ΑΟΖ για να κατακλυσθούμε από περισπούδαστες θεωρίες -από ειδικούς και μη- περί της συντελούμενης δήθεν αλλαγής των γεωπολιτικών ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο προς όφελος της Κύπρου. Κάτι παρόμοιο είχαμε παρατηρήσει και το 2011 με την ανακάλυψη του κοιτάσματος ‘Αφροδίτη’ στο τεμάχιο 12, μόνο που τότε ήτο η πρώτη ανακάλυψη και οι εκτιμήσεις ήσαν σε ένα βαθμό απόλυτα δικαιολογημένες.
Όμως, στα χρόνια που ακολούθησαν και κάθε φορά που η Κυπριακή Δημοκρατία ανακοίνωνε ένα νέο γύρο παραχωρήσεων ή απένειμε ερευνητικές άδειες στις διεθνείς πετρελαϊκές, οι διάφοροι αυτόκλητοι εμπειρογνώμονες έσπευδαν να τοποθετηθούν δημόσια και να προβάλλουν τις δήθεν τεκμηριωμένες απόψεις τους περί ενίσχυσης του γεωπολιτικού βάρους της Κύπρου -και εξ αντανακλάσεως και αυτού της Ελλάδος. Και άρα, σύμφωνα με το νέο γεωπολιτικό αφήγημα, Ελλάδα και Κύπρος θα μπορούσαν τώρα να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση νέων γεωστρατηγικών ισορροπιών στην περιοχή της Ανατ. Μεσογείου και να αντιπαρατεθούν με επιτυχία στις κλιμακούμενες τουρκικές προκλήσεις. Και, γιατί όχι, να χρησιμοποιηθούν τα εν δυνάμει προς αξιοποίηση κοιτάσματα φυσικού αερίου ακόμα και για την επίλυση και αυτού του ίδιου του Κυπριακού!
Καταγράφοντας και αναλύοντας τις ενεργειακές εξελίξεις σε Ελλάδα και Κύπρο -και ιδιαίτερα αυτές στο χώρο των υδρογονανθράκων- εδώ και 35 χρόνια, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι οι γεωπολιτικές ισορροπίες αφ’ ενός μεν δεν αλλάζουν από τη μία ημέρα στην άλλη και αφ’ ετέρου το μέγεθος των μέχρι σήμερα ανακαλυφθέντων κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ (συνολικά λιγότερο από 12 τρισ. κυβικά πόδια δυνητικά εκμεταλλεύσιμων ποσοτήτων από τρία διαφορετικά και σε μεγάλη απόσταση μεταξύ των πεδίων) δε μπορεί να θεωρηθεί αυτό που στη διεθνή ορολογία αποκαλούμε game changer. Κάτι τέτοιο, δηλ. αλλαγή παραδείγματος, υπήρξε αναμφίβολα η ανακάλυψη του κοιτάσματος Zohr το 2015, ανοικτά των εκβολών του Νείλου και εντός της αιγυπτιακής ΑΟΖ, νότια της Κύπρου, του οποίου όμως η προς εκμετάλλευση ποσότητα αερίου ήτο πραγματικά τεράστια, υπερβαίνοντας τα 30 τρισ. κυβικά πόδια (tcf) αερίου από μια μόνο γεωλογική δομή.
Είναι ξεκάθαρο ότι κάτι ανάλογο με αυτό του Zohr δε συμβαίνει σήμερα στην κυπριακή ΑΟΖ, με τις τρεις μέχρι σήμερα μικρές και μεσαίου μεγέθους ανακαλύψεις (‘Αφροδίτη’ το 2011 με επιβεβαιωμένο μέγεθος κοιτάσματος 4,5 tcf, ‘Καλυψώ’ το 2018 με μη επιβεβαιωμένο μέγεθος 6,0 tcf και ‘Γλαύκος’ το 2019 με μη επιβεβαιωμένο μέγεθος 5-8 tcf), οι οποίες ευρίσκονται σε αρκετή απόσταση μεταξύ τους, παράγοντας που δρα ανασχετικά στην ανάπτυξη ενός σχεδίου για τη συνδυασμένη εκμετάλλευσή τους. Αυτό όμως που έχει απείρως μεγαλύτερη σημασία -τόσο σχετικά με την ανακάλυψη του Γλαύκου, όσο και με αυτή της ‘Καλυψώ’ πέρυσι τέτοια εποχή- είναι το γεγονός ότι και τα δύο αυτά κοιτάσματα επιβεβαιώνουν ότι εντός της κυπριακής ΑΟΖ απαντώνται οι ίδιοι γεωλογικοί σχηματισμοί, δηλ. κρητιδικά ανθρακικά πετρελαϊκά συστήματά, με κάποιες ιδιαιτερότητες, όπως αυτά στο Zohr και άρα υπάρχουν πολύ καλές προοπτικές για την ανακάλυψη επιπλέον κοιτασμάτων με εκμεταλλεύσιμες ποσότητες φυσικού αερίου. Όμως, προς το παρόν, όπως συμπέρανε πετρελαϊκό συνέδριο οι εργασίες του οποίου ολοκληρώθηκαν μόλις εχθές στη Λευκωσία, η Κύπρος παραμένει frontier area ως προς το υδρογονανθρακικό της δυναμικό και τις ευκαιρίες εκμετάλλευσης, με το μέσο όρο των εμπορικά εκμεταλλεύσιμων ποσοτήτων αερίου να μην υπερβαίνει τα 3,0 tcf ανά κοίτασμα, δηλ.κάτι λιγότερο από 10,0 tcf συνολικά. Όπως παρατηρούν άριστοι γνώστες του τομέα υδρογονανθράκων της Κύπρου και της Ανατ. Μεσογείου, «εάν δεν ανακαλυφθούν ένα ή περισσότερα κοιτάσματα μεγέθους Zohr εντός της κυπριακής ΑΟΖ, έτσι ώστε να μπορέσει να επιτευχθεί υγροποίηση του αερίου σε κυπριακές εγκαταστάσεις, είτε στη θάλασσα είτε στην ξηρά, και απευθείας εξαγωγή του στις διεθνείς αγορές, οι γεωπολιτικές ισορροπίες δεν πρόκειται να αλλάξουν».
Οκτώ χρόνια μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος ‘Αφροδίτη’, η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει μπορέσει ακόμα να συμφωνήσει σε ένα κοινά αποδεκτό με την κοινοπραξία (δηλ. τις εταιρείες Noble, Delek και Shell) σχέδιο εκμετάλλευσης, έχοντας τρεις φορές έως τώρα απορρίψει πολύ συγκεκριμένες προτάσεις που της έχουν υποβληθεί. Η δε προοπτική εξαγωγής του αερίου της ‘Αφροδίτης’ στην Αίγυπτο, μέσω αγωγού που μέλλει να κατασκευασθεί, προς εκεί υγροποίηση και επανεξαγωγή κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα μετά τη διαφωνία της κυβέρνησης Αναστασιάδη με τις προτάσεις της κοινοπραξίας για αλλαγή του ισχύοντος production sharing agreement. Σε αντίθεση με την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Zohr στην Αίγυπτο από την ιταλική ΕΝΙ που το ανακάλυψε, η οποία ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2017, δηλ. σε λιγότερο από 30 μήνες από την ανακάλυψη του. Βλέπουμε, λοιπόν, τις μεγάλες ς δυσκολίες που αποδεδειγμένα υπάρχουν σήμερα στην Κύπρο σχετικά με τη διατύπωση και εφαρμογή ενός σχεδιασμού που θα αποβλέπει στην εκμετάλλευση του κρυμμένου πλούτου φυσικού αερίου που υπάρχει στα βαθιά νερά πέριξ της Μεγαλονήσου.
Για αυτό, υπό τις παρούσες δύσκολες συνθήκες, είναι μάλλον πρώιμο, για να μην πούμε παρακινδυνευμένο, να ομιλούμε περί αλλαγής των γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή. Αυτό που σίγουρα όμως συμβαίνει, και εδώ ασφαλώς συμβάλλει η τελευταία ανακάλυψη στην κυπριακή ΑΟΖ, είναι η δημιουργία γεωπολιτικών αναταράξεων μετά τις κλιμακούμενες τουρκικές αντιδράσεις. Τόσο μέσω των συχνά επαναλαμβανόμενων τουρκικών απαιτήσεων περί συνδιαχείρισης, όσο και μέσω των παράνομων σεισμικών ερευνών από την τουρκική κρατική TPAO σήμερα εντός των τεμαχίων 1,8,9 και 12, και αύριο μέσω πραγματικών ερευνητικών γεωτρήσεων σε αυτά. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι όσο προχωρούν οι έρευνες, τώρα στην κυπριακή ΑΟΖ και αύριο στην Ελλάδα νότια της Κρήτης, τόσο η Άγκυρα θα εντείνει την προκλητική της συμπεριφορά. Και όσο αυτή δεν αντιμετωπίζεται ουσιαστικά και αποτελεσματικά από τις δυο χώρες με τη συνδρομή του διεθνή παράγοντα, τόσο οι γεωπολιτικές ισορροπίες θα μένουν αμετάβλητες εις βάρος των ελληνικών και κυπριακών συμφερόντων.