Η αξία και η σημασία του τομέα αυτού προσδιορίζεται από τις οικονομικοπολιτικές στρατηγικές ελπίδες που έχουν εναποθέσει οι παίκτες εκεί, και με τις οποίες “κατευθύνονται” και προσδιορίζονται σαν κράτη. Εντούτοις, η Τουρκία είναι μια χώρα με υψηλές ενεργειακές ανάγκες, οι οποίες την καθιστούν εξαρτημένη κατά ένα μεγάλο μέρος από την πολιτική των εισαγωγών. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο επιθυμεί τη σταδιακή διείσδυση και κυριαρχία της στην ενεργειακή αγορά. Η επιτάχυνση μιας τέτοιας προσπάθειας γίνεται με την έναρξη λειτουργίας του αγωγού φυσικού αερίου “Trans Anatolian Natural Gas Pipeline” (TANAP). Πρόκειται για μια επένδυση με αρκετά οφέλη για την Τουρκία και με ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη συμφωνία συμμετέχουν και άλλοι παίκτες εκτός της Τουρκίας. Αλλά η Τουρκία κατέχει ρόλο-κλειδί λόγω της θέσης της και της δυνατότητάς της να συνδέσει την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας με την περιοχή της Κασπίας, και να συμβάλλει στη διαφοροποίηση των πολιτικών προμηθειών. Άρα, στο παρόν άρθρο θα αναλυθεί το σχέδιο “TANAP” και η σημασία αυτού για την Τουρκία και την Ευρώπη.
Trans Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP)
Στις 26 Ιουνίου 2012 υπεγράφη η συμφωνία του φυσικού αγωγού TANAP στην Τουρκία, μεταξύ αυτής και του Αζερμπαϊτζάν, τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν 6 χρόνια αργότερα, στις 12 Ιουνίου 2018. Ο συγκεκριμένος αυτός αγωγός αποτελεί τμήμα του “Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου” (Southern Gas Corridor). Πρόκειται για ένα μεγάλο έργο συνολικού μήκους 3.500 χιλιομέτρων, το οποίο αποτελείται από τρεις αγωγούς φυσικού αερίου. Το πρώτο τμήμα του έργου είναι ο αγωγός “South Caucasus Pipeline” (SCPX), που ξεκινάει από τον σταθμό Shan Deniz-2 του Αζερμπαϊτζάν, και φτάνει μέχρι τη Γεωργία. Στην συνέχεια, το δεύτερο τμήμα του είναι ο αγωγός TANAP της Τουρκίας, ο οποίος εκτείνεται από τα σύνορα Τουρκίας και Γεωργίας μέχρι και την Ελλάδα, και συνδέεται με τον πρώτο. Το τρίτο τμήμα του είναι ο αγωγός “Trans Adriatic Pipeline” (TAP), που αποτελεί τη συνέχεια του δεύτερου τμήματος, και διασχίζει την Ελλάδα και την Αλβανία, καταλήγοντας στην Ιταλία.
Όσον αφορά τον αγωγό TANAP, αυτός έχει μήκος 1.850 χιλιόμετρα, 19 από τα οποία εκτείνονται κάτω από τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Ο αγωγός αυτός, διασχίζοντας την Τουρκία, περνά από 20 περιοχές-σταθμούς της χώρας αυτής. Ωστόσο, το γεγονός που προσδίδει μια παραπάνω αξία στο έργο αυτό είναι ότι δύο περιοχές θα λειτουργούν για την κάλυψη των εθνικών ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας – δηλαδή, για εγχώρια κατανάλωση. Η δυναμικότητα του αγωγού ορίζεται στα 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου με σταδιακή αύξηση, από τα οποία τα 6 δισεκατομμύρια θα μεταφέρονται στην Τουρκία, και τα υπόλοιπα 10 στην Ευρώπη. Ωστόσο, η δυνατότητα αξιοποίησης του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αναμένεται να γίνει το 2020, με την ολοκλήρωση όλου του έργου.
Η σημασία του αγωγού για την Τουρκία
Η ενέργεια αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την υλοποίηση του οράματος της Τουρκίας ως μιας μεγάλης παγκόσμιας και κυρίαρχης δύναμης στην περιοχή. Η Τουρκία, κάνοντας σταθερά βήματα προς αύξηση της οικονομικής και γεωπολιτικής της ισχύος, δραστηριοποιείται έντονα στον ενεργειακό τομέα. Ωστόσο, ο στόχος που επιθυμεί να ικανοποιήσει από τον συγκεκριμένο αγωγό είναι περισσότερο γεωπολιτικός-γεωστρατηγικός, παρά οικονομικός. Έτσι, το ξεκίνημα αυτό αποτελεί μια “χρυσή” ευκαιρία για τον προσδιορισμό της θέσης της Τουρκίας.
Η Τουρκία αποτελεί μια χώρα την οποία διασχίζουν πάρα πολλοί αγωγοί, είτε φυσικού αερίου είτε πετρελαίου. Η εγχώρια ενεργειακή ζήτησή της, ωστόσο, αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς – κάτι που την οδηγεί σε μια εξαρτημένη σχέση εισαγωγής φυσικού αερίου. Η δημιουργία, όμως, σταθμών φυσικού αερίου -η οποία επιτεύχθηκε με τη συμφωνία για προσωπική εκμετάλλευση- αποτελεί μια τεράστια ανακούφιση τόσο για την οικονομία της Τουρκίας, λόγω μείωσης των εισαγωγών της, όσο και για την ενεργειακή “αυτονομία” της. Η επιθυμία και ο στόχος της Τουρκίας είναι να έχει τον ενεργειακό έλεγχο στην περιοχή που ανήκει. Συνεπώς, με τη λειτουργία του αγωγού TANAP, το όφελος που προσδοκά να αποκομίσει είναι η σταδιακή μετάβασή της στο στάδιο της ενεργειακής αυτονομίας, ασφάλειας και υπεροχής.
Παρ’ όλα αυτά, βασική προϋπόθεση για τη σχεδίαση και, εν τέλει, την επιτυχία ενός στόχου είναι η μελέτη της συνάρτησης κόστους-οφέλους. Στόχος της Τουρκίας, λοιπόν, είναι η συνεχής εξασφάλιση και η διατήρηση της θέσης της ως ενεργειακού κόμβου μεταξύ της Δύσης και της Ανατολής. Αυτό είναι δυνατόν να επιτευχθεί, όπως προαναφέρθηκε, με την εξασφάλιση της εσωτερικής, αλλά και της εξωτερικής ενεργειακής σταθερότητας. Με άλλα λόγια, για την αλλαγή συνθηκών στο εσωτερικό απαιτείται και αλλαγή συνθηκών στο εξωτερικό. Με τη συμφωνία αυτή, συνεπώς, συνίσταται η επέκταση και η εύρεση νέων “δικτύων”, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Η σημασία του αγωγού για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Βασικός στόχος της ΕΕ είναι η ενδυνάμωση της περιοχής της και η αύξηση της επιρροής της. Η αξία εύρεσης νέων δικτύων εισαγωγής φυσικού αερίου για την ίδια σχετίζεται κυρίως με τη γεωπολιτική θέση και ισχύ μιας χώρας. Είναι γεγονός ότι η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Ευρώπης και της Ασίας. Η ενεργειακή αυτή συνάντηση της Τουρκίας και της ΕΕ είναι μια συνάντηση κατά την οποία και οι δύο μεριές κερδίζουν. Όπως δήλωσε και ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Maroš Šefčovič, με αφορμή τα εγκαίνια του αγωγού, “όλοι κερδίζουμε από αυτή τη “γέφυρα” μεταξύ της περιοχής της Κασπίας και της αγοράς της ΕΕ. Είναι προς το κοινό συμφέρον μας να το καταφέρουμε με επιτυχία. Ο μακροπρόθεσμος στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια πανευρωπαϊκή αγορά ενέργειας βασισμένη στο ελεύθερο εμπόριο, στον ανταγωνισμό και στις διαφοροποιημένες προμήθειες, πηγές και διαδρομές. Αυτό δείχνει ότι η Ενεργειακή Ένωση δεν σταματά στα σύνορα της ΕΕ, και έχει μια ισχυρή εξωτερική διάσταση”. Στόχος, λοιπόν, της ΕΕ είναι η δυνατότητα δημιουργίας και δοκιμής νέων σχέσεων πέραν των συνόρων της στον ενεργειακό τομέα, και η απομάκρυνσή της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου της ρωσικής αυτοκρατορίας. Παρά την συνεργασία αυτή, το γεγονός της υποψηφιότητα της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ είναι μια πολιτική εκκρεμότητα, η έκφανση της οποίας δεν αφήνει πολλά περιθώρια δημιουργίας μιας “απόλυτης” και αμοιβαίας συνεργασίας- σχέσης μεταξύ τους.
Επίλογος
Η κατάκτηση του ενεργειακού “θρόνου” είναι μια χρόνια διαδικασία στην οποία συμμετέχουν οι υπάρχοντες δρώντες του συστήματος, και η οποία παραμένει μέχρι και σήμερα ενεργή. Ο ενεργειακός τομέας ανέκαθεν ανθούσε και αποτελούσε βασικό κίνητρο όλων για την ενίσχυση της θέσης τους – πόσο μάλλον στη σύγχρονη εποχή η οποία συνοδεύεται από τεράστια τεχνολογικά άλματα και, συνάμα, τεράστιες δυνατότητες εξέλιξης. Παρ’ όλα αυτά, ακριβώς επειδή ο τομέας της ενέργειας είναι δύσκολος και σκληρός, απαιτούνται ώριμες κινήσεις προκειμένου να μην διαταραχθεί η ισορροπία του συστήματος.
(powerpolitics.eu)