Oρατό Αλλά Όχι Οριστικό το Τέλος της Εποχής του Άνθρακα

Μπορεί ο πρόεδρος Trump να πανηγύριζε πριν λίγες ημέρες στο Λευκό Οίκο κατά την τελετή υπογραφής διοικητικής εγκυκλίου ( executive order) μέσω της οποίας διευκολύνεται η κατασκευή και λειτουργία νέων ανθρακικών μονάδων, όμως τα νούμερα και τα στατιστικά στοιχεία για την ηλεκτροπαραγωγή στις ΗΠΑ λένε μία διαφορετική ιστορία. 

Αντίθετα με τα όσα υποστηρίζει ο ίδιος ο Trump και η κυβέρνηση του, τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μείωση στην κατανάλωση άνθρακα στις ΗΠΑ (άρα και στη εξόρυξη του και στην βιομηχανική δραστηριότητα πέριξ αυτής) λόγω της στροφής πολλών εταιρειών ηλεκτροπαραγωγής στο φυσικό αέριο, η παραγωγή του οποίου λόγω του shale gas έχει αυξηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία 5 χρόνια, σε σημείο που σήμερα οι ΗΠΑ εξάγουν LNG σε άλλα μέρη του κόσμου. Ως αποτέλεσμα δε της αυξανόμενης παραγωγής φυσικού αερίου και του ανταγωνισμού που δημιουργήθηκε υποχώρησαν αισθητά οι τιμές.

Ενώ επί δεκαετίες ο άνθρακας αποτελούσε το βασικό καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ, το 2016 για πρώτη φορά το φυσικό αέριο επήρε τα σκήπτρα στην ηλεκτροπαραγωγή ενώ το 2015 το μερτικό τους στην ηλεκτροπαραγωγή ήταν σχεδόν το ίδιο, δηλαδή άνθρακας και φυσικό αέριο κάλυψαν τα 2/3 της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Με το υπόλοιπο να προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια και τις ΑΠΕ (βλέπε διάγραμμα της ΕΙΑ). Όπως παρατηρεί εξάλλου η ομοσπονδιακή υπηρεσία ενέργειας των ΗΠΑ, η γνωστή Energy Information Administration, «η πρόσφατη μείωση της συμμετοχής του άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή με την παράλληλη αύξηση αυτής του φυσικού αερίου, οφείλεται κυρίως στις επιλογές της αγοράς ( market driven) λόγω της πλέον ανταγωνιστικής τιμής του φυσικού αερίου. Όμως την περίοδο 2000 με 2008 ο άνθρακας ήτο αναμφισβήτητα φθηνότερος του φυσικού αερίου για αυτό και εκάλυψε το 50% των αναγκών της ηλεκτροπαραγωγής στις ΗΠΑ.

Υπό αυτή την έννοια, δηλαδή της συμμετοχής στην πίτα της ηλεκτροπαραγωγής, μπορεί οι παρεμβατικές διατάξεις ( regulations) και περιορισμοί στις εκπομπές CO_2, που εισήχθησαν από αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ, μέσα από τις διατάξεις του Environmental Protection Agency ( EPA) να έπαιξαν κάποιο ρόλο στη μείωση της κατανάλωσης άνθρακα (άρα και στην κατά Trump απώλεια θέσεων εργασίας και υποχώρησης του κλάδου) όμως η βασική αιτία υπήρξε η οικονομικά αποδοτικότερη χρήση φυσικού αερίου. Άρα, όπως παρατηρεί το ΕΙΑ στο Short Term Energy Outlook για την ενεργειακή αγορά των ΗΠΑ, η εφαρμογή του Clean Power Plan για τη μείωση των εκπομπών έπαιξε ένα καθαρά δευτερεύοντα ρόλο στη μείωση τους καθώς ο άνθρακας, από πλευράς τιμής, έπρεπε να ανταγωνισθεί όχι μόνο το φθηνότερο φυσικό αέριο αλλά και τις ΑΠΕ οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις έφθασαν να είναι ανταγωνιστικές. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του ΕΙΑ το 2015 αποσύρθηκαν ( mothballing) ή έκλεισαν ( shut down) 12.9 GW ανθρακικών σταθμών σε σύγκριση με 3.3 GWW το 2014, με ένα σύνολο 60 GW ανθρακικών μονάδων να προβλέπεται να κλείσουν μέχρι το 2020.

Όμως η διαρκής υποχώρηση στην χρήση άνθρακα για ηλεκτροπαραγωγή τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ δεν σημαίνει απαραίτητα την μείωση της κατανάλωσης του σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού όπως εκτιμά ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) στην πλέον πρόσφατη Έκθεση του το World Energy Outlook 2016, η κατανάλωση άνθρακα προβλέπεται να βαίνει αυξανόμενη κατά 0.2% κατ’ έτος μέχρι το 2040. Ένα ποσοστό σαφώς μικρότερο από το 2.4% που ήτο η ετήσια αύξηση στη χρήση άνθρακα τα τελευταία 25 χρόνια (1990-2015). Με τις ΗΠΑ, Ευρώπη αλλά και Κίνα να προβλέπουν μικρότερη ζήτηση άνθρακα- μόνο η Κίνα υπολογίζει μείωση κατά 15% στην κατανάλωση άνθρακα μέχρι το 2040- τίθεται το εύλογο ερώτημα ως προς το που θα κατευθυνθεί η έστω και οριακά αυξανόμενη ζήτηση του.

Η απάντηση είναι ότι ο άνθρακας θα εξακολουθήσει για πολλά χρόνια ακόμη να χρησιμοποιείται, παράλληλα με το φυσικό αέριο και τις ΑΠΕ, στην ηλεκτροπαραγωγή σε πολλές γεωγραφικές περιοχές, όπως λ.χ. στη ΝΑ Ευρώπη, Ινδίες, Αμερική για λόγους χαμηλού κόστους αλλά και κοινωνικής συνοχής. Ενώ μεγάλη μερίδα θα εξακολουθήσει να κατευθύνεται στην παραγωγή χάλυβδα και στη τσιμεντοβιομηχανία. Σε μία προβολή στο μέλλον (2040) βάσει του New Policies Scenario του ΙΕΑ, δηλαδή του πιο ρεαλιστικού σεναρίου και Οργανισμού, βλέπουμε ότι η συμμετοχή του άνθρακα στο ενεργειακό ισοζύγιο θα παραμείνει σχετικά υψηλή στο 23.2% σε σύγκριση με το 28.7% το 2014 αλλά με μία αρκετά μεγαλύτερη παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση (17.866 mtoe το 2040 σε σύγκριση με 13.684 Mtoe το 2014).

Άρα κάθε άλλο ως ενεργειακός πόρος προς εξαφάνιση είναι ο άνθρακας στο μελλοντικό παγκόσμιο ενεργειακό μίγμα.