Στην παιδική ηλικία βρίσκεται ακόμα η ανακύκλωση στην
Ελλάδα, αλλά πραγματοποιεί σημαντικά βήματα σε μια σειρά τομείς. Η ανακύκλωση
συσκευασιών, με τους μπλε κάδους και όχι μόνο, έχει ουσιαστικά ξεκινήσει το
2003 και αναπτύσσεται όχι χωρίς προβλήματα και ενστάσεις από τότε. Αλλά
ανακύκλωση δεν είναι μόνο οι μπλε κάδοι. Υπάρχουν δήμοι που έχουν αναπτύξει
άλλα συστήματα (αποκλειστικά δημόσιας) ανακύκλωσης, με περισσότερους του ενός
κάδους, όπως για παράδειγμα στον Δήμο Βύρωνα, όπου έχουν τοποθετηθεί τέσσερις κάδοι
ανακύκλωσης (γυαλί, μέταλλο, πλαστικό, χαρτί) και η διαλογή στην πηγή γίνεται
με την άμεση συμμετοχή των πολιτών.
Ανακύκλωση όμως δεν είναι μόνον οι συσκευασίες. Η Ελλάδα
έχει να επιδείξει θετικά παραδείγματα σε κάποια μέτωπα, με κάλυψη των στόχων σε
εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως στις μικρές μπαταρίες, στα ελαστικά, στους
συσσωρευτές, στις ηλεκτρικές συσκευές ακόμα και στα αυτοκίνητα. Αποτελούν μια
ένδειξη ότι ο πολίτης ανταποκρίνεται, ειδικά εάν ενημερωθεί επαρκώς και
αναπτυχθεί μια υποδομή, που να είναι προσβάσιμη και εξαπλωμένη σε όλη τη χώρα.
Το επόμενο βήμα -πέρα από την ανάπτυξη και γενίκευση των
ρευμάτων που ήδη υπάρχουν- είναι η διαμόρφωση, δημόσιων κατά προτίμηση,
συστημάτων ανακύκλωσης, που να καλύπτουν όλα τα υλικά, τα οποία μπορούν να
τύχουν επαναχρησιμοποίησης, ανάκτησης και ανακύκλωσης. Και τέτοια υλικά
υπάρχουν πολλά ακόμα. Από τα ρούχα και τα έπιπλα μέχρι τα πλαστικά που δεν
είναι συσκευασίες και τα διάφορα μεταλλικά αντικείμενα. Ο στόχος πρέπει να
είναι η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση, σε συνδυασμό με την κομποστοποίηση
των οργανικών, να εκτρέψουν το μεγαλύτερο μέρος των ποσοτήτων που σήμερα
οδηγούνται σε τελική διαχείριση. Με αυτό τον τρόπο, αποφεύγεται και η
επιβάρυνση του περιβάλλοντος και των δημόσιων προϋπολογισμών.
Αναγκαία η δημιουργία νέων κατηγοριών για ανακυκλώσιμα
Οταν μιλάμε για ανακύκλωση στην Ελλάδα συνήθως έχουμε στο
μυαλό μας τους λεγόμενους μπλε κάδους, δηλαδή το κυριότερο σύστημα που αφορά
στην ανακύκλωση των συσκευασιών, που αποτελούν όντως ένα μεγάλο μέρος του όγκου
των προ ανακύκλωση υλικών, που δημιουργεί ένα νοικοκυριό. Η ανακύκλωση
συσκευασιών έχει αναπτυχθεί, αν και υπάρχουν πολλές ενστάσεις για την ποιότητά
της και για το πώς τελικά αξιοποιούνται τα ανακυκλώσιμα υλικά. Υπάρχουν βεβαίως
και σε αυτό τον τομέα πολλά που πρέπει να γίνουν, όπως για παράδειγμα να
αναπτυχθεί σε όλους τους δήμους επαρκής αριθμός κάδων ανακύκλωσης συσκευασιών.
Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να είναι ικανοποιημένος ο Δήμος Αθηναίων, όταν θα
έπρεπε να έχουν τοποθετηθεί 12.000 μπλε κάδοι και υπάρχουν περίπου 4.000.
Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και άλλες περιβαλλοντικές
οργανώσεις έχουν προτείνει, για να γίνει πραγματική διαλογή στην πηγή, την
τοποθέτηση τεσσάρων κάδων και όχι δύο (ένας μπλε και ένας για σκουπίδια) όπως
επικρατεί σήμερα. Συγκεκριμένα, προτείνεται: ένας για χαρτί, ένας καφέ για
οργανικά απόβλητα, ένας για συσκευασίες και ένας για τα υπολείμματα, κοινώς για
τα σκουπίδια που θα πάνε για ταφή.
«Με τέσσερις κάδους έχουμε πραγματικά ανακύκλωση στην πηγή,
με συμμετοχή του πολίτη, μια λύση πολύ πιο φθηνή και λειτουργική», τονίζει ο κ.
Φίλιππος Κυρκίτσος, πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης. «Για να
οργανωθεί καλύτερα η όλη διαδικασία, είναι αναγκαίο να συσταθούν και τα
αντίστοιχα συστήματα, δηλαδή να δημιουργηθεί επιτέλους το σύστημα διαχείρισης
του έντυπου χαρτιού, το οποίο μπορεί να συμβάλει στην αποδοτική ανακύκλωση των
ποσοτήτων χαρτιού, που σήμερα είναι το 80% των μπλε κάδων. Επίσης, ένα σύστημα
για τα οργανικά, στο οποίο πρέπει να συνεισφέρουν οι εταιρείες τροφίμων κ.ά.»,
συμπληρώνει.
Εκτός όμως από τις συσκευασίες και τις άλλες κατηγορίες
υλικών που καλύπτονται από αντίστοιχα ρεύματα, υπάρχει μια σειρά από υλικά που
βγαίνουν εκτός χρήσης σε ένα νοικοκυριό, τα οποία σήμερα δεν μπορούν να
ανακυκλωθούν. Πού πάνε αλήθεια τα έπιπλα (ξύλινα, μεταλλικά ή πλαστικά) που
κάποιος θέλει να ξεφορτωθεί από το σπίτι του; Τα φάρμακα, είτε είναι ληγμένα
είτε όχι. Τα ρούχα και γενικότερα υφάσματα; Τα παπούτσια, που πάλιωσαν; Τα
επικίνδυνα οικιακά απορρίμματα, όπως μπουκάλια από τοξικά σπρέι κατά εντόμων,
βαριά απολυμαντικά κ.λπ. Αν και στις συνθήκες της σκληρής λιτότητας και ύφεσης
ορισμένες από τις κατηγορίες αυτές σπάνια βγαίνουν στο δρόμο (ποιος, για
παράδειγμα, αλλάζει επίπλωση στις μέρες μας;), απουσιάζει διαχρονικά ένα
σύστημα διαχείρισης αυτών των υλικών, όταν αποβάλλονται από ένα νοικοκυριό.
Μερικά απ’ αυτά επαναχρησιμοποιούνται στο πλαίσιο φιλανθρωπικών δράσεων, όπως
ένα πανωφόρι ή ένα ζευγάρι παιδικά παπούτσια.
Τι γίνεται όμως όταν τα υλικά αυτά είναι κατεστραμμένα;
Σήμερα καταλήγουν στις χωματερές. «Η δική μας πρόταση είναι ότι μπορούν να
δημιουργηθούν ξεχωριστά ρεύματα ανακύκλωσης για τις κατηγορίες αυτές, ενώ θα
μπορούσαν να δημιουργηθούν και ορισμένα συστήματα για υλικά, με βάση τη σύστασή
τους, τα οποία δεν εντάσσονται σε καμία από τις άλλες κατηγορίες, όπως για
παράδειγμα διάφορα μεταλλικά, πλαστικά ή γυάλινα αντικείμενα», τονίζει ο κ.
Κυρκίτσος.
Πράσινο Σημείο, μια συμφέρουσα λύση
Μια ιδέα πολλαπλά συμφέρουσα, τόσο οικολογικά όσο και
οικονομικά, για τη διαχείριση των απορριμμάτων και την οργανωμένη ανακύκλωση
είναι το Πράσινο Σημείο. Το Πράσινο Σημείο είναι ένας χώρος, όπου ο κάθε
πολίτης θα μπορούσε να μεταφέρει διάφορα ογκώδη υλικά, προς επαναχρησιμοποίηση
ή ανακύκλωση. Επιπλα, μεταλλικά αντικείμενα, ρούχα, σκεπάσματα ή χαλιά, παιδικά
παιχνίδια, ένα χαλασμένο ποδήλατο, σπασμένες κρεμάστρες, σκληρά πλαστικά που
δεν είναι συσκευασίες (π.χ. μια σπασμένη λεκάνη), είναι ορισμένα από τα είδη
που θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν. Στο Πράσινο Σημείο, που θα είναι ένας
δημοτικός χώρος, θα μπορούσε να γίνεται και συγκέντρωση ανάλογων υλικών από τις
υπηρεσίες του δήμου, με σκοπό να μοιραστούν μετά στα διάφορα ρεύματα
ανακύκλωσης.
Παρόλα αυτά, κανένα Πράσινο Σημείο δεν έχει δημιουργηθεί
στην Ελλάδα, κανένας δήμος, ούτε από τους μεγαλύτερους και πιο εύρωστους, έχει
πάρει ανάλογες πρωτοβουλίες. Παρότι αποτελεί μια πρακτική, που στην υπόλοιπη
Ευρώπη αποτελεί κοινό τόπο στις περισσότερες χώρες. Ακόμα και χώρες που
ξεκίνησαν αργότερα από την Ελλάδα την προσαρμογή τους στις σύγχρονες απαιτήσεις
διαχείρισης των απορριμμάτων και ανακύκλωσης, όπως η Κύπρος, στρέφονται στη
δημιουργία των Πράσινων Σημείων. Το διαχειριστικό σχέδιο για τα απορρίμματα της
Κυπριακής Δημοκρατίας προβλέπει τη δημιουργία 67 τέτοιων χώρων.
Πράσινα Σημεία βέβαια προβλέπει και ο Περιφερειακός Σχεδιασμός
της Αττικής (και μάλιστα 20-25), αλλά κανένα βήμα δεν γίνεται σε αυτή την
κατεύθυνση, ίσως γιατί οι εργολάβοι των σκουπιδιών εκτιμούν ότι δεν προκύπτει
κέρδος από τέτοιες μεθόδους και στρέφονται σε άλλα πεδία κερδοφορίας (καύση
κ.λπ.)
Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ειδικά στη σημερινή περίοδο της
κρίσης, τα Πράσινα Σημεία θα μπορούσαν να εξελιχθούν και σε κέντρα επιδιόρθωσης
– επαναχρησιμοποίησης, προσφέροντας και ορισμένες θέσεις εργασίας, αλλά και
φτηνά αντικείμενα, μειώνοντας ταυτόχρονα τον όγκο των σκουπιδιών. Ενα χαλασμένο
ποδήλατο ή ένα σπασμένο έπιπλο θα μπορούσαν να επιδιορθωθούν και να
μεταπωληθούν στη συνέχεια σε χαμηλή τιμή, καλύπτοντας πραγματικές ανάγκες.
Αγκάθι, η συλλογή ηλεκτρικών συσκευών
H ανακύκλωση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών
αποτελεί κρίσιμο μέτωπο, καθώς έχουν μεγάλο όγκο και βάρος, υλικά σημαντικής
αξίας που μπορούν να ανακυκλωθούν και ταυτόχρονα φέρουν συστατικά τοξικά και
βλαβερά για το περιβάλλον. Τη συλλογή και διαχείριση των συσκευών έχει αναλάβει
η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. Ο στόχος που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση
είναι η συλλογή συσκευών βάρους τεσσάρων κιλών ανά άτομο ετησίως, δηλαδή για
την Ελλάδα 44 τόνοι τον χρόνο. Οι ποσότητες αυτές είχαν καλυφθεί τα προηγούμενα
χρόνια, αλλά πέρσι και ιδιαίτερα φέτος γίνεται μεγάλη προσπάθεια για να
πιαστούν, καθώς η αγορά ηλεκτρικών συσκευών έχει μειωθεί δραστικά.
Υπάρχει όμως μεγάλο πρόβλημα με τον τρόπο συλλογής των
ηλεκτρικών συσκευών. Οπως καταγράφεται στα στοιχεία της εταιρείας πάνω από το
70% των υλικών ανακύκλωσης συγκεντρώνεται από πωλητές μετάλλων, που
συνεργάζονται με πλανόδιους. Αυτό συχνά έχει σαν πρόβλημα οι συσκευές να
παραδίνονται ύστερα από... κανιβαλισμό, δηλαδή ύστερα από την αφαίρεση υλικών
αξίας, όπως ο χαλκός. Δεν αποκλείεται επίσης, πριν παραδοθούν, να έχουν
διαφύγει στο περιβάλλον και βλαβερές ουσίες, όπως τα υγρά των ψυγείων.
Δυστυχώς στην Ελλάδα μόλις το 5% περίπου των Αποβλήτων
Ηλεκτρικού Ηλεκτρολογικού Εξοπλισμού συλλέγεται μέσω των δήμων, όταν το ποσοστό
αυτό στην Ευρώπη φτάνει το 65%. Μέχρι τώρα πολύ λίγοι είναι οι Δήμοι που
συνεργάζονται με το σύστημα και συλλέγουν με δική τους ευθύνη τις συσκευές.
Μεγαλύτερη πρέπει να γίνει και η συμβολή των εμπορικών καταστημάτων, που είναι
κάτω από το 15%. Οι ρακοσυλλέκτες πρέπει να ενταχθούν στο σύστημα.
Φέτος, το σύστημα δίνει μάχη να πιάσει τους εθνικούς
στόχους. Η συλλογή συσκευών το πρώτο εννεάμηνο του έτους ανέρχεται σε 31.223,602 κιλά, 7%
κάτω από τα περσινά επίπεδα. Οι ποσότητες από τα καταστήματα μειώθηκαν κατά
10%. Η πτώση των ποσοτήτων δεν είναι μεγάλη, γεγονός που οφείλεται στην
ανάπτυξη του δικτύου συλλογής. Από την αρχή της χρονιάς, έχουν τοποθετηθεί,
μόνο σε χώρους νέων καταστημάτων, 500 επιπλέον μέσα συλλογής (container, κάδοι
για συσκευές ή λάμπες). Τα μέσα συλλογής στα σημεία λιανικής έφτασαν τα 2.700.
Στις πρώτες θέσεις η Ελλάδα
Υπάρχουν και καλά νέα στην ανακύκλωση, σε τομείς που φέρνουν
την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις σε όλη την Ευρώπη και μάλιστα με κάλυψη των
στόχων πολύ νωρίτερα από το καθορισμένο. Eνας τέτοιος τομέας είναι η Ανακύκλωση
Φορητών Ηλεκτρικών Στηλών (την οποία οργανώνει το ομώνυμο σύστημα ΑΦΗΣ Α.Ε.)
και αφορά τις μικρές μπαταρίες, που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας, η συλλογή των
μπαταριών κινείται με διαρκώς αυξανόμενους ρυθμούς, φθάνοντας το 2010 τους 712
τόνους (περίπου 28.500.000 φορητές μπαταρίες), παρουσιάζοντας αύξηση κατά 13%
σε σχέση με το 2009. «Το ποσοστό συλλογής ανέρχεται στο 33% των μπαταριών που
διακινήθηκαν στην ελληνική αγορά μέσα στο 2010, ένα σημαντικό επίτευγμα, σε
σχέση με τις επιδόσεις των άλλων ευρωπαϊκών φορέων», μας πληροφορεί η ΑΦΗΣ. Ο
ευρωπαϊκός στόχος είναι η συλλογή από τα συστήματα ανακύκλωσης του 25% των
φορητών μπαταριών που κυκλοφορούν μέχρι το 2012. Η Ελλάδα δηλαδή υπερκάλυψε τον
στόχο τέσσερα χρόνια νωρίτερα.
Η ανακύκλωση και διαχείριση των μπαταριών είναι πολύ
κρίσιμος περιβαλλοντικά στόχος, καθώς όταν ρίχνονται στα κοινά σκουπίδια,
επιβαρύνουν το περιβάλλον με βαρέα μέταλλα και άλλες επικίνδυνες ουσίες.
Κλειδί της επιτυχίας της ανακύκλωσης των μπαταριών είναι η
πολύ μεγάλη διασπορά των κάδων συλλογής, που σήμερα βρίσκονται σε 52.000 σημεία
σε όλη την Ελλάδα, πολύ περισσότερα από τα 10.000 που είχαν αρχικά προβλεφθεί.
Αυτός ο αριθμός «μας φέρνει στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη (σε απόλυτα νούμερα)
μετά τη Γερμανία. Σε τοποθετήσεις κάδων κατά κεφαλήν η Ελλάδα είναι μακράν
πρώτη», τονίζει η ΑΦΗΣ.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 19/11/2011)