelectric, θα πρέπει να γίνουν σημαντικές επενδύσεις στα δίκτυα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για να πετύχει το πείραμα του μετασχηματισμού και της ενοποίησης της ευρωπαϊκής αγοράς.
Όπως αναφέρει, η επένδυση σε ένα ανθεκτικό δίκτυο δεν είναι πλέον προαιρετική. Η επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπης εξαρτάται από ένα εκτεταμένο, πλήρως ψηφιοποιημένο δίκτυο που μπορεί να διαχειριστεί την ποσότητα της δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που πρόκειται να έρθει. Η καταλληλότητα του δικτύου για τον σκοπό αυτό απαιτεί ετήσια επένδυση 67 δισεκατομμυρίων ευρώ από τώρα έως το 2050.
Η Ελλάδα
Συνεκδοχικά η ροή προβληματισμού έρχεται και στην Ελλάδα, όπου κι εδώ η πίεση λόγω της υπερπαραγωγής των ΑΠΕ σε συνθήκες χαμηλής ζήτησης, σε άνοιξη και φθινόπωρο είναι συνεχής. Ενδεικτικά ότι την περασμένη εβδομάδα, την Τετάρτη, από τις 11 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα καταγράφηκαν μηδενικές/αρνητικές τιμές στο Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, με τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής να προσεγγίζει το 70%. Ήδη, το Πάσχα, αλλά και την Πρωτομαγιά, βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης το θέμα των αντοχών του δικτύου με τις αρμόδιες αρχές να είναι συνεχώς σε κατάσταση επιφυλακής.
Για τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το ενεργειακό σύστημα της Ελλάδας μίλησε στο Real και τον δημοσιογράφο Νίκος Στραβελάκη, ο Πρόεδρος του ΑΔΜΗΕ, Μάνος Μανουσάκης. «Ποτέ δεν υπάρχει τέλος συναγερμού για την ασφαλή ηλεκτροδότηση της χώρας. Όλοι οι φορείς είναι σε πλήρη εγρήγορση 365 ημέρες το χρόνο, προκειμένου να έχουμε την ασφάλεια της ηλεκτροδότησης», δήλωσε ο κ. Μανουσάκης.
«Προτείνω να είμαστε επιφυλακτικοί και να δούμε τις εξηγήσεις που θα έρθουν από τον αντίστοιχο Διαχειριστή της Ισπανίας. Είναι λογικό να κυκλοφορούν φήμες, αλλά οι φήμες κάνουν κακό στην κοινωνική ηρεμία. Πρόκειται για ένα πολύ σπάνιο φαινόμενο, στην Ελλάδα κάτι τέτοιο έχει να συμβεί από το 2004, όταν το καλοκαίρι η μισή χώρα είχε μείνει χωρίς ρεύμα. Είναι κάτι που συνέβη στην Ιβηρική χερσόνησο και απομονώθηκε εκεί», συνέχισε.
Στη συνέχεια, ο πρόεδρος του ΑΔΜΗΕ τόνισε πως «στην Ελλάδα, η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε κάποιες μέρες της άνοιξης, είναι ότι χρειάζεται να εξισορροπήσουμε την παραγωγή με τη ζήτηση, σε περιόδους όπου έχουμε υπερπαραγωγή σε σχέση με τη ζήτηση που υπάρχει. Για τον λόγο αυτό έχουμε διαδικασίες ελέγχου του συστήματος σε πολύ δύσκολες συνθήκες, υπό την εποπτεία του ΥΠΕΝ».
Να σημειωθεί ότι για την ευστάθεια του συστήματος, το Πάσχα, βγήκαν από την "πρίζα" χιλιάδες μικροί παραγωγοί ΑΠΕ "Το γεγονός ότι έχουμε περισσότερη ενέργεια είναι κάτι θετικό, σημαίνει ότι δεν θα έχουμε πρόβλημα να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Οι δυσκολίες διαχείρισης είναι δουλειά του Διαχειριστή, και κάνουμε ότι είναι εφικτό για να μην ζήσουμε κάποιο μπλακ άουτ", κατέληξε στην δήλωσή του ο κ. Μανουσάκης.
(από την εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ»)