Δεν υπάρχει η
παραμικρή αμφιβολία ότι όταν ξέσπασε η κρίση του Μαίου του 2010 και η τότε
κυβέρνηση Γ.Α. Παπανδρέου αναγκάστηκε να ζητήσει την βοήθεια της ΕΕ και
δυστυχώς και του ΔΝΤ, η ενεργειακή αγορά στην Ελλάδα- κατ’ ουσίαν αυτή της
ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου- σαφώς υστερούσε σε σχέση με τις
Ευρωπαϊκές νόρμες και προβλεπόμενα ως προς την απελευθέρωση της.
Η πρόσβαση
τρίτων στην «φθηνή» λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή της ΔΕΗ αποτελούσε
πάγιο αίτημα των ανεξάρτητων προμηθευτών αλλά και των Βρυξελλών ενώ η δομή της
αγοράς ήτο τέτοια, δηλαδή υψηλές τιμές χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού, που
καθιστούσε πρακτικά αδύνατο τον ανταγωνισμό με την ΔΕΗ στην λιανική. Ακόμα και
στο φυσικό αέριο είχε επέλθει η απόλυτη στασιμότητα αφού ουδεμία προεργασία
είχε γίνει για τον διαχωρισμό των δικτύων και την δημιουργία ανταγωνισμού σε
επίπεδο προμήθειας ή διανομής (βλ. ΕΠΑ).
Η έλευση της Τρόικα, και
σήμερα του Κουαρτέτου (μετά το Τρίτο Μνημόνιο της 13/7/2015 της «Πρώτης Φορά
Αριστερά» κυβέρνησης Τσίπρα) και η υπογραφή διαδοχικών Μνημονίων, έθεσαν τα
θέματα του ανταγωνισμού στην αγορά ενέργειας στο μικροσκόπιο. Έτσι σε όλα τα
Μνημόνια το ενεργειακό ήτο κοινός παρονομαστής και σημείο αναφοράς θέτοντας
ξεκάθαρους στόχους και προθεσμίες και δίδοντας έμφαση στην ιδιωτικοποίηση όλων
ανεξαρτήτως των κρατικά ελεγχόμενων ενεργειακών εταιρειών και φορέων. Βέβαια το
μοντέλο που επιλέχθηκε, αποκλειστικά μέσω ΤΑΥΠΕΔ, ήτο τελείως ακατάλληλο όπως
έχουμε κατ’ επανάληψη υπογραμμίσει και έχουμε αναφερθεί μέσω εμπεριστατωμένων
αναλύσεων μας
(βλέπε «
Απουσία Στρατηγικής
στις Αποκρατικοποιήσεις», της 1ης Σεπτεμβρίου) για αυτό και
απέτυχε παταγωδώς.
Πέντε χρόνια μετά την εφαρμογή
του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει εισπράξει ούτε
ένα ευρώ από πωλήσεις (
disposals) του ενεργειακού τομέα ενώ στην πράξη η αγορά σε μεγάλο βαθμό παραμένει
κλειστή στον ανταγωνισμό. Αντί δηλαδή οι Δανειστές μέσω των Μνημονίων να
πιέσουν εγκαίρως προς τια απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τον
ανταγωνισμό και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στην ενέργεια εναπόθεσαν,
εσφαλμένα όπως αποδείχθηκε, όλες τους τις ελπίδες (γιατί περί ελπίδων
επρόκειτο) στις ιδιωτικοποιήσεις. Ένα μοιραίο λάθος γιατί μεταξύ άλλων δεν
υπολόγισαν την ραγδαία απώλεια της αξίας των υπό εκποίηση επιχειρήσεων που με
την πολιτική τους είχαν επιβάλλει.
Σήμερα, μετά την κατάθεση την
περασμένη εβδομάδα, του πολυνομοσχεδίου με τα προαπαιτούμενα μέτρα που πρέπει
να ψηφίσει η κυβέρνηση στο πλαίσιο ολοκλήρωσης της πρώτης αξιολόγησης (για την
είσπραξη των 2.8 δισεκατομμυρίων ευρώ) οι δράσεις για την ενεργειακή αγορά και
τις ενεργειακές εταιρείες (ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ) παραμένουν για μία ακόμη φορά στο
επίκεντρο. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ, (όπου ανεξάρτητοι
παραγωγοί – προμηθευτές θα μπορούν να προμηθεύονται μέσω δημοπρασιών ηλεκτρική
ενέργεια από τη ΔΕΗ), την εισαγωγή ανταγωνισμού στην αγορά φυσικού αερίου και την
δημιουργία οργανωμένης προθεσμιακής αγοράς, και παρεμφερών αγορών στον
ηλεκτρισμό.
Μπορεί εκ πρώτης όψεως η
δυναμική ανάμειξη των Δανειστών να εμφανίζεται ότι ήτο καθοριστικής σημασίας
για την αναμόρφωση της ενεργειακής αγοράς στην Ελλάδα αλλά ας μην ξεχνάμε ότι
έχουν περάσει έξι ολόκληρα χρόνια και έχει επιτελεσθεί ελάχιστη πρόοδο. Κατά τη
διάρκεια αυτού του διαστήματος πραγματοποιήθηκε η οριστική απόσχιση και η μερική πώληση του
ΑΔΜΗΕ (είναι ακόμη σε εξέλιξη ο σχετικός διαγωνισμός), δεν επετεύχθη όμως η πώληση
του ΔΕΣΦΑ, ούτε και της ΔΕΠΑ και διατηρήθηκε στο ακέραιο το μερίδιο του
Δημοσίου στα ΕΛΠΕ. Ίσως μέχρι το τέλος του έτους να έχουν προχωρήσει οι
δημοπρασίες ΝΟΜΕ (πράγμα που θα εξαρτηθεί από τις τιμές και την προσέλευση των
ενδιαφερομένων).
Συγγνώμη αλλά αυτή η κατάσταση
στασιμότητας μπορούσε άνετα να είχε επιτευχθεί και χωρίς την Τρόικα, η οποία
δεν υπολόγισε την σοβαρή ροπή αδράνειας που διέπει τον Ελληνικό κρατικό
μηχανισμό και την εγγενή αντίδραση σε κάθε επιχειρούμενη αλλαγή. Επιπλέον, οι
γραφειοκράτες της Τρόικα, απέτυχαν να αντιληφθούν τον κομβικό ρόλο της
ενέργειας στη λειτουργία του όλου συστήματος σε μία γεωγραφικά απομονωμένη
περιοχή, όπως είναι η Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, και την ανάγκη
για το κράτος να διατηρήσει τον έλεγχο, για λόγους ασφαλείας (μέσω ΑΔΜΗΕ και
ΔΕΣΦΑ), των βασικών ενεργειακών ροών και διασυνοριακών διασυνδέσεων. Μετά από
έξι χρόνια οι Δανειστές δείχνουν να το έχουν εν μέρει καταλάβει. Εν τω μεταξύ
βέβαια έπεσαν τρεις κυβερνήσεις και η χώρα βρέθηκε στο χείλος της καταστροφής
ισάριθμες φορές ενώ η εμπιστοσύνη των αγορών και των επενδυτών σε αυτό που ονομάζεται «Ελληνική Δημοκρατία» (
Hellenic
Republic) έχει καταρρακωθεί.