εντάχθηκαν στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής 2,6 GW φωτοβολταϊκών έργων, ανεβάζοντας τη συνολική εγκατεστημένη ισχύ τους στα 9,6 GW στο τέλος του έτους. Μαζί με την αιολική ενέργεια, τα φωτοβολταϊκά διατήρησαν τις ΑΠΕ στην κορυφή του ελληνικού ενεργειακού μείγματος κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025
Ωστόσο, η ανάπτυξη της δικτυακής υποδομής και η ενσωμάτωση αυτόνομων συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας (BESS) έχουν υστερήσει σημαντικά. Η καθυστέρηση που σημειώνεται στην έγκριση έργων επέκτασης και ενίσχυσης του συστήματος μεταφοράς, όσο και αυτή που σημειώθηκε στη θέσπιση ρυθμιστικού πλαισίου για την αδειοδότηση των έργων αποθήκευσης, δημιουργούν αναντιστοιχία συγκριτικά με το γρήγορο ρυθμό ανάπτυξης των ΑΠΕ. Επιπροσθέτως, από τον Αύγουστο του 2022, το ρυθμιστικό πλαίσιο αναφορικά με τη χορήγηση όρων σύνδεσης σε σταθμούς ΑΠΕ κατέστη ιδιαιτέρως περιοριστικό, επιβραδύνοντας περαιτέρω την ένταξη νέων έργων στο σύστημα.
Ο διαρκώς αυξανόμενος κορεσμός του δικτύου, ως αποτέλεσμα των παραπάνω, κατέστησε αναγκαία την επιβολή μέτρων ανακατανομής (περικοπών) από τους αρμόδιους διαχειριστές. Στο πρώτο εξάμηνο του 2025, οι διαχειριστές αναγκάστηκαν να περικόψουν περίπου 1.327 GWh ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας , ποσοστό που αντιστοιχεί στο 9,6% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Μάλιστα, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι περικοπές άγγιξαν το 12%. Σύμφωνα με αναλυτές του κλάδου, εάν δεν λάβουν χώρα σύντομα στοχευμένες παρεμβάσεις, οι απώλειες μπορεί να ξεπεράσουν τις 2 TWh έως το τέλος του έτους. Χωρίς ταχεία αναβάθμιση των υποδομών μεταφοράς, μαζική εγκατάσταση έργων αποθήκευσης και υιοθέτηση πιο ευέλικτων ρυθμιστικών εργαλείων, η Ελλάδα κινδυνεύει να επιβραδύνει την ενεργειακή της μετάβαση και να κλονίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών σε μία από τις πιο δυναμικά αναπτυσσόμενες αγορές της Ευρώπης.
Η σημασία του grid-forming
Η πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού των ΑΠΕ στην Ελλάδα προϋποθέτει έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό του τρόπου λειτουργίας του ηλεκτρικού δικτύου. Καθώς οι μονάδες ορυκτών καυσίμων αποσύρονται και το μερίδιο των ΑΠΕ αυξάνεται συνεχώς στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής, η διατήρηση της σταθερότητας του συστήματος μεταφοράς αναδεικνύεται σε κρίσιμη πρόκληση.
Στα παραδοσιακά ενεργειακά συστήματα, οι μεγάλοι θερμικοί σταθμοί παρέχουν την απαραίτητη σταθερότητα, ρυθμίζοντας την τάση και τη συχνότητα. Αντίθετα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ βασίζεται σε αντιστροφείς (inverters) οι οποίοι δεν διαθέτουν εγγενώς αυτές τις ιδιότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, οι αντιστροφείς με τεχνολογία grid-forming αποκτούν καίρια σημασία. Σε αντίθεση με τους συμβατικούς αντιστροφείς, που περιορίζονται στο να «ακολουθούν» τις συνθήκες του δικτύου (grid following), οι αντιστροφείς grid-forming μπορούν να δημιουργούν οι ίδιοι τάση και συχνότητα, λειτουργώντας όπως οι παραδοσιακές σύγχρονες γεννήτριες. Έτσι, προσφέρουν τη βάση για ένα σταθερό δίκτυο, ακόμη και όταν η παραγωγή προέρχεται κυρίως ανανεώσιμες πηγές.
Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει ότι η τεχνολογία grid-forming αποτελεί βασική προϋπόθεση σταθερότητας των δικτύων που χαρακτηρίζονται από υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ. Για την Ελλάδα, που ήδη αντιμετωπίζει σημαντικές περικοπές ισχύος και έχει θέσει ως στόχο την πλήρη απανθρακοποίηση τις επόμενες δεκαετίες, η υιοθέτηση της τεχνολογίας αυτής θα προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία, θα μειώσει την ανάγκη διατήρησης θερμικών μονάδων «εφεδρείας» και θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών σε νέα έργα, υπό την προϋπόθεση πως θα έχουν στη διάθεσή τους τα απαραίτητα ρυθμιστικά εργαλεία και στήριξη από τους αρμόδιους φορείς.
Διδάγματα από τις διεθνείς αγορές
Σε διεθνές επίπεδο, η υιοθέτηση της τεχνολογίας grid-forming σε μεγάλη κλίμακα βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, επιτρέποντας τη συμμετοχή στις αγορές επικουρικών υπηρεσιών, όπως η παροχή αδράνειας (inertia) και λοιπών σχετικών υπηρεσιών που σχετίζονται με την ευστάθεια του συστήματος. Πρόσφατα έργα και συμβάνται από την Ευρώπη προσφέρουν πολύτιμα διδάγματα, δείχνοντας τόσο την τεχνική εφικτότητα όσο και τη στρατηγική σημασία των τεχνολογιών grid-forming.
Στη Γερμανία, η Amprion GmbH, ένας από τους τέσσερις διαχειριστές του συστήματος μεταφοράς, ξεκίνησε την ανάπτυξη πιλοτικού έργο κοντά στην Κολωνία, εγκαθιστώντας σύστημα αντιστάθμισης αέργου ισχύος με τεχνολογία grid-forming, ικανό να παρέχει 300 MVar ισχύος και να προσφέρει αδράνεια στο σύστημα μέσω αντιστροφέων και μπαταριών. Παράλληλα, η εταιρεία SMA σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας έκαναν χρήση της εν λόγω τεχνολογίας στο Bordesholm, σε προσομοίωση blackout του τοπικού δικτύου. Κατά τη διάρκεια της προσομοίωσης, οι τοπικές επιχειρήσεις και 8.000 νοικοκυριά τροφοδοτήθηκαν αδιάλειπτα αποκλειστικά από υβριδικό έργο που συνδυάζει φωτοβολταϊκή παραγωγή με αποθήκευση σε μπαταρίες, χάρη στη χρήση τεχνολογίας grid-forming. Η Φινλανδία και η Ολλανδία έχουν επίσης προχωρήσει σε έργα μεγάλης κλίμακας με τεχνολογία grid-forming. Στα μέσα του 2025, η Merus Power έθεσε σε λειτουργία στο Lappeenranta ένα σύστημα αποθήκευσης ισχύος 38 MW/43 MWh με δυνατότητες grid-forming, ενώ στην Ολλανδία η RWE έθεσε σε λειτουργία αντίστοιχη μονάδα ισχύος 35 MW/41 MWh και προετοιμάζεται για τη λειτουργία μιας μικρότερης εγκατάστασης ίδιου τύπου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολουθήθηκε μια market-based στρατηγική. Μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών, ο διαχειριστής National Grid ESO προμηθεύεται υπηρεσίες αδράνειας και grid-forming, με συμβάσεις που αναμένεται να καλύψουν περίπου το ένα τρίτο των ελάχιστων απαιτήσεων σταθερότητας του συστήματος έως το 2026. Τέλος, στη Νότια Ευρώπη, το μπλακ-άουτ του Απριλίου 2025 που επηρέασε τμήματα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αναζωπύρωσε την πολιτική συζήτηση για την ανθεκτικότητα των δικτύων, αναδεικνύοντας την ανάγκη αναβάθμισης της λειτουργίας τους ως μέτρο προστασίας έναντι παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον.
Μια φιλόδοξη ατζέντα για την Ελλάδα
Αξιοποιώντας τα διδάγματα από άλλες ευρωπαϊκές αγορές, τις πρωτοβουλίες αναβάθμισης των δικτύων της ΕΕ και ένα επικαιροποιημένο ρυθμιστικό πλαίσιο, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στην καθαρή ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης. Για να το πετύχει, οφείλει να υιοθετήσει μια πρακτική και προσανατολισμένη ατζέντα, με επίκεντρο τέσσερις άμεσες προτεραιότητες.
Πρώτον, την υλοποίηση πιλοτικών έργων. Η Ελλάδα οφείλει να θεσπίσει κίνητρα για την ανάπτυξη πληθώρας πιλοτικών έργων, τόσο στην ηπειρωτική χώρα όσο και στα νησιά, σε συνεργασία με εταιρείες όπως η SMA και η Fluence. Τέτοια έργα θα προσφέρουν κρίσιμα δεδομένα σε ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας grid-forming συστημάτων. Ήδη, στον Άθω λειτουργεί πιλοτικό έργο BESS 3 MW/6 MWh με τεχνολογία grid-forming, σε συνδυασμό με φωτοβολταϊκό σταθμό ισχύος 1,1 MW, που τροφοδοτεί το μικροδίκτυο της Μονής Βατοπαιδίου.
Δεύτερον, την επιτάχυνση της ρυθμιστικής εναρμόνισης με τους Κώδικες Δικτύου της ΕΕ. Ο υφιστάμενος Κώδικας Δικτύου, που θεσπίστηκε με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2016/631, καθορίζει εναρμονισμένες τεχνικές απαιτήσεις για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας σε όλα τα κράτη-μέλη, ορίζοντας πρότυπους κανόνες για τη σύνδεσή τους στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, τη σταθερότητα συχνότητας παραγόμενης τάσης και την παροχή άεργου ισχύος. Ο υπό διαμόρφωση νέος Κώδικας Δικτύου (RFG 2.0), που εκπονείται από την ENTSO-E υπό την καθοδήγηση της ACER και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναμένεται να εκσυγχρονίσει το πλαίσιο αυτό, παρέχοντας στους αρμόδιους διαχειριστές των κρατών-μελών τη δυνατότητα να απαιτούν από ορισμένες κατηγορίες μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας τη χρήση τεχνολογίας grid-forming σε σημεία διασύνδεσης. Οι διατάξεις αυτές στοχεύουν ώστε αντιστροφείς των εν λόγω μονάδων να παρέχουν τη σταθερότητα που παραδοσιακά παρέχουν οι συμβατικές μονάδες. Για την Ελλάδα, η έγκαιρη ενσωμάτωση του RFG 2.0 στους εθνικούς Κώδικες Δικτύου θα είναι κρίσιμη για την αποφυγή καθυστερήσεων στην επικαιροποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου. Μάλιστα, η έγκαιρη τροποποίηση του εθνικού ρυθμιστικού πλαισίου ώστε να προβλέπει την υιοθέτηση της τεχνολογίας grid-forming από νέα έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης, πριν ακόμη από την τυπική εφαρμογή του RFG 2.0 μέσω νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού, θα ανέδειχνε τη χώρα σε πρωτοπόρο της επόμενης γενιάς ανάπτυξης δικτύων στην ΕΕ.
Τρίτον, την εξασφάλιση σταθερών χρηματορροών. Η θέσπιση μηχανισμών ενίσχυσης και οικονομικών κινήτρων συνιστά κρίσιμο παράγοντα. Η Ελλάδα οφείλει να εισαγάγει εργαλεία, όπως μακροπρόθεσμες συμβάσεις εσόδων, για την παροχή αδράνειας, να προβλέψει την προνομιακή μεταχείριση των έργων grid-forming αναφορικά με την επιβολή περικοπών ισχύος από τους διαχειριστές, και να θεσπίσει σαφείς μηχανισμούς αποζημίωσης για τωην παροχή επικουρικών υπηρεσιών, ώστε να διασφαλιστεί η εμπορική βιωσιμότητα των σχετικών επενδύσεων. Η παροχή «πιστώσεων αδράνειας» (inertia credits) ή ειδικών αγορών εφεδρείας για παραγωγούς που υιοθετούν την τεχνολογία αυτή, κατά το παράδειγμα των βρετανικών μηχανισμών, θα έθετε ισχυρά θεμέλια για επενδύσεις και θα επιτάχυνε τη μαζική υιοθέτησή της.
Τέταρτον, την αξιοποίηση των διασυνδέσεων. Οι Έλληνες διαχειριστές δικτύου θα πρέπει να ενσωματώσουν έργα με τεχνολογία grid-forming στις υφιστάμενες και μελλοντικές ζώνες διασύνδεσης, διασφαλίζοντας ότι η χώρα δεν θα λειτουργεί μόνο ως εξαγωγέας καθαρής ενέργειας, αλλά και ως παράγοντας σταθερότητας των ευρωπαϊκών δικτύων
Επίλογος
Η ενεργειακή μετάβαση της Ελλάδας απαιτεί συνδυασμό τεχνολογίας αιχμής και ρυθμιστικού πλαισίου ικανού να στηρίξει την αγορά. Η υιοθέτηση της τεχνολογίας grid-forming δεν περιορίζεται μόνο στη σταθεροποίηση ενός συστήματος με αυξανόμενη διείσδυση της στοχαστικής ηλεκτροπαραγωγής των ΑΠΕ· έχει και τη δυνατότητα να ανοίξει τον δρόμο για νέα επιχειρηματικά μοντέλα, καινοτόμες μορφές χρηματοδότησης και στρατηγικές συνεργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Για τους επενδυτές, τις εταιρείες ανάπτυξης και τις αρμόδιες αρχές, η στιγμή για δράση είναι τώρα. Η ηγετική θέση της Ελλάδας στο καθαρό ενεργειακό μέλλον της Ευρώπης δεν θα εξασφαλιστεί με την παθητική παρακολούθηση των εξελίξεων, αλλά με αποφασιστικές και έγκαιρες παρεμβάσεις. Οι διαχειριστές δικτύου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων οφείλουν να κινηθούν γρήγορα, τροποποιώντας τους Κώδικες Δικτύου και θεσπίζοντας ένα αξιόπιστο πλαίσιο στήριξης που θα επιταχύνει την υιοθέτηση της τεχνολογίας grid-forming.
Την ίδια στιγμή, οι επενδυτές θα πρέπει να αναγνωρίσουν τις τάσεις που διαμορφώνουν την ελληνική αγορά. Αν και το ρυθμιστικό πλαίσιο συχνά ακολουθεί τις κατευθύνσεις πιο ώριμων ευρωπαϊκών αγορών, τελικά επιβραβεύει όσους υιοθετούν έγκαιρα τις νέες τεχνολογίες και τολμούν να επενδύσουν στην καινοτομία. Σχεδιάζοντας από τώρα έργα με δυνατότητες grid-forming, πριν αυτό καταστεί υποχρέωση για τους ηλεκτροπαραγωγούς, μπορούν να αποκτήσουν στρατηγικό προβάδισμα, αξιοποιώντας τις νέες τάσεις και επενδυτικές ευκαιρίες.
* Senior Partner, Επικεφαλής Ενέργεια – Υποδομές, Πρόεδρος της Διαχειριστικής Επιτροπής, ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ Δικηγορική Εταιρεία
** Senior Associate, Ενέργεια – Υποδομές, ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ Δικηγορική Εταιρεία