Ο τομέας της ενέργειας δεν αποτελεί εξαίρεση αφού υφίσταται μια εντυπωσιακή αλλαγή που προέρχεται από τη σύγκλιση των διαφόρων τεχνολογιών, την πιεστική ανάγκη μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οδηγώντας στην αναγκαία μετάβαση σε πιο «πράσινες» μορφές ενέργειας.
Έχει πλέον φανεί ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός αλλάζει θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (Utilities) και οι εταιρείες ενέργειας δραστηριοποιούνται. Οι προηγμένες αναλύσεις (data analytics), η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) και το Internet of Things (IoT) και άλλα σύγχρονα εργαλεία αξιοποιούνται για τη βελτιστοποίηση των επιχειρησιακών διαδικασιών (Business Process Management) και την ενίσχυση της συνολικής λειτουργικής αποτελεσματικότητας – και εν τέλει της κερδοφορίας. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα παραδείγματα:
-
Predictive Maintenance: Αξιοποιώντας αισθητήρες (IoT) και αναλύσεις δεδομένων (Big Data Analytics), οι εταιρείες μπορούν να προβλέψουν πότε ο εξοπλισμός είναι πιθανό να αποτύχει και να προβούν σε προληπτική συντήρηση. Αυτό όχι μόνο μειώνει το χρόνο διακοπής λειτουργίας, αλλά και παρατείνει τη διάρκεια ζωής του εξοπλισμού, εξοικονομώντας τελικά κόστος και βελτιώνοντας την αξιοπιστία.
-
Smart Metering: Η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών επιτρέπει στις επιχειρήσεις να συλλέγουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο (real time) για την κατανάλωση. Τα δεδομένα αυτά δίνουν την δυνατότητα για την δημιουργία πιο αντικειμενικών καμπυλών (προφίλ) ζήτησης ανά πελάτη και ανά ώρα και επιτρέποντας συνεπώς, διαφορική τιμολόγηση σε πραγματικό χρόνο.
-
Workforce Management: Οι εταιρείες του κλάδου χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο ψηφιακά εργαλεία για τη διαχείριση του εργατικού δυναμικού. Αυτό περιλαμβάνει τη βελτιστοποίηση των λειτουργιών επιτόπιας εξυπηρέτησης, την έγκαιρη αποστολή τεχνικών και την εξ αποστάσεως παρακολούθηση πελατών και μετρητών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση κόστους και ταχύτερους χρόνους απόκρισης κατά τη διάρκεια διακοπών ή συντήρησης.
Από τα ανωτέρω γίνεται φανερό πως όλες οι εταιρίες βασίζονται σε στοιχεία και δεδομένα – τα οποία αποτελούν την ψυχή του ψηφιακού μετασχηματισμού. Οι εταιρείες ενέργειας συνεχώς συλλέγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων από διάφορες πηγές: από την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας έως περιβαλλοντικούς παράγοντες και τη συμπεριφορά των πελατών. Αυτά τα δεδομένα, όταν αναλυθούν σωστά, μπορούν να παρέχουν ένα ενισχυμένο πλαίσιο για τη λήψη αποφάσεων (Business Intelligence).
Ειδικά όμως για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μια από τις πιο κρίσιμες παραμέτρους είναι το Δίκτυο και συγκεκριμένα η βέλτιστη διαχείριση της (περιορισμένης) χωρητικότητας του. Ίσως η πλέον επείγουσα πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι Διαχειριστές Δικτύου είναι η ενσωμάτωση των ΑΠΕ: η αυξανομένη εγκατεστημένη ισχύ των ΑΠΕ, επηρεάζει άμεσα τη δυναμικότητα του δικτύου. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ζωτικής σημασίας για την ενσωμάτωση αυτών των πηγών ενέργειας (που διακρίνονται από την στοχαστικότητα στην παραγωγή τους), διασφαλίζοντας την αξιοπιστία και τη σταθερότητα. Για παράδειγμα, μέσω της τεχνολογίας, οι εταιρίες μπορούν να εφαρμόσουν προγράμματα απόκρισης ζήτησης (Demand Response) που επιτρέπουν στους καταναλωτές να προσαρμόζουν την κατανάλωση της ενέργειας τους κατά τις περιόδους αιχμής. Παρέχοντας κίνητρα στους καταναλωτές να μειώσουν τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες υψηλής ζήτησης, οι επιχειρήσεις μπορούν να ανακουφίσουν την πίεση στο δίκτυο και να αποτρέψουν τις διακοπές ρεύματος.
Μια ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση αφορά την αποθήκευση ενέργειας. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην προώθηση λύσεων αποθήκευσης ενέργειας. Οι τεχνολογίες μπαταριών και τα έξυπνα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας επιτρέπουν την αποθήκευση και απελευθέρωση της πλεονάζουσας ισχύος που παράγεται κατά τη διάρκεια περιόδων υψηλής παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας όταν και όπου χρειάζεται. Αυτό προάγει τη σταθερότητα του δικτύου και διευκολύνει τη χρήση των διακοπτόμενων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, με αξιόπιστο τρόπο και σε τιμή που να ανταποκρίνεται στο πραγματικό κόστος παραγωγής.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν επηρεάζει μόνο τις λειτουργίες των εταιρειών ενέργειας, αλλά έχει επίσης αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με τους πελάτες τους. Οι πελάτες πλέον ενδυναμώνονται, μια μεταβολή ζωτικής σημασίας στην εποχή των πελατοκεντρικών ενεργειακών υπηρεσιών, καθώς προάγει την εξοικονόμηση ενέργειας και την οικονομική εξοικονόμηση. Μέσω εξατομικευμένων εργαλείων και εφαρμογών για κινητά, οι καταναλωτές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με την κατανάλωση τους.
Η τεχνολογία έχει δημιουργήσει το κατάλληλο υπόβαθρο για την εμφάνιση καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων στον ενεργειακό τομέα που ενδυναμώνουν τον καταναλωτή/χρήστη - με τελικό αποτέλεσμα την μετατόπιση του κέντρου βάρους της αγοράς από την προσφορά στην ζήτηση. Η μετατόπιση παρουσιάζεται με την μορφή καινοτομιών που προσφέρουν στους καταναλωτές περισσότερες επιλογές και ενεργειακή ανεξαρτησία, ισοπεδώνοντας περαιτέρω τους όρους ανταγωνισμού υπέρ των καταναλωτών. Παρουσιάζεται επίσης με την (αρχική) εμφάνιση μικρό-δικτύων (micor grids) που θα μπορούν πιο αποτελεσματικά να διαχειριστούν τους αυξανόμενους όγκους ΑΠΕ και αποθήκευσης - πιο κοντά στην κατανάλωση. Αυτή η μετατόπιση θα αποτελέσει και ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της πράσινης μετάβασης και όσες εταιρίες δεν το αντιληφθούν εγκαίρως θα αντιμετωπίσουν σοβαρές δυσκολίες.
Υπάρχουν, όμως, και δυσκολίες που θα πρέπει οι εταιρίες να διαχειριστούν, όπως:
-
Κυβερνοασφάλεια: Καθώς τα ενεργειακά συστήματα γίνονται πιο διασυνδεδεμένα και εξαρτώνται από την ψηφιακή τεχνολογία, γίνονται ευάλωτα σε απειλές στον κυβερνοχώρο. Η προστασία των κρίσιμων υποδομών από κυβερνοεπιθέσεις είναι μια αυξανόμενη ανησυχία.
-
Ρυθμιστικό Περιβάλλον: Ο ενεργειακός τομέας υπόκειται σε αυστηρές ρυθμίσεις και ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορεί μερικές φορές να ξεπεράσει τα ρυθμιστικά πλαίσια. Η επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ της προώθησης της καινοτομίας και της διασφάλισης της ασφάλειας και σταθερότητας του ενεργειακού συστήματος είναι μια πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές αρχές.
-
Επενδύσεις σε υποδομές: Η εφαρμογή ψηφιακών λύσεων απαιτεί συχνά σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές. Οι εταιρείες ενέργειας πρέπει να σταθμίσουν αυτές τις επενδύσεις σε σχέση με τα πιθανά μακροπρόθεσμα οφέλη και να αντιμετωπίσουν τους οικονομικούς περιορισμούς.
-
Απόρρητο δεδομένων: Η συλλογή και η χρήση τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων εγείρει ανησυχίες σχετικά με το απόρρητο και την ασφάλεια των δεδομένων. Οι εταιρείες ενέργειας πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανονισμούς προστασίας δεδομένων, ενώ παράλληλα αξιοποιούν τα δεδομένα των πελατών για τη βελτίωση των υπηρεσιών και της απόδοσης του δικτύου.
Ο αντίκτυπος του ψηφιακού μετασχηματισμού στις εταιρείες στον κλάδο της ενέργειας είναι αναμφισβήτητος και η ευρωπαϊκή αγορά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχούς εφαρμογής του. Από τη βελτιστοποίηση των λειτουργιών μέσω της προληπτικής συντήρησης έως την ενδυνάμωση των καταναλωτών με πληροφορίες που βασίζονται σε δεδομένα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός διαμορφώνει ένα διαφορετικό ενεργειακό τοπίο στην Ευρώπη. Επιτρέπει στις εταιρείες να εξισορροπούν αποτελεσματικά την προσφορά και τη ζήτηση, να ενσωματώνουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να προωθούν ένα πιο βιώσιμο και ανθεκτικό ενεργειακό οικοσύστημα. Καθώς η αγορά συνεχίζει να εξελίσσεται, ο ρόλος των ψηφιακών τεχνολογιών θα γίνει πιο σημαντικός. Δεν είναι απλώς θέμα ευκολίας ή αποτελεσματικότητας. Αποτελεί θεμελιώδη κινητήρια δύναμη για την επίτευξη των φιλόδοξων κλιματικών στόχων και θα επηρεάσει την παραγωγή και την κατανάλωση ενέργειας.
*Ο κ. Βασίλης Ράλλης είναι Managing Partner, Invartia