κυρίως την ένταξη νέων συστημάτων αποθήκευσης (αντλητικών υδροηλεκτρικών σταθμών, συσσωρευτών), σε συνάρτηση με την εξέλιξη των διαθέσιμων τεχνολογιών. Γι' αυτό ο ΑΔΜΗΕ, όπως προκύπτει και από το νέο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΔΠΑ) 2023 – 2032, το οποίο ετέθη προ ημερών σε δημόσια διαβούλευση, σχεδιάζει να εντάξει στον σχεδιασμό του τις δύο τεχνολογίες που θα επιτρέψουν την ένταξη νέων μονάδων ΑΠΕ στο σύστημα σε μεγάλη κλίμακα.
Ενσωμάτωση υπεράκτιων πάρκων
Μια ιδιαίτερη κατηγορία έργων περιλαμβάνουν ανάπτυξη μονάδων ΑΠΕ σε νησιά ή υπεράκτιες περιοχές με υποθαλάσσια διασύνδεση τους με το ηπειρωτικό σύστημα. Για την βελτιστοποίηση των όρων ανάπτυξης του Συστήματος, σύμφωνα με το νέο ΔΠΑ πρέπει να εισαχθούν νέα εργαλεία στο κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε να μπορέσει να επιτευχθεί ομαλή μετάβαση στη νέα πραγματικότητα, χωρίς να διακυβευθεί η ομαλή λειτουργία του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Στην κατεύθυνση αυτή ο ΑΔΜΗΕ συμπεριέλαβε στο ΔΠΑ ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης νησιωτικών διασυνδέσεων που περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα εκ των νησιών του Αιγαίου (Κρήτη, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Βορειοανατολικό Αιγαίο). Εκτός από τα Ιόνια νησιά, νησιά στο σύμπλεγμα των Κυκλάδων που έχουν διασυνδεθεί και της Α’ φάσης της διασύνδεσης της Κρήτης που έχει ολοκληρωθεί, βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη τα έργα της Β’ φάσης της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κρήτης ενώ έχουν σχεδιαστεί νησιωτικές διασυνδέσεις που καλύπτουν γεωγραφικά το σύνολο του Αιγαίου.
Η ανάπτυξη των ηλεκτρικών διασυνδέσεων πέρα από την άρση της ηλεκτρικής απομόνωσης των νησιών θα δώσει παράλληλα τη δυνατότητα σημαντικής ανάπτυξης σταθμών ΑΠΕ. Ωστόσο ο σχεδιασμός αυτός με βάση το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο επικεντρώνεται στις ανάγκες διασύνδεσης των νησιών για την εξυπηρέτηση της ζήτησης με τις δυνατότητες ανάπτυξης ΑΠΕ – όπως επισημαίνεται στο ΔΠΑ - να προκύπτουν ως συνεπαγόμενο όφελος των σχεδιαζόμενων διασυνδέσεων. Η επέκταση του Διασυνδεδεμένου Συστήματος Μεταφοράς στο νησιωτικό χώρο καθιστά περισσότερο εφικτή τη δυνατότητα ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών πάρκων δεδομένου ότι μειώνει σημαντικά τις αποστάσεις για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από την πηγή παραγωγής σε σημεία σύνδεσης του Συστήματος, καθιστώντας οικονομικοτεχνικά βιώσιμες νέες περιοχές για την ανάπτυξη υπεράκτιων έργων ΑΠΕ.
Σύμφωνα με αναλύσεις, οι συντάκτες του ΔΠΑ συμπεραίνουν ότι προκύπτουν σημαντικά οικονομικά οφέλη με το συνδυασμό έργων υπεράκτιων αιολικών πάρκων σε «κοινό» διασυνδετικό δίκτυο με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό σύστημα έναντι των ανεξάρτητων ακτινικών συνδέσεων. Διαφαίνεται η ανάγκη ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού για την ανάπτυξη στρατηγικών υποδομών στον θαλάσσιο χώρο με σκοπό τη βέλτιστη «κοινή» σύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων ή αιολικών πάρκων στα νησιά που θα ανήκουν σε διαφορετικούς παραγωγούς. Ανάγκη, η οποία όπως επισημαίνεται στο ΔΠΑ μπορεί να ικανοποιήσει ο ΑΔΜΗΕ.
Στο πλαίσιο αυτό, η σχεδίαση και ανάπτυξη των έργων για υποθαλάσσιες διασυνδέσεις οφείλει δυνητικά πέρα από τον ολιστικό σχεδιασμό, να εστιάζει, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία «ενιαίου» ηλεκτρικού χώρου διασυνδέσεων με το ΕΣΜΗΕ και μεταξύ τους. Ακόμη θα πρέπει να διασφαλίζεται η δυνατότητα μελλοντικών επεκτάσεων και διαλειτουργικότητας χωρίς να απαιτούνται εκτεταμένα έργα και υψηλά κόστη καθώς και η ομοιογένεια τεχνικών προδιαγραφών για επίτευξη υψηλότατων επιπέδων ασφάλειας και αξιοπιστίας λειτουργίας στα αντίστοιχα επίπεδα του Συστήματος Μεταφοράς.
Ενσωμάτωση Συστημάτων Αποθήκευσης
Στην πορεία της ενεργειακής μετάβασης στη νέα εποχή αναδεικνύεται ο κομβικός ρόλος που μπορούν να αποκτήσουν τα συστήματα αποθήκευσης, καθώς η ένταξή τους στο ηλεκτρικό σύστημα προσφέρει πολλαπλά πλεονεκτήματα που βελτιστοποιούν τη λειτουργία του.
Παραδοσιακά ο κύριος σκοπός χρήσης των συστημάτων αποθήκευσης, που έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη κυρίως των μεγάλων αντλησιοταμιευτικών σταθμών, ήταν η εξομάλυνση των μεγάλων διακυμάνσεων των τιμών παραγωγής με απορρόφηση ενέργειας κατά τη διάρκεια των χαμηλών νυχτερινών φορτίων και απόδοση της αποθηκευμένης ενέργειας σε συνθήκες αιχμής κατά τη διάρκεια της ημέρας. Παράλληλα, προσέθεταν ευελιξία στα ηλεκτρικά συστήματα που διέθεταν πλήθος μη ευέλικτων σταθμών παραγωγής.
Τα τελευταία χρόνια με τη ραγδαία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη μεγάλη διείσδυσή τους στα ηλεκτρικά συστήματα _ σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών συστημάτων αποθήκευσης με δυνατότητα εγκατάστασης στα ηλεκτρικά συστήματα και τη μείωση του κόστους τους _ διαμορφώνονται οι συνθήκες για την ανάπτυξη και λειτουργία στο ηλεκτρικό σύστημα νέων συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, η αναμόρφωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας προσέδωσε και νέους ρόλους στα συστήματα αποθήκευσης (π.χ. αποτελεσματικότερη ανάπτυξη δικτύων, διαχείριση συμφορήσεων στα ηλεκτρικά δίκτυα, αύξηση ευελιξίας συστήματος, περιορισμό της διακύμανσης τιμών ηλεκτρικής ενέργειας κ.ά.).
Η εγκατάσταση αποθηκευτικών σταθμών ως πλήρως ενσωματωμένα στοιχεία του συστήματος μεταφοράς μπορεί να έχει πολλαπλά και ταυτόχρονα οφέλη τόσο όσον αφορά την ανάπτυξη, τον έλεγχο και την ευελιξία του ΕΣΜΗΕ όσο και για τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει το νέο ΔΠΑ του ΑΔΜΗΕ στις σημαντικότερες εφαρμογές της αποθήκευσης για τα Συστήματα Μεταφοράς είναι η βελτιστοποίηση της διείσδυσης σταθμών ΑΠΕ στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, Η ένταξη σταθμών αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας (π.χ. σταθμοί αντλησιοταμίευσης) θα μπορούσε να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της αγοράς και να διευκολύνει την ενσωμάτωση των σταθμών ΑΠΕ με τη βέλτιστη διαχείριση της μεταβλητότητάς τους όχι μόνο σε καθημερινή αλλά και σε εποχιακή βάση.
Επίσης, στις σημαντικές εφαρμογές της αποθήκευσης περιλαμβάνεται η αναβάθμιση της μεταφορικής ικανότητας του Συστήματος Μεταφοράς. Τα συστήματα αποθήκευσης διαθέτουν χαρακτηριστικά που επιτρέπουν την πιο αποδοτική εκμετάλλευση του Συστήματος και μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά των γραμμών μεταφοράς είτε ως μόνιμες λύσεις είτε ως προσωρινές, λαμβάνοντας υπόψιν τους σημαντικούς χρόνους που απαιτούνται για την αδειοδότηση και κατασκευή νέων Γραμμών Μεταφοράς. Η εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης μπορεί να οδηγήσει σε αποδοτικότερη εκμετάλλευση υφιστάμενων γραμμών μεταφοράς.
Επίσης, οι μονάδες αποθήκευσης μπορούν να συμβάλλουν στην επάρκεια ισχύος σε διασυνδεδεμένα νησιωτικά συστήματα με περιορισμένη ικανότητα στη διασύνδεση και παροχή εφεδρείας εκτάκτων αναγκών σε πλήρως διασυνδεδεμένα νησιά.
Οι αποθηκευτικοί σταθμοί ηλεκτρικής ενέργειας συμβάλλουν μέσω των μονάδων παραγωγής τους στην επάρκεια ισχύος του Συστήματος. Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε νησιά με περιορισμένη ικανότητα διασύνδεσης όπως θα είναι η Κρήτη για την περίοδο μεταξύ ολοκλήρωσης της Α’ φάσης (διασύνδεση Κρήτης - Πελοποννήσου) και μέχρι την ολοκλήρωση της Β’ φάσης (διασύνδεση Αττικής - Κρήτης). Αλλά και στην περίοδο μετά την ολοκλήρωση και της Β’ φάσης της διασύνδεσης, θα απαιτείται επαρκής ισχύς στο νησί σε ακραίες περιπτώσεις που θα συμπίπτουν υψηλά φορτία με μερική βλάβη της διασύνδεσης.
Όπως επισημαίνεται στο ΔΠA, ακόμα και μετά την πλήρη διασύνδεση του ηλεκτρικού συστήματος ενός νησιού θα απαιτείται για λόγους ασφάλειας εφοδιασμού η παραμονή τοπικά μονάδων παραγωγής (μη ανανεώσιμων) για την παροχή εφεδρείας εκτάκτων αναγκών σε συνθήκες μείζονος βλάβης στο δίκτυο διασύνδεσης. Ένα τμήμα της απαραίτητης ισχύος εφεδρείας εκτάκτων αναγκών θα μπορούσε να προκύψει από μονάδες αποθήκευσης ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση ο βέλτιστος συνδυασμός τεχνολογιών για την κάλυψη των αναγκών εφεδρείας θα προκύπτει με την εκπόνηση των απαραίτητων τεχνοοικονομικών μελετών.