φορείς διαχείρισης υδατικών πόρων, αλλά και στελέχη του ιδιωτικού τομέα, συζητώντας για την τρέχουσα κατάσταση των υδατικών πόρων στην Ελλάδα, τις προκλήσεις που έρχονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τις ευκαιρίες που υπάρχουν χάρη στις νέες τεχνολογίες.
Το ζήτημα της διαχείρισης των υδατικών πόρων βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο των περιβαλλοντικών ζητημάτων, κάτι που είναι εμφανές και από τη μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων το 2023. Όπως γίνεται αντιληπτό, τα ζητήματα διαχείρισης υδατικών πόρων σχετίζονται άμεσα με τα ζητήματα ενέργειας, ενώ οι διαδικασίες διαχείρισης υδατικών πόρων στην Ελλάδα οφείλουν να υιοθετούν τα νέα πρότυπα που καθιερώνονται, τόσο για την πράσινη, όσο και την ψηφιακή μετάβαση. Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στη διαχείριση υδατικών πόρων πρέπει να είναι ολιστικές, δηλαδή να αντιμετωπίζουν τις διαδικασίες παραγωγής, μεταφοράς, κατανάλωσης, και επαναχρησιμοποίησης του νερού ως ένα σύνολο.
Ένα από τα ζητήματα που τέθηκε επιτακτικά από πολλούς ομιλητές στην Ημερίδα είναι η κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα όσον αφορά στη διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων σήμερα. Ο συνδυασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της χρόνιας κακοδιαχείρισης συνεπάγεται ότι η Ελλάδα έχει να καλύψει αρκετό έδαφος. Πολλές περιοχές της Ελλάδας βρίσκονται στο “κόκκινο” εξαιτίας της λειψυδρίας, ειδικά φέτος, με τον αυξανόμενο τουρισμό να επιβαρύνει τα δίκτυα. Παράλληλα, οι διοικητικές δομές που έχουν εδραιωθεί στην Ελλάδα καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι φορείς διαχείρισης υδατικών πόρων στάθηκαν στο κρίσιμο ζήτημα της υποστελέχωσης και της υποχρηματοδότησης που ταλανίζει πολλούς τοπικούς οργανισμούς διαχείρισης νερού.
Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα είναι οι υψηλότατες απώλειες υδάτων από τα δίκτυα, που σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζουν το 50%, και οδηγούν στην κατασπατάληση νερού, αλλά και ενέργειας. Στο ζήτημα της ενέργειας για την παραγωγή και διαχείριση νερού, αναφέρθηκε επανειλημμένα η δυσκολία των τοπικών οργανισμών να συνάψουν συμφωνίες με τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Χαρακτηριστικά, το κόστος της ενέργειας αποτελεί περίπου το ένα τρίτο των εξόδων λειτουργίας των ΔΕΥΑ, ωστόσο αυτοί οι οργανισμοί δεν θεωρούνται «μεγάλοι καταναλωτές» παρόλο που εξυπηρετούν χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Τέλος, ένα θέμα στο οποίο οφείλει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή είναι η αλλαγή νοοτροπίας των πολιτών, πολλοί εκ των οποίων πιστεύουν ότι μπορούν να καταναλώνουν αλόγιστα το νερό, επειδή φαίνεται να υπάρχει παντού γύρω μας.
Ωστόσο, το μέλλον προσφέρει πολλές ευκαιρίες για τη βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης υδατικών πόρων στην Ελλάδα. Αρχικά, η αναθεωρημένη οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων θα οδηγήσει την Ελλάδα να υιοθετήσει αυστηρότερα πρότυπα για τη διαχείριση των υδατικών πόρων, μεγιστοποιώντας τις ποσότητες του διαθέσιμου νερού και βελτιώνοντας την ποιότητά του. Από την άλλη πλευρά, οι ευκαιρίες χρηματοδότησης που υπάρχουν εκ μέρους της ΕΕ, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, θα καλύψουν τα κενά που υπάρχουν στις επενδύσεις για τις σύγχρονες υποδομές που απαιτούνται. Παράλληλα, ορισμένοι οργανισμοί διαχείρισης υδατικών πόρων, ήδη ανοίγουν τον δρόμο για την πράσινη μετάβαση στον τομέα του νερού: Προσφάτως, η ΕΥΑΘ ανακοίνωσε την υπογραφή PPA με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή για παροχή 100 GWh ετησίως για 8 χρόνια.
Ένα σημείο-κλειδί που χρήζει μεγαλύτερης προσοχής είναι οι νέες τεχνολογίες. Στην Ελλάδα, υπάρχουν ήδη ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και ακαδημαϊκές ομάδες, που προάγουν την καινοτομία στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να υποστηρίξουν τους ελληνικούς οργανισμούς ποικιλοτρόπως. Για παράδειγμα, οι έξυπνοι μετρητές βοηθούν τόσο τους καταναλωτές, όσο και τους τοπικούς φορείς να έχουν μία πολύ ορθότερη εικόνα της πραγματικής κατανάλωσης νερού για της ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης. Επιπροσθέτως, τεχνολογίες όπως τα ψηφιακά δίδυμα (digital twins) επιτρέπουν στους αρμόδιους, είτε από τον δημόσιο, είτε από τον ιδιωτικό τομέα, να παρακολουθούν τις υποδομές διαχείρισης υδατικών πόρων. Αυτό βοηθάει τόσο στην έγκαιρη ενημέρωση για τα άμεσα ζητήματα, όπως οι ανάγκες συντήρησης, αλλά και για τα μακροπρόθεσμα θέματα, όπως η ζήτηση νερού.
Τέλος, οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν στη διασφάλιση φθηνού αλλά ποιοτικού νερού. Αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως με αλλαγές στη διαδικασία παραγωγής, μέσω της αξιοποίησης των υδατικών πόρων που θεωρούνται ως μη-συμβατικοί. Αυτοί περιλαμβάνουν μία σειρά από δυνητικές πηγές, όπως το αφαλατωμένο και το γκρίζο νερό. Η συνεργασία των ιδιωτικών παραγωγών, με σκοπό τη μείωση του κόστους παραγωγής, και των δημόσιων διαχειριστών, με σκοπό τον έλεγχο για τη διατήρηση της βέλτιστης ποιότητας, έχει ήδη αποδείξει πως μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Εντέλει, οι μη-συμβατικοί υδατικοί πόροι μπορούν να αναδειχθούν στις νέες ΑΠΕ, προσφέροντας άφθονο και φθηνό νερό, προστατεύοντας ταυτόχρονα αυτόν τον πολύτιμο φυσικό πόρο.