Παρόλο που οι επικριτές του ρωσικού μονοπωλίου φυσικού αερίου στην Ανατολική Ευρώπη είναι πιθανό να σχολιάζουν ότι η Ευρώπη ενέδωσε, ο διακανονισμός που ανακοινώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα δείχνει ότι η εταιρεία έχει αποδυναμωθεί και δεν αποτελεί πλέον απειλή για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Η Margrethe Vestager, Επίτροπος για θέματα ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαίτησε δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόστιμα από εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ όπως η Apple και η Google. Μερικοί από τους πελάτες της Gazprom, συμπεριλαμβανομένου του κρατικά ελεγχόμενου πολωνικού κολοσσού πετρελαίου και φυσικού αερίου PGNiG, είχαν ασκήσει πίεση για να έχει η ρωσική εταιρεία παρόμοια μεταχείριση. Η PGNiG και άλλες εταιρείες υποστήριξαν ότι η Gazprom πρέπει να τιμωρηθεί για χρόνια κατάχρησης της αγοράς και ότι ότι οι συμβιβασμοί της ρωσικής εταιρείας δεν θα επηρεάσουν τον τελικό της στόχο να μονοπωλήσει την κεντρική ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου και να προβάλει τη ρωσική δύναμη.
Αντ 'αυτού, η Vestager πρότεινε μια λύση που λέει ότι θα είναι πιο χρήσιμη στην αγορά ενέργειας από μια τιμωρητική κίνηση.
Η Gazprom έχει εγκαταλείψει τις προσπάθειές της να απαγορεύει στους πελάτες να μεταπωλούν το φυσικό αέριο εκτός των συνόρων τους, μια πρακτική που πολλοί θεωρούν επίδειξη ισχύος.
Είναι σαφές από το 2014, όταν η Ουκρανία άρχισε να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο από τη Σλοβακία και η ΕΕ προσέγγισε την Ουκρανία, ότι η τακτική ήταν καταδικασμένη. Ωστόσο, ο διακανονισμός πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω: υποχρεώνει την Gazprom να αντισταθμίσει την απουσία αγωγών διασύνδεσης στη Βουλγαρία και τις τρεις βαλτικές χώρες, επιτρέποντας στους πελάτες να αγοράζουν φυσικό αέριο σε χαμηλότερες τιμές σε σχέση με άλλες χώρες και να φροντίζει για την παράδοσή του σε αυτές τις τέσσερις χώρες.
Οι πελάτες της Gazprom με μακροπρόθεσμες συμβάσεις έχουν πλέον το δικαίωμα να ζητήσουν χαμηλότερες τιμές εάν πληρώνουν περισσότερο από τους πελάτες της Δυτικής Ευρώπης με ανταγωνιστικές αγορές.
Η ρωσική προμηθεύτρια συμφώνησε επίσης σε ορισμένους άλλους όρους, συμπεριλαμβανομένης της άρσης οποιασδήποτε αποζημίωσης για την ακύρωση του έργου South Stream. Ο αγωγός, ο οποίος έπρεπε να μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στην Αυστρία μέσω της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας και της Σλοβενίας, βίωσε έναν βίαιο θάνατο το 2014, μετά την παρέμβαση της ΕΕ στις συμφωνίες κατασκευής.
Επιπλέον, η Gazprom συμφώνησε σε οκτώ χρόνια στενής εποπτείας της ΕΕ, η οποία θα ρυθμίζει τυχόν διαφορές. Η Vestager και οι διαδοχικοί της μπορούν να επιβάλλουν πρόστιμο στην εταιρεία έως και 10% των παγκόσμιων εσόδων της, αν παραβιάσει τους όρους της συμφωνίας.
Εάν η Gazprom σκόπευε να μονοπωλήσει τις αγορές φυσικού αερίου στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, ο στόχος αυτός είναι πλέον ανέφικτος. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αναζητούν νέες πηγές φυσικού αερίου. Η Πολωνία και η Λιθουανία, για παράδειγμα, μπορούν να λαμβάνουν υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, εάν η Gazprom αποφασίσει να διακόψει τις προμήθειές της. Με το διακανονισμό, αυτό το ενδεχόμενο θα ήταν ο μόνος καλός λόγος για να χρησιμοποιήσουν τις εναλλακτικές προμήθειες. Η Gazprom δεν θα είναι σε θέση να καθορίσει υψηλότερες τιμές από εκείνες που καθορίζουν οι δυνάμεις της αγοράς στη Γερμανία ή την Ιταλία, όπου η Ρωσία είναι ένας από τους πολλούς προμηθευτές φυσικού αερίου.
Θεωρητικά, η Gazprom θα μπορούσε να ακολουθήσει το δρόμο προς το μονοπώλιο. Άλλες πηγές - κυρίως ολλανδικές και νορβηγικές - αρχίζουν να υποκύπτουν σε μια φυσική παρακμή. Αλλά προτού η ζυγαριά γείρει σημαντικά προς τη Ρωσία, θα μπορούσαν να εμφανιστούν νέοι πόροι. Έχουν ανακαλυφθεί πεδία φυσικού αερίου στη Μεσόγειο. Οποιαδήποτε επιστροφή στη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να συμβάλει στο ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν, με την πάροδο του χρόνου, να παράσχουν φθηνότερο ΥΦΑ. Ακόμη και σήμερα, η ενέργεια από τις ΗΠΑ είναι μόλις 20% πιο ακριβή από το αέριο των ρωσικών αγωγών -δεν είναι μια διαφορά που θα έκανε την Gazprom να αισθάνεται ασφαλής μεσοπρόθεσμα.
Ταυτόχρονα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που παρήγαγαν το 20% του ηλεκτρισμού της ΕΕ το 2017 (σε σύγκριση με το 20% από το φυσικό αέριο), θα αποκτήσουν μεγαλύτερη σημασία.
Η κατάσταση της Gazprom είναι επισφαλής: οποιαδήποτε στιγμή, θα χρειαζόταν τους ευρωπαίους πελάτες της περισσότερο από ό, τι την χρειάζονται εκείνοι. Τα στελέχη της εταιρείας κατανοούν ότι αντιμετωπίζουν ένα ανταγωνιστικό και πολιτικά δύσκολο περιβάλλον στην Ευρώπη. Αυτό απαιτεί από εκείνους να συμπεριφέρονται καλά και να προσφέρουν τιμές που είναι δύσκολο να βρουν ανταγωνιστή. Επίσης, αυτό καθιστά τις διαταραχές στον εφοδιασμό πολύ απίθανες, ακόμη και για γεωπολιτικούς λόγους.
Στη συνέχεια, υπάρχουν και οι εσωτερικές ρωσικές πολιτικές. Το 2017, η Gazprom πλήρωσε περίπου 2,2 τρισεκατομμύρια ρούβλια (35,7 δισεκατομμύρια δολάρια) σε φόρους, σχεδόν το 2,3% του ΑΕΠ της Ρωσίας. Είναι επίσης μια σημαντική πηγή πλούτου για ορισμένους στενούς συνεργάτες του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, οι οποίοι επωφελούνται από τις συμβάσεις υποδομών. Η βιωσιμότητα αυτής της πηγής ρευστότητας εξαρτάται από την ικανότητά της να παρέχει όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά, η οποία αντιπροσώπευε πάνω από το 57% των εσόδων της πέρυσι.
Η ΕΕ χρησιμοποίησε έξυπνα αυτή τη μόχλευση για να εξισορροπήσει τους όρους ανταγωνισμού. Ο διακανονισμός είναι αναμφισβήτητα μια μεγαλύτερη νίκη για την Vestager από ό,τι τα πρόστιμα στις εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ, οι οποίες δεν έχουν κάνει δραματικές αλλαγές στις πρακτικές τους και μηνύουν την ΕΕ για να αναστρέψουν τις αποφάσεις.
Ο συμβιβασμός παρέχει επίσης αποδείξεις ότι μπορεί να έχει νόημα τόσο για τη Γερμανία όσο και για τη Ρωσία να επιτρέψουν στην ΕΕ να ρυθμίσει τον Nord Stream 2, τον αγωγό στη Γερμανία που η Gazprom έχει αρχίσει να κατασκευάζει, παρότι δεν έχει λάβει τις απαραίτητες άδειες από τη Δανία και τη Σουηδία. Οι δύο χώρες ήταν απρόθυμες να επιτρέψουν κάτι τέτοιο, διότι θα σήμαινε αργές διαπραγματεύσεις και ενδεχομένως κάποιες δύσκολες συνθήκες, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση στον αγωγό για άλλους προμηθευτές. Αλλά το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να λειτουργήσει για όλους, εκτός ίσως από τις ΗΠΑ, οι οποίες αντιτίθενται στον Nord Stream 2 τόσο για πολιτικούς όσο και για εμπορικούς λόγους.
(Bloomberg / capital.gr)