Ένοπλες Συγκρούσεις, Κυβερνητική Αστάθεια και Πυρηνικοί Ανταγωνισμοί οι Κύριοι Παράγοντες Κινδύνου για την Αγορά Πετρελαίου

Οι ΗΠΑ αποτελούν μία από τις λίγες παγκοσμίως περιοχές όπου σημειώνεται ραγδαία αύξηση των ενεργειακών επενδύσεων, μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αμβλύνει την επίδραση των γεωπολιτικών παραγόντων κινδύνου σε διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα, εκτός των ΗΠΑ, σημειώνεται επιδείνωση της σταθερότητας σε πολλές πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές, γεγονός που οξύνει τους κινδύνους τόσο για τις εταιρείες, όσο και για την αγορά πετρελαίου, σύμφωνα με νέα έκθεση της εταιρείας μελέτης χρηματοοικονομικού κινδύνου Verisk Maplecroft, η οποία διερευνά αυτές τις δύο τάσεις, καθώς εξελίσσονται ταυτόχρονα.

Ο σχιστολιθικός τομέας των ΗΠΑ κατάφερε να βγει με ζημιές, αλλά ‘σώος’ από την πολυετή πτώση των τιμών του πετρελαίου. Το κυριότερο στοιχείο είναι ότι η βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου «είναι σε θέση να προκαλέσει μια πτώση των τιμών και να ανταποκριθεί γρήγορα στις ανοδικές τάσεις, αποδυναμώνοντας, παράλληλα, τον OPEC», αναφέρει στην έκθεση ο James Lockhart- Smith, διευθυντής του τομέα χρηματοπιστωτικού κινδύνου της Verisk Maplecroft. Σε συνδυασμό με τις αλλαγές στο ομοσπονδιακό ρυθμιστικό πλαίσιο που αφορά στους υδρογονάνθρακες, η πετρελαϊκή βιομηχανία στις ΗΠΑ βιώνει μια επενδυτική έκρηξη.

Την ίδια στιγμή, τα πράγματα δεν είναι τόσο ευνοϊκά σε άλλες χώρες. Η Verisk Mapleroft ερεύνησε μεγάλο αριθμό χωρών και δημιούργησε τον κυβερνητικό δείκτη σταθερότητας ( Government Stability Index - GSI), ο οποίος αξιοποιεί δεδομένα προβλέψεων και εκτιμήσεις αναλυτών για την πρόγνωση του γεωπολιτικού κινδύνου σε διάφορες χώρες τα επόμενα χρόνια.

Τα αποτελέσματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Ο αριθμός των χωρών που αναμένεται να παρουσιάσουν επιδείνωση της σταθερότητας «ξεπερνά σημαντικά τον αντίστοιχο αριθμό των χωρών που θεωρούμε ότι θα αυξήσουν τη σταθερότητά τους», αναφέρει η εταιρεία. Οι λόγοι είναι πολλαπλοί, συμπεριλαμβανομένων των χαμηλών τιμών του πετρελαίου, αλλά και της δυσλειτουργίας των πολιτειακών θεσμών.

«Δεν εκτιμούμε ότι η αυξανόμενη αστάθεια θα καταλήξει αναγκαστικά σε πραξικοπήματα ή σημαντικές πολιτικές αναταραχές, ωστόσο είναι πιθανό να προκύψει ένα λιγότερα προβλέψιμο περιβάλλον σε ότι αφορά τους χρηματοπιστωτικούς κινδύνους», δήλωσε ο Lockhart- Smith. «Η αυθαίρετη λήψη αποφάσεων, τα πιθανά μέτρα που θα ληφθούν για τον προσεταιρισμό των βασικών παραγόντων της αγοράς ή της κοινωνίας και η αδυναμία νομοθετικής υιοθέτησης ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων θα είναι οι κύριοι κίνδυνοι για τα έργα υδρογονανθράκων στις χώρες αυτές, καθώς οι κυβερνήσεις τους επιδιώκουν να σταθεροποιήσουν και να διατηρήσουν την επιρροή τους».

Ωστόσο, το σύνολο των χώρων στις οποίες αναμένεται να παρατηρηθεί μείωση της σταθερότητας δεν είναι σημαντικές για την αγορά πετρελαίου. Χώρες οι οποίες δεν αναμένεται να επηρεάσουν τις διεθνείς αγορές είναι, σύμφωνα με την έκθεση η Ρουμανία και η Κένυα, αλλά και η Κύπρος, για την οποία η Verisk Maplecroft προβλέπει ότι οι εντάσεις με την Τουρκία θα έχουν αρνητικό, αλλά μικρού βεληνεκούς αντίκτυπο στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου.

Στον αντίποδα, η έκθεση επισημαίνει ότι η σταθερότητα σε ορισμένες χώρες ενδέχεται να βρίσκεται σε τροχιά βελτίωσης, αλλά ταυτόχρονα οι χώρες αυτές παρουσιάζουν ορισμένους παράγοντες κινδύνου, η εκδήλωση των οποίων, αν και απίθανη, θα μπορούσε να έχει τεράστιο αντίκτυπο στις αγορές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, στην περίπτωση αυτή, αποτελεί το Ιράκ. Η Verisk Maplecroft αναφέρει ότι στο Ιράκ «το περιβάλλον είναι φιλικό για τις επιχειρήσεις upstream» και προβλέπει βελτίωση της σταθερότητας στη χώρα. Ωστόσο, ακόμα και αν φαίνεται αναμενόμενο ότι τα πράγματα θα οδηγηθούν τη σωστή -για τις αγορές- κατεύθυνση, ο γεωπολιτικός κίνδυνος στο Ιράκ είναι σημαντικότατος, σε μία μάλιστα χρονική συγκυρία που δε λείπουν τα πιθανά στοιχεία ‘ανάφλεξης’, όπως οι εκλογές του Μαΐου, καθώς και οι «βαθιοί εθνοσεχταριστικοί διχασμοί και τα αδύναμα θεσμικά όργανα».

Η Βενεζουέλα αποτελεί ένα επιπλέον πιθανό σημείο ανάφλεξης, σύμφωνα με τη Verisk Maplecroft, καθώς η επιδείνωση της οικονομίας και του πετρελαϊκού τομέα της χώρας είναι ισχυρή. Ωστόσο, η έκθεση υπογραμμίζει ότι η Βενεζουέλα αποτελεί παράδειγμα για το ότι η αστάθεια δεν προκύπτει απαραίτητα από ένα πραξικόπημα, έναν εμφύλιο πόλεμο ή κάποια άλλη προφανή γεωπολιτική εξέλιξη. Η εταιρεία επισημαίνει τις αλλαγές στην ηγεσία της κρατικής πετρελαϊκής PDVSA μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2002 ως ένα πολύτιμο παράδειγμα. Η Verisk Maplecroft, αν και παραβλέπει το αντίκτυπο των αμερικανικών κυρώσεων στην οικονομία και την κοινωνία της χώρας, υποστηρίζει ότι η πετρελαϊκή παραγωγή της Βενεζουέλας επιδεινώνεται σταθερά τα τελευταία 15 χρόνια «εξαιτίας της απομάκρυνσης έμπειρων στελεχών από την PDVSA και της αξιοποίησης των εσόδων της εταιρείας για άλλους σκοπούς, χωρίς την υλοποίηση επενδύσεων σε υπάρχοντα πετρελαϊκά assets».

Η Verisk Maplecroft υποστηρίζει ότι η Αίγυπτος είναι ένα πιθανό σύγχρονο παράδειγμα αυτού του φαινομένου, με την κυβερνητική σταθερότητα στη χώρα να αναμένεται να επιδεινωθεί ως το 2021. «Η αυξανόμενη αυταρχικότητα της κυβέρνησης του Καΐρου είναι πιθανό να ανακαλέσει τις πολιτικές που αρχικά προσέλκυσαν τις επενδύσεις από τις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου υπό το φόβο μιας λαϊκής εξέγερσης», υποστηρίζει.

Τέλος, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ίσως περιπτώσεις είναι αυτή της Ρωσίας, του μεγαλύτερου παραγωγού πετρελαίου στον κόσμο. Η Verisk Maplecroft βλέπει μικρό κίνδυνο πολιτικών αναταραχών, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν διεκδικεί άλλη μια εξαετή θητεία στις εκλογές αυτού του μήνα, ωστόσο δεν αποκλείει να ξεσπάσει διαμάχη για τη διαδοχή του τα επόμενα χρόνια, μέχρι τη λήξη της θητείας του το 2024. «Ήδη, εν αναμονή της εξόδου του, κλιμακώνονται οι αντιπαραθέσεις μεταξύ φιλελεύθερων και κρατιστών πρώην αξιωματούχων ασφαλείας», αναφέρει η έκθεση. Η Verisk Maplecroft εκτιμά στο 90% τις πιθανότητες μιας γενικής επιδείνωσης της πολιτικής σταθερότητας στη Ρωσία μέχρι το 2021 και αναφέρει ότι ο «πετρελαϊκός τομέας θα αποτελέσει το ‘στρατηγικό έπαθλο’ σε αυτή τη μάχη, κυρίως επειδή ο διευθύνων σύμβουλος της Rosneft, Igor Sechin, είναι κεντρικός πρωταγωνιστής».

Βραχυπρόθεσμα, υπάρχουν δύο σημαντικές γεωπολιτικές απειλές για την πετρελαϊκή αγορά, χωρίς, ωστόσο, κάποια από αυτές να αναμένεται να εκδηλωθεί. Η Verisk Maplecroft αναφέρει ότι ένας πιθανός πόλεμος στην Κορεατική Χερσόνησο ή ένας πόλεμος μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές για την πετρελαϊκή αγορά, αλλά και οι δύο καταστάσεις, αν και τεταμένες, πιθανότατα δεν θα λάβουν τη μορφή γενικευμένης στρατιωτικής σύρραξης. Ωστόσο, ακόμη και η απειλή μίας τέτοιας σύγκρουσης, θα μπορούσε να αυξήσει το ασφάλιστρο κινδύνου για τις τιμές του αργού.