βιομεθανίου 11.181.000 MWh, ποσό ικανό για την παραγωγή βιομεθανίου που θα καλύπτει το 85% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στον οικιακό τομέα». Επιπλέον, τονίζει πως για να υλοποιηθεί η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας βιομάζας πρέπει να εξασφαλιστεί η συναίνεση, συμμετοχή και δικτύωση των εμπλεκόμενων κύριων φορέων.
1) Ποια είναι η θέση που κατέχει το βιομεθάνιο σε άλλες χώρες της Ευρώπης;
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιοαερίου (European Biogas Association – ΕΒΑ 2021), στις χώρες της ΕΕ έως τον Αύγουστο του 2021 ήταν σε λειτουργία 992 μονάδες με παραγωγή βιομεθανίου 32 TWh ή 3 bcm., ενώ η ζήτηση για ΦΑ στις χώρες της ΕΕ το 2020 ήταν 4.125 TWh.
Η Γαλλία κατέχει την πρώτη θέση με 306 μονάδες βιομεθανίου σε λειτουργία και ακολουθεί η Γερμανία με 242 μονάδες, η Σουηδία με 71 μονάδες, η Ολλανδία με 61 μονάδες και η Δανία με 52 μονάδες βιομεθανίου.
Το 2020 τέθηκαν σε λειτουργία 163 νέες μονάδες και έως τον Αύγουστο του 2021 προστέθηκαν ακόμα 112 νέες μονάδες. Την τελευταία πενταετία στην ΕΕ τέθηκαν σε λειτουργία συνολικά 434 μονάδες.
Η Γερμανία παρήγαγε την μεγαλύτερη ποσότητα βιομεθανίου (11 TWh) ακολουθούμενη από τη Δανία με παραγωγή 4 TWh, ενώ η Γαλλία με τις περισσότερες μονάδες βιομεθανίου στην Ευρώπη παρήγαγε 2 TWh καταλαμβάνοντας έτσι την τρίτη θέση στην παραγωγή βιομεθανίου. Οι διαφορές υφίστανται λόγω του μέσου μεγέθους των μονάδων. Για παράδειγμα, στη Γαλλία δραστηριοποιούνται πολλές μικρές μονάδες δυναμικότητος 250-400 m3/ώρα, σε σχέση με την Γερμανία που χαρακτηρίζεται από μονάδες μεγάλης δυναμικότητας άνω των 500 m3/ώρα εκάστη, ενώ και αρκετές μονάδες τέθηκαν σε λειτουργία καθυστερημένα το 2020 στη Γαλλία. Επιπλέον η Γαλλία έχει σημειώσει την μεγαλύτερη αύξηση μονάδων βιομεθανίου την τελευταία πενταετία (2017-2021) από 45 έως 306 μονάδες, που αντιπροσωπεύουν ένα μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 60%.
Σχήμα 1: Εξέλιξη των μονάδων βιομεθανίου στην ΕΕ (Πηγή: Gas for Climate, 2021)
2) Ανάμεσα στα μέτρα που ανακοίνωσε η Ε.Ε. στο πλαίσιο της απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο είναι η ανάπτυξη του βιομεθανίου. Υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο στη χώρα μας; Είναι εφικτοί οι στόχοι της Κομισιόν;
Στις 8 Μαρτίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε έναν στόχο για την παραγωγή 35 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) βιομεθανίου εντός της ΕΕ έως το 2030 ως μέρος του σχεδίου της REPowerEU. Ο στόχος θα αντικαταστήσει περίπου το 20% των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία (155 bcm) με μια βιώσιμη, φθηνότερη και τοπικά παραγόμενη εναλλακτική λύση, μειώνοντας και τις εκπομπές του CO2 κατά 110 εκατ. τόνους.
Οι μελέτες αποτίμησης του δυναμικού παραγωγής βιομεθανίου στην ΕΕ από το 2018-2021 εκτιμούν τη δυνατότητα να αυξηθεί σημαντικά το βιομεθάνιο από τα τρέχοντα επίπεδα παραγωγής 191 TWh (159 TWh βιοαερίου και 32 TWh βιομεθανίου). Οι περισσότερες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι έως το 2030 μια κλίμακα από 335 έως 467 TWh είναι εφικτή, επιβεβαιώνοντας και την εκτίμηση της ΕΕ για 350 TWh ή 35 bcm έως το 2030.
Για την επίτευξη του ανωτέρω στόχου απαιτούνται επείγουσες και άμεσες δράσεις μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΕ όσον αφορά στο νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με:
- Στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού: με τη διαφοροποίηση των υφιστάμενων πηγών παραγωγής ενέργειας και βασική κινητήρια δύναμη το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ που διέπει την χρήση του βιομεθανίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου.
- Στην αειφορία: με την ενεργειακή αξιοποίηση βιομάζας κυρίως οργανικών αποβλήτων και λιγνο-κυταρρινούχων πρώτων υλών για παραγωγή βιομεθανίου. Το βιομεθάνιο μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στη μείωση των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή. Η παραγωγή βιομεθανίου είναι επίσης βασικό στοιχείο ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης και επεξεργασίας των οργανικών αποβλήτων με στόχο την παραγωγή ενέργειας και καυσίμου κίνησης των οχημάτων.
- Στην ανταγωνιστικότητα: με την προώθηση τοπικών ενδογενών πηγών ενέργειας ΑΠΕ, κυρίως βιομάζας, στήριξη του πρωτογενή τομέα στην περιοχή, υψηλή τοπική προστιθέμενη αξία, τεχνολογικές καινοτομίες που υπόσχονται καινοτόμες λύσεις για την ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής αγοράς και αύξηση εξειδικευμένων θέσεων εργασίας με την δημιουργία δικτύων βιομεθανίου.
Από τεχνικής άποψης, η εκτιμώμενη αύξηση παραγωγής του βιομεθανίου έως το 2030 μπορεί να επιτευχθεί από τον συνδυασμό κι άλλων τεχνολογιών εκτός της αναερόβιας χώνευσης (Power-to-Gas, Power–to-Methane, P2X scenario, Carbon Capture and Storage, αεριοποίηση), όπως για παράδειγμα:
- Με την κατασκευή 6.000 νέων μονάδων βιοαερίου, με μέση παραγωγή 500 Nm3/hr και 3.000 νέων κεντρικών μονάδων βιοαερίου που θα μετατρέπουν το βιοαέριο σε βιομεθάνιο, θα μπορούσαν να παραχθούν συνολικά 159 TWh βιομεθανίου.
- Με την κατασκευή 500 νέων ολοκληρωμένων μονάδων βιοαερίου-βιομεθανίου που η καθεμία παράγει 2.000 m3/ώρα βιοαερίου σε βιομεθάνιο, θα μπορούσαν να παραχθούν επιπλέον 53 TWh βιομεθανίου
Επιπλέον παραδείγματα φαίνονται και στο παρακάτω σχήμα 2 της ΕΒΑ (European Biogas Association, Μάρτιος 2022)
Σχήμα 2. Παραδείγματα εκτιμώμενη αύξηση παραγωγής του βιομεθανίου έως το 2030 (ΕΒΑ, 2022)
3) Στην Ελλάδα μέχρι σήμερα υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο για την χρήση του βιομεθανίου;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο για το βιομεθάνιο στην Ισπανία και στην Ελλάδα. Στην χώρα μας, έχουν ξεκινήσει οι κατάλληλες συνεργασίες μεταξύ των εμπλεκομένων μερών καθώς και έρευνα και εξέταση των μηχανισμών στήριξης που χρησιμοποιούν οι χώρες της ΕΕ για την ενεργειακή αξιοποίηση του βιομεθανίου με στόχο την δημιουργία του καταλλήλου θεσμικού πλαισίου για την χώρα μας.
Ωστόσο, η εξέλιξη διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών, καθοδηγούμενη από τις εθνικές στρατηγικές και μηχανισμούς στήριξης, όπως λειτουργική ενίσχυση με την μορφή της διαφορικής προσαύξησης (Feed-in premium, Δανία-Ολλανδία), σταθερή τιμή αποζημίωσης (Feed-in tariff, Γαλλία -Γερμανία), με δημοσιονομικά μέτρα (Fiscal incentives, Σουηδία). Επιπλέον, με το πλαίσιο ενός μηχανισμού υποχρεωτικής ποσόστωσης (Quota Systems Βέλγιο- Ιταλία), θεσπίζεται ένα συγκεκριμένο ποσοστό της διατιθέμενης ενέργειας να προέρχεται από Α.Π.Ε.
Η χρονική υστέρηση, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη θέσπιση του νομοθετικού πλαισίου για την παραγωγή βιομεθανίου, παρέχει στη χώρα μας τη μοναδική ευκαιρία να συμπεριλάβει τα καλύτερα παραδείγματα και τεχνολογίες αιχμής.
4) Στην Ελλάδα, έχουν γίνει στο παρελθόν ενέργειες για παραγωγή βιομεθανίου; Η παραγωγή ενέργειας από βιομεθάνιο τι ποσοστό της ενεργειακής ζήτησης θα μπορούσε να καλύψει;
Από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 το Τμήμα Βιομάζας του ΚΑΠΕ με την συμμετοχή του σε ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ ασχολείται με το βιομεθάνιο, ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω:
To 2003, στα πλαίσια του προγράμματος EUBIONET-biogas 1030/S/01, έγινε η πρώτη επίσκεψη σε σταθμούς αναβάθμισης βιοαερίου σε βιομεθάνιο στο Elling -Eslov και στο Karpalund-kristianstand στην Σουηδία από στελέχη του Τμήματος.
To 2006, στα πλαίσια του προγράμματος REDUBAR EIE/06/221, πραγματοποιήθηκε η πρώτη καταγραφή στην Ελλάδα, περιοχών με υψηλό δυναμικό οργανικών αποβλήτων, όπου είναι δυνατό να κατασκευασθούν κεντρικές μονάδες συνδυασμένης χώνευσης για παραγωγή βιοαερίου καθώς και μονάδες αναβάθμισης βιοαερίου για παραγωγή βιομεθανίου με σκοπό την έγχυσή του στο δίκτυο του ΦΑ.
Το 2009, στην Έκθεση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την επίτευξη της συμβολής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας σε ποσοστό 20% έως το 2020, στο πλαίσιο της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ και στα μέτρα για την επίτευξη του στόχου στο 4.2.8, γίνεται επίσημα η πρώτη αναφορά για ενσωμάτωση βιοαερίου/βιομεθανίου στο δίκτυο φυσικού αερίου.
Το 2016, στην Ακαδημία Αθηνών στα πλαίσια ημερίδας για την ενέργεια και μεταφορές στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά εισήγηση με θέμα την αναβάθμιση βιοαερίου σε βιομεθάνιο και προοπτικές για το αύριο.
Το 2021, η Δημόσια Επιχείρηση Δικτύων Διανομής Αερίου- ΔΕΔΑ, συνεργάστηκε με το ΚΑΠΕ με σκοπό την παροχή υπηρεσιών επιστημονικού και τεχνικού συμβούλου επί θεμάτων χρήσης του βιομεθανίου ως αέριο καύσιμο στα δίκτυα διανομής της ΔΕΔΑ.
Στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας, το θεωρητικό δυναμικό κτηνοτροφικών αποβλήτων και σιτηρών στην Ελλάδα για το 2021 εκτιμήθηκε σε 28.330.000 τόνους με ενεργειακό περιεχόμενο βιομεθανίου 11.181.000 MWh, ποσό ικανό για την παραγωγή βιομεθανίου που θα καλύπτει το 85% της κατανάλωσης ΦΑ στον οικιακό τομέα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις το 2021 η κατανάλωση ΦΑ στον οικιακό τομέα και μικρές επιχειρήσεις ήταν 13.130.000MWh.
5) Υπάρχει η εφοδιαστική αλυσίδα στη χώρα μας για να στηρίξει τον κλάδο; Ποια θα πρέπει να είναι η συμμετοχή των εμπλεκομένων φορέων ;
Οχι. Προκειμένου να υλοποιηθεί η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας βιομάζας και να αντιμετωπιστούν όλα τα συναφή θέματα, που σχετίζονται, τόσο με την καθ’ αυτή υλοποίηση της όσο και με την μετέπειτα επιτυχημένη λειτουργία της, πρέπει να εξασφαλιστεί η συναίνεση, συμμετοχή και δικτύωση των εμπλεκόμενων κύριων φορέων.
Ειδικότερα, για το δίκτυο διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας της βιομάζας πρέπει να υφίσταται Ομάδα Συντονισμού της εφοδιαστικής αλυσίδας για την μονάδα βιομεθανίου.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή όλων των ατόμων/φορέων που εμπλέκονται στην τροφοδοσία ή αγορά της βιομάζας μέσω σύναψης συμβολαίων καυσίμου (βιομάζας). Τα συμβόλαια καυσίμου, εκτός από νομική ισχύ και ρήτρες εκ μέρους του παραγωγού για υποχρέωση του προς τον επενδυτή σε ότι αφορά την παράδοση καθορισμένης ποσότητας βιομάζας σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, παρέχουν και την εξασφάλιση απαιτούμενων ποιοτικών χαρακτηριστικών της βιομάζας που επιθυμεί ο επενδυτής της μονάδας βιομεθανίου.
6) Θα μπορούσαν μικρές μονάδες βιοαερίου να οργανωθούν από ενεργειακές κοινότητες αγροτών;
Σήμερα στην Ιταλία και σε αυξανόμενο βαθμό στη Γαλλία εφαρμόζεται με επιτυχία από εκατοντάδες αγρότες η έννοια του γεωργικού μοντέλου ‘Biogasdoneright’. Αυτό συνίσταται σε συστήματα αμειψισποράς ενός κύριου φυτού για παραγωγή τροφίμων ή ζωοτροφών κι ενός δευτερεύοντος για ενεργειακή χρήση. Το Biogasdoneright εστιάζει στην παραγωγή βιοαερίου από γεωργικά υπολείμματα (κυρίως άχυρο και υπολείμματα καλαμποκιού της κύριας καλλιέργειας) και ενεργειακά φυτά χωρίς να απαιτείται επιπλέον γεωργική γη. Το χωνεμένο υπόλειμμα από την παραγωγή του βιοαερίου επαναχρησιμοποιείται για την λίπανση των αγρών, όπου κι εφαρμόζονται αυτές οι αειφόρες πρακτικές, συντελώντας έτσι στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Τέτοιου είδους αειφορικά συστήματα καλλιέργειας έχει αποδειχθεί ότι έχουν πολλαπλάσια περιβαλλοντικά οφέλη που σχετίζονται με την βελτίωση της ποιότητας του εδάφους, αποφυγή φαινομένων διάβρωσης έκπλυσης των νιτρικών, την αποθήκευση άνθρακα του εδάφους, βιοποικιλότητα, μείωση εκπομπών. Το μοντέλο αυτό επιπλέον δεν επηρεάζει τις υπάρχουσες αγορές τροφίμων ή ζωοτροφών καθώς δεν χρησιμοποιείται πρόσθετη γεωργική γη για παραγωγή βιοαερίου.
Το Biogasdoneright’ είναι μια επιστημονική πλατφόρμα που συνδυάζει την παραγωγή βιομάζας για την παραγωγή βιοαερίου μέσω της τεχνολογίας της αναερόβιας χώνευσης και την περαιτέρω αναβάθμισή του σε βιομεθάνιο. Η ευρύτερη εφαρμογή του θα ήταν επομένως ένας αποτελεσματικός τρόπος για την αύξηση της βιώσιμης παραγωγής βιομεθανίου σε όλη την Ευρώπη σε συνδυασμό με την προώθηση της αειφόρου γεωργίας.
7) Πόσες θέσεις εργασίας θα μπορούσε να αποφέρει η ανάπτυξη του κλάδου;
Η παραγωγή μίας TWh αντιστοιχεί σε 757 έως 1014 θέσεις εργασίας.
Σήμερα στο χώρο του βιοαερίου/βιομεθανίου υπάρχουν 334.000 θέσεις εργασίας παγκοσμίως εκ των οποίων 67.000 στην ΕΕ, 145.000 στην Κίνα, 7.000 στις ΗΠΑ και 85.000 στην Ινδία.
Η παραγωγή 350 TWh βιομεθανίου μέσω της αναερόβιας χώνευσης θα μπορούσε να δημιουργήσει 105.000–145.000 τοπικές και άμεσες θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης και άλλες 160.000–210.000 έμμεσες θέσεις εργασίας.
Το 33,5% περίπου το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας προκύπτουν από την κατασκευή των μονάδων βιοαερίου/βιομεθανίου, το 43% σχετίζεται με εργασίες που αφορούν την λειτουργία και συντήρηση των μονάδων και το υπόλοιπο 23,5% αφορά τις εργασίες του αγροτικού τομέα για την προμήθεια της απαιτούμενης βιομάζας.