«Δεν θα μείνουμε χωρίς ρεύμα». Η διαβεβαίωση διά στόματος, όχι ενός πολιτικού, αλλά του ανθρώπου με την πλέον ολιστική ματιά της αγοράς, του προέδρου της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), αναπληρωτή καθηγητή Αθανασίου Δαγούμα, είναι αναμφίβολα καθησυχαστική για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις της χώρας, που προετοιμάζονται για έναν δύσκολο χειμώνα.
Οι περικοπές ρεύματος, σύμφωνα με τον κ. Δαγούμα, αποτελούν το έσχατο μέτρο για ακραία σενάρια και οι διαχειριστές (ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ) είναι υποχρεωμένοι να αποτυπώνουν τη σειρά διακοπής. «Ελπίζουμε ότι δεν θα φθάσουμε εκεί, αλλά ετοιμαζόμαστε γι’ αυτό», τονίζει σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ». «Οι λιγνιτικές μονάδες ενισχύουν την ασφάλεια εφοδιασμού και ειδικά σήμερα αποτελούν βασικό μοχλό αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης», σύμφωνα με τον κ. Δαγούμα, και ο χρόνος απόσυρσής τους θα κριθεί από τον βαθμό διείσδυσης των ΑΠΕ.
Μιλώντας για την ενεργειακή κρίση επισημαίνει την ολιγωρία της Ευρώπης, χαρακτηρίζοντας πάντως σημαντικό το γεγονός ότι «οι ελληνικές προτάσεις αποτελούν αυτή τη στιγμή τη βάση συζήτησης στην Ευρώπη». Η ΡΑΕ εμφανίζεται μάλιστα να παίρνει πρωτοβουλία για να κινητοποιήσει τον ρυθμιστή της Ευρώπης (ACER) να προχωρήσει σε αλλαγές του υφιστάμενου μοντέλου λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού. Οπως αποκαλύπτει ο κ. Δαγούμας στην «Κ», η ΡΑΕ θα προχωρήσει σε μελέτη σχεδιασμού της ευρωπαϊκής αγοράς για να προτείνει αλλαγές.
– Υπάρχει περίπτωση να μείνουμε χωρίς ρεύμα φέτος ή να χρειαστούν περικοπές; Και στους οικιακούς καταναλωτές; Και υπό ποιες προϋποθέσεις, πόσο πιθανό είναι;
– Οχι, δεν θα μείνουμε χωρίς ρεύμα. Ολοι οι εμπλεκόμενοι φορείς –ΥΠΕΝ, ΡΑΕ, διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΣΦΑ), διαχειριστές δικτύων διανομής (ΔΕΔΔΗΕ, 4 ΕΔΑ), λειτουργοί αγοράς (ΕΧΕ, ΔΑΠΕΕΠ), ηλεκτροπαραγωγοί και προμηθευτές ενέργειας– είμαστε σε διαρκή και αγαστή συνεργασία για τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας, η οποία αποτελεί μία από τις δύο διαστάσεις της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης: η άλλη αποτελεί το αυξημένο ενεργειακό κόστος. Επιτρέψτε μου να εξηγήσω τη διαδικασία:
Η ΡΑΕ έχει οριστεί ως η αρμόδια Αρχή για την ασφάλεια εφοδιασμού στη χώρα μας σε ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο, όντας μαζί με την Κύπρο οι δύο μόνες χώρες από τις 27 της Ε.Ε., όπου ο ρόλος αυτός έχει ανατεθεί στον ανεξάρτητο ρυθμιστή και όχι σε κρατική οντότητα. Ο σχεδιασμός της χώρας βασίζεται σε 2 κύρια κείμενα για κάθε προϊόν (ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο), ήτοι το σχέδιο προληπτικής δράσης και σχέδιο έκτακτης ανάγκης – σχέδιο ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων. Στο πρώτο περιγράφονται μέτρα που λαμβάνονται είτε προληπτικά είτε κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, ενώ στο δεύτερο αναλύεται η διαδικασία ενεργοποίησής τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, ανάλογα με την κατάσταση συναγερμού. Θα σας αναφέρω τα σημαντικότερα μέτρα. Εχουμε αυξήσει τη δυναμικότητα αεριοποίησης της Ρεβυθούσας (μία από τις τέσσερις πύλες εισόδου φυσικού αερίου στη χώρα μας), όπως και την αποθηκευτική της ικανότητα μέσω ενός πλοίου που λειτουργεί ως πλωτή δεξαμενή και έχουμε επίσης αυξήσει την αποθηκευτική ικανότητα των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής που έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν με εναλλακτικό καύσιμο (diesel). Παράλληλα έχει δρομολογηθεί η αποθήκευση φυσικού αερίου σε αποθήκες γειτονικών χωρών και στη Ρεβυθούσα για προμηθευτές φυσικού αερίου και ηλεκτροπαραγωγούς αντίστοιχα.
Επίσης, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι διαχειριστές (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΣΦΑ) είναι υποχρεωμένοι να αποτυπώσουν τη σειρά διακοπής των καταναλωτών, ως το έσχατο μέτρο σε ακραία σενάρια. Δεν σημαίνει ότι αυτά θεωρούνται πιθανά, καθώς η χώρα μας δεν βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, ενώ η Γερμανία, για παράδειγμα, βρίσκεται ήδη από τα τέλη Ιουνίου στο επίπεδο 2 (με μέγιστο το 3).
– Με τα δεδομένα και τις εκτιμήσεις που υπάρχουν, θεωρείτε πως θα πρέπει και μέχρι πότε να παραμείνουν στο σύστημα οι λιγνιτικές μονάδες;
– Θα πρέπει να πω ότι σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τη ΔΕΗ έχουμε προγραμματίσει την αύξηση της εξόρυξης λιγνίτη. Οι λιγνιτικές μονάδες που παραμένουν στο σύστημα ενισχύουν την ασφάλεια εφοδιασμού της Ελλάδας και, ειδικά σήμερα, αποτελούν βασικό μοχλό αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης. Στην πορεία της ενεργειακής μετάβασης η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη θα βαίνει διαρκώς μειούμενη και θα είναι τόση, όση είναι απαραίτητη για την ασφάλεια εφοδιασμού. Η ίδια η πορεία της ενεργειακής μετάβασης, καθώς και η διείσδυση των ΑΠΕ, σε συνδυασμό με τις μονάδες αποθήκευσης, θα καθορίσουν τον χρόνο απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων. Βασικό μέλημα παραμένει η ασφάλεια εφοδιασμού με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για τους καταναλωτές.
– Πολύ πρόσφατα με επιστολή σας προς το ΥΠΕΝ εκφράσατε ανησυχία για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές καταναλωτών προς τους παρόχους. Αναφερθήκατε σε ένα ποσό της τάξης του 1 δισ. ευρώ. Ποια είναι η πραγματική εικόνα σήμερα;
– Προφανώς παρακολουθούμε τις οφειλές των προμηθευτών και των καταναλωτών προς αυτούς και ενημερώνουμε σχετικώς το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Υπενθυμίζω ότι ο κώδικας προμήθειας αποτελεί τον μόνο κώδικα που εκδίδεται με υπουργική απόφαση και όχι με απόφαση της ΡΑΕ. Εχουμε ήδη εισηγηθεί τροποποίηση διατάξεών του, ιδίως σχετιζόμενες με την αλλαγή προμηθευτή.
Σε σχέση με τις οφειλές καταναλωτών, είναι αληθές ότι η αύξηση του ενεργειακού κόστους οδηγεί σε προβλήματα ρευστότητας και σε αύξηση διακανονισμών. Η ενίσχυση από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) συμβάλλει καταλυτικά στον περιορισμό του φαινομένου, ενώ ενδεικτικό είναι ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των προμηθευτών προς τους διαχειριστές έχουν απομειωθεί κάτω από τα 100 εκατ. ευρώ, όταν πριν από την κρίση ήταν της τάξης των 500 εκατ. ευρώ. Η σχετική πρωτοβουλία της ΡΑΕ για θετική αναφορά έχει συμβάλει καταλυτικά στον εν λόγω εξορθολογισμό.
– Από την αρχή της κρίσης παρακολουθούμε μια δυσκολία της Ευρώπης για συντεταγμένη ενιαία αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Πού οφείλονται αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις και πόσο εύκολο είναι να γεφυρωθούν;
– Κατ’ αρχάς, θεωρώ πολύ σημαντικό το γεγονός ότι οι ελληνικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης αποτελούν αυτή τη στιγμή τη βάση συζήτησης στην Ευρώπη. Σε μια Ευρώπη που δυστυχώς αργεί να λάβει αποφάσεις. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις οφείλονται στα χαρακτηριστικά και την αρχιτεκτονική των αγορών, στο ενεργειακό μείγμα κάθε χώρας, ενδεχομένως και σε πολιτικούς λόγους. Παρά το γεγονός ότι όλοι πλέον συμφωνούν ότι υπάρχει πρόβλημα, υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις και προσεγγίσεις στην αντιμετώπισή του.
– Εχουν αρχίσει να καταφθάνουν στη ΡΑΕ τα αιτήματα των βιομηχανιών για εξαίρεση από τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου. Ποια είναι τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης από την πλευρά σας;
– Είναι αλήθεια ότι η κατάσταση στην Ευρώπη είναι τόσο πιεστική, που οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί ψηφίζονται σε χρόνο ρεκόρ. Ως αποτέλεσμα, τα κριτήρια του κανονισμού για τις «σημαντικές βιομηχανίες» είναι ασαφή και γενικά. Προφανώς θέλουμε να στηρίξουμε τη βιομηχανία μας, αλλά η αλήθεια είναι ότι η βιομηχανία είναι από τους πρώτους στη σειρά διακοπής, πριν από την ηλεκτροπαραγωγή, ενώ οι οικιακοί καταναλωτές και οι κοινωνικές υποδομές (π.χ. νοσοκομεία) προφανώς είναι οι τελευταίοι. Ελπίζουμε ότι δεν θα φθάσουμε εκεί, αλλά ετοιμαζόμαστε και γι’ αυτό. Σίγουρα, πρέπει να προστατευθούν βιομηχανίες οι οποίες θα υποστούν ζημίες σε περίπτωση διακοπής φυσικού αερίου, θα καταστραφεί δηλαδή μεγάλο μέρος της παραγωγής τους ή και η ίδια η εγκατάστασή τους, κάτι που είναι, όπως καταλαβαίνετε, μη αναστρέψιμο. Επίσης θα εξετάσουμε το μέγεθος της γενικότερης οικονομικής ζημίας, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία για την εφοδιαστική αλυσίδα και την οικονομία της χώρας, καθώς και τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας εξαγωγικών βιομηχανιών στη διεθνή αγορά.
Η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί βασική προτεραιότητα
– Πού εντοπίζετε αδυναμίες οι οποίες πρέπει να αντιμετωπισθούν ώστε να περιοριστεί η αβεβαιότητα; Ποια είναι τα μαθήματα που θα πρέπει να πάρουμε από αυτή την κρίση; Τι πρέπει να αλλάξουμε στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στη δομή και στη λειτουργία της αγοράς, στην καταναλωτική συμπεριφορά μας;
– Η ενεργειακή κρίση οδηγεί σε αναγκαιότητα προσαρμογής του βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού. Οσον αφορά το πρώτο, η μείωση του ενεργειακού κόστους είναι ζωτική για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας των παραγωγικών κλάδων. Στο πλαίσιο αυτό η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχει συμβάλει καταλυτικά στην υιοθέτηση και εφαρμογή μηχανισμών απομείωσης «υπερκερδών» των ηλεκτροπαραγωγών, αρχικώς μέσω του μηχανισμού εκ των υστέρων φορολόγησής τους για την περίοδο Οκτώβριος 2021 – Ιούνιος 2022 και ακολούθως μέσω της εκ των προτέρων παρακράτησης εσόδων τους από τον Ιούλιο 2022 και έκτοτε.
Η εξοικονόμηση ενέργειας πρέπει να είναι η βασική προτεραιότητα τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, καθώς ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη μέσω μείωσης του ενεργειακού κόστους, έχει υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία και δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας. Γι’ αυτό άλλωστε και έχει τεθεί πρώτη στη λίστα των βασικών κατευθύνσεων στο νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Στις βασικές κατευθύνσεις του νέου ΕΣΕΚ θα πρέπει επίσης να είναι η ενίσχυση των ΑΠΕ και της αποθήκευσης με επιτάχυνση διαδικασιών αλλά και ταυτόχρονη ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού, εκμετάλλευση εγχώριων πηγών στη βάση και συμπληρωτικών ωφελειών (διαχείριση νερού, εκμετάλλευση γεωργικών αποβλήτων, ολιστική ανάπτυξη, κυκλική οικονομία). Στις προτεραιότητες πρέπει να είναι φυσικά η δημιουργία ενεργειακών υποδομών για ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας αλλά και η εκμετάλλευση πόρων φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και πιθανώς στη χώρα μας. Θα πρέπει βεβαίως να αποσαφηνιστεί ο ρόλος του φυσικού αερίου ως καυσίμου μετάβασης και οι αντίστοιχες υποδομές.
Σε σχέση με τον σχεδιασμό της αγοράς, η ΡΑΕ θα προχωρήσει άμεσα σε μελέτη του σχεδιασμού της ευρωπαϊκής χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, εξετάζοντας όλες τις ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να προτείνει τεκμηριωμένες αλλαγές του υφιστάμενου μοντέλου λειτουργίας στον Ευρωπαίο Ρυθμιστή (ACER).
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")