Σε αυτό το υπό διαμόρφωση νέο περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ενωση καλείται να επαναπροσδιορίσει τη θέση της διασφαλίζοντας τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της. Επ’ αυτού διατυπώνουμε τρεις παρατηρήσεις:
Πρώτον, προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης πρέπει να είναι η διαμόρφωση και διατήρηση ενός ανοιχτού πολυμερούς διεθνούς οικονομικού συστήματος. Το διεθνές εμπόριο πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό, από τη λειτουργία του οποίου επωφελείται το σύνολο της διεθνούς κοινότητας, στον βαθμό που προσφέρει σταθερούς κανόνες παιχνιδιού διευκολύνοντας τις συναλλαγές και περιορίζοντας την αβεβαιότητα. Στο μεταπολεμικό παγκόσμιο εμπορικό καθεστώς, ο μέσος όρος των δασμολογικών φραγμών μειώθηκε από το 40% το 1947 στο 4% το 2010 και η επίδρασή του υπήρξε εντυπωσιακή, οδηγώντας σε αύξηση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου κατά 4.400% την περίοδο 1950-2023, συμβάλλοντας στην επιτάχυνση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης και στην ευημερία ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών.
Την ίδια βέβαια στιγμή, όπως και όλα τα δημόσια αγαθά, υφίσταται τις προσπάθειες πολλών κρατών να το εκμεταλλευτούν προς όφελός τους. Τα τελευταία χρόνια ενισχύονται οι τάσεις οικονομικού προστατευτισμού, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) χρήζει μεταρρύθμισης καθώς πρακτικά έχει αδρανοποιηθεί. Το παγκόσμιο εμπόριο κατακερματίζεται και οι διεθνείς οικονομικές αλληλοσυνδέσεις (παγκοσμιοποίηση) παραμένουν καθηλωμένες στα επίπεδα του 2008. Είναι φανερό ότι πρέπει να αναζητήσουμε μια νέα ισορροπία.
Δεύτερον, και σε ό,τι αφορά την πρόσφατη διελκυστίνδα των δασμών ανάμεσα στις ΗΠΑ, στον υπόλοιπο κόσμο και στην Ευρώπη, η τελευταία έχει μέχρι σήμερα επιλέξει να ακολουθήσει μια στάση ενεργού αναμονής καθώς αντιλαμβάνεται ότι μια εκατέρωθεν κλιμάκωση εμπορικών αντίμετρων θα οδηγήσει σε έναν επιζήμιο για όλους οικονομικό πόλεμο. Σημειώνουμε ότι η Ε.Ε. είναι περισσότερο εμπορικά εξωστρεφής από τις ΗΠΑ, καθώς αθροιστικά οι εισαγωγές και εξαγωγές της Ε.Ε. αντιστοιχούν στο 29% του ΑΕΠ της, ενώ αυτές των ΗΠΑ στο 19%. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ε.Ε. ακολουθεί μια πολύπλευρη στρατηγική ενίσχυσης της διαπραγματευτικής της θέσης αλλά και υποστήριξης των συμφερόντων της σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
Ειδικότερα, η Ε.Ε. υιοθετεί αξιοσημείωτη ενιαία στάση χωρίς διαφοροποιήσεις (με την εξαίρεση της Ουγγαρίας) ώστε να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της θέση. Διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την αμερικανική κυβέρνηση. Υπολογίζει με ακρίβεια τα δεδομένα και κινητοποιεί τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει, με τελευταίο όπλο καταφυγής το εργαλείο κατά του οικονομικού καταναγκασμού (Anti-Coercion Instrument), που περιλαμβάνει μια σειρά μη δασμολογικών αντιμέτρων. Προωθεί μεθοδικά την ενδυνάμωση των εμπορικών δεσμών με τρίτες χώρες μέσω συμφωνιών εταιρικής σχέσης (Ινδία, χώρες της Mercosur, χώρες του Κόλπου, χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας). Και συζητάει για την περαιτέρω εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς ώστε να δώσει ώθηση στο ενδοκοινοτικό εμπόριο στην κατεύθυνση της έκθεσης Λέτα (πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ υπολογίζει ότι οι εσωτερικοί εμπορικοί φραγμοί στην Ε.Ε. αντιστοιχούν με δασμό της τάξης του 45%, τη στιγμή που οι αντίστοιχοι φραγμοί στις ΗΠΑ είναι τρεις φορές μικρότεροι).
Τρίτον, η νέα αυτή παγκόσμια αναταραχή δυστυχώς βρίσκει την ελληνική οικονομία σε μια πορεία δυναμικής ανάπτυξης, με την ενίσχυση του εξωστρεφούς προσανατολισμού της να αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της. Σημειώνεται ότι το 2024 οι συνολικές εξαγωγές έφτασαν τα 50 δισ. ευρώ, αριθμός που αποτελεί την τρίτη καλύτερη επίδοση των τελευταίων είκοσι ετών. Ωστόσο δεν μεμψιμοιρούμε και δεν εφησυχάζουμε, αλλά αντιθέτως σχεδιάζουμε την υπολογισμένη αντίδρασή μας. Σε αυτή την κατεύθυνση, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη συνδιαμορφώνει με τους εταίρους της την κοινή ευρωπαϊκή στάση. Αξιολογεί τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις σε κλαδικό επίπεδο, σε συνεργασία με τους φορείς της εξαγωγικής επιχειρηματικότητας, ώστε να προασπίσουμε αποτελεσματικά τα οικονομικά μας συμφέροντα. Ενισχύει μεθοδικά την πρόσβασή της σε νέες αγορές, κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει με τον σχεδιασμό του νέου Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Εξωστρέφειας για την επόμενη πενταετία. Και τέλος, προωθεί σειρά θεσμικών αλλαγών για τη διευκόλυνση του εξαγωγικού εμπορίου μέσα από τον Οδικό Χάρτη Διευκόλυνσης Εμπορίου 2022-2026.
Ακόμη βέβαια βρισκόμαστε στην πρώτη φάση του δράματος. Μπορούμε όμως να αισιοδοξούμε. Το μεγάλο ευρωπαϊκό καράβι στρίβει αργά, το σκαρί του όμως είναι γερό και θα ξεπεράσει επιτυχώς και αυτούς τους κυματισμούς.
*Ο κ. Δημήτρης Σκάλκος είναι γενικός γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας στο υπουργείο Εξωτερικών.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")