Ενώ έναν χρόνο μετά την επανεκλογή Τραμπ οι μετοχές παγκοσμίως, θυμίζοντας το «τρενάκι του λούνα παρκ», κινούνται κοντά σε ιστορικά υψηλά, η έκρηξη των μετοχών τεχνολογίας με επίκεντρο την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία ξυπνά μνήμες από τη φούσκα του dotcom, έχει ενισχύσει την άποψη ορισμένων μήπως ήρθε η ώρα οι αγορές να πάρουν μια ανάσα.
Την ίδια ώρα, το διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον για τα ελληνικά περιουσιακά στοιχεία παραμένει, με τους αναλυτές να προβλέπουν νέα άνοδο των ελληνικών μετοχών κατά 16% και το 2026, με τις διαδικασίες του deal των Euronext – ΕΧΑΕ και την επιστροφή τα επόμενα 2-3 χρόνια στο club των ανεπτυγμένων αγορών να παίζουν τον δικό τους ρόλο στα δρώμενα της εγχώριας αγοράς.
«Τρενάκι του τρόμου»
Καθώς συμπληρώθηκε ένας χρόνος από την εποχή «Trump 2.0», οι αγορές θύμισαν λίγο το «τρενάκι του τρόμου» με οδηγό τον «Πορτοκαλί άνδρα» (Orange man), όπως ήταν μεταξύ άλλων το παρατσούκλι του προέδρου των ΗΠΑ στους επενδυτικούς κύκλους. Αρχικά οι αγορές έπαιξαν το αποκαλούμενο «Trump trade», ποντάροντας σε νίκη του Τραμπ, οδηγώντας στα ύψη μετοχές, κρυπτονομίσματα και ριψοκίνδυνες αξίες, μετά σοκαρίστηκαν όταν ο «Ανθρωπος των Δασμών» («Tariff Man») προχώρησε την Τετάρτη 2 Απριλίου, ημερομηνία που ο ίδιος αποκάλεσε ως «Ημέρα Απελευθέρωσης», στη μεγαλύτερη κίνηση προστατευτισμού των τελευταίων 100 και πλέον ετών, οδηγώντας σε τρομακτικές απώλειες τις αγορές μέσα σε λίγες ημέρες. Το στοίχημα του «Trump Trade» που έπαιξαν οι επενδυτές κατά την επάνοδό του στην εξουσία αντιστράφηκε και εξελίχθηκε σε ένα αφήγημα του «sell America».
Υστερα οι αγορές προσαρμόστηκαν, καθώς οι επενδυτές έμαθαν να λειτουργούν με βάση τις απρόβλεπτες πολιτικές του, παίζοντας το λεγόμενο «TACO trade» (Trump Always Chickens Out), που περιγράφει την τακτική του Τραμπ να απειλεί και έπειτα να υποχωρεί σημειώνοντας μεγάλα κέρδη, με το ράλι να στηρίζεται κυρίως από την ευφορία γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, παράλληλα με την έκρηξη των μετοχών άμυνας στην Ευρώπη, απόρροια της αύξησης των αμυντικών δαπανών. Ωστόσο την περασμένη Τρίτη, όταν οι μετοχές τεχνολογίας έχασαν 500 δισ. δολ. σε μία ημέρα, τα ερωτήματα εάν και κατά πόσο οι αποτιμήσεις έχουν «φουσκώσει» κορυφώθηκαν.
Τρεις κίνδυνοι
Ο κόσμος θα πρέπει να είναι προσεκτικός για τρεις πιθανές φούσκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές, με την πρώτη και είναι μια φούσκα κρυπτονομισμάτων, τη δεύτερη μια φούσκα τεχνητής νοημοσύνης και την τρίτη μια φούσκα χρέους, εκτίμησε εξάλλου ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ Borge Brende.
Οι επενδυτές τρόμαξαν και από τους CEOs της Wall Street, που μίλησαν σε επενδυτικό συνέδριο της Hong Kong Monetary Authority, με τον Ted Pick της Morgan Stanley και τον David Solomon της Goldman Sachs να «βλέπουν» αυξημένες πιθανότητες μιας διόρθωσης 10%-15% μεσοπρόθεσμα, επισημαίνοντας ωστόσο ότι αυτές (οι διορθώσεις) είναι φυσιολογικό κομμάτι του χρηματιστηριακού κύκλου και δεν αλλάζουν τη μακροπρόθεσμη κατεύθυνση των ροών κεφαλαίων.
Η συμβουλή της Goldman Sachs προς τους πελάτες της είναι να παραμείνουν επενδεδυμένοι, να προσέχουν τις τοποθετήσεις των χαρτοφυλακίων τους και να μην προσπαθούν να πιάσουν το timing της αγοράς.
Οι ανησυχίες για τις αποτιμήσεις είναι θεμιτές, λένε διαχειριστές κεφαλαίων, και μια βραχυπρόθεσμη διόρθωση είναι κάτι που θα πρέπει να αναμένεται ανά πάσα στιγμή, αλλά το θέμα είναι πως οι επενδυτές είναι πεπεισμένοι πως αν υπάρξει διόρθωση, θα είναι βραχύβια και τα πράγματα θα ανακάμψουν, επομένως λένε «αγοράστε στην πτώση».
Επιφυλακτικότητα
Ο Ray Dalio, ιδρυτής της Bridgewater Associates, του γίγαντα των hedge funds, εκτιμά πως μπορεί μεν να σχηματιστεί μια φούσκα, αλλά δεν «βλέπει» πώς μπορεί να «σκάσει» πριν η Fed αντιστρέψει τη νομισματική της πολιτική. Αναλυτές λένε ότι πιθανές διορθώσεις αποτελούν λόγο επιφυλακτικότητας, αλλά όχι πανικού, αν και οι αμφιβολίες για τις μελλοντικές αποδόσεις από τις αστρονομικές δαπάνες των εταιρειών στην τεχνητή νοημοσύνη, που, σύμφωνα με την Goldman Sachs θα ξεπεράσουν τα 4 τρισ. δολ. έως το 2030, προβληματίζουν όλο και περισσότερο.
Ιστορικά στοιχεία της Deutsche Bank Research Institute δείχνουν πως από την αρχή ως την κορύφωσή τους στις περισσότερες περιπτώσεις για τη δημιουργία μίας φούσκας απαιτούνται συνήθως 3-5 χρόνια. Αν και δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να υπάρχει μια φούσκα στην τεχνητή νοημοσύνη, η στιγμή που όλοι θα την εντοπίσουν είναι η λιγότερο πιθανή για να σκάσει, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο να αναγνωρίσει κάποιος επιτυχώς μια φούσκα, εν μέρει γιατί κανείς δεν συμφωνεί ακριβώς στο τι είναι, αλλά στο ποια είναι η εγγενής αξία, ακόμα και μετά το σκάσιμο.
«Είναι η άνθηση της τεχνητής νοημοσύνης επανάληψη της φούσκας του dot-com;» αναρωτήθηκε η Fidelity International, θυμίζοντας πως ιστορικά οι εταιρείες που επενδύουν σε μια νέα τεχνολογία, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, συνήθως δεν είναι εκείνες που τελικά ωφελούνται από αυτή.
Τη δεκαετία του 1990, οι «γίγαντες» του Διαδικτύου δεν ήταν η Google ή η Amazon, αλλά οι τηλεπικοινωνιακοί κολοσσοί. Εταιρείες όπως η WorldCom και η Global Crossing δαπάνησαν δισεκατομμύρια για να δημιουργήσουν τη ραχοκοκαλιά του Διαδικτύου. Ομως με την αγορά υπερκορεσμένη και τον ανταγωνισμό αδυσώπητο, και οι δύο κατέρρευσαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όπως και άλλοι «οικοδόμοι του Διαδικτύου», όπως οι Nortel, Exodus Communications και PSINet.
Πολλές εταιρείες επένδυσαν υποθέτοντας ότι η κίνηση στο Διαδίκτυο και τα έσοδα θα αυξάνονταν ταχέως. Ομως η ζήτηση ήρθε αργότερα απ’ όσο περίμεναν και, όταν τελικά ήρθε, πίεσε τα περιθώρια κέρδους, ενώ ο μεγάλος δανεισμός πίεσε τις τιμές σε εταιρείες με αδύναμους ισολογισμούς. Τα κέρδη κατέληξαν σε εταιρείες όπως η Facebook, η Google και η Amazon, που ανέπτυξαν νέους τρόπους να εκμεταλλευτούν εμπορικά την τεχνολογία, καθώς ιστορικά οι εταιρείες που βρίσκουν τις εφαρμογές χρήσης είναι αυτές που κερδίζουν.
Παραδείγματα
Οπως και στη φούσκα του dot-com, οι αποτιμήσεις σήμερα των «οικοδόμων AI» έχουν εκτοξευθεί, καθώς οι επενδυτές ποντάρουν σε μια τεχνολογική επανάσταση, αλλά εταιρείες που πραγματοποιούν σήμερα τις μεγαλύτερες κεφαλαιουχικές δαπάνες της ιστορίας τους γνωρίζουν καλά τα ιστορικά παραδείγματα, καθώς θέλουν να είναι δημιουργοί μοντέλων AI, αλλά και να αναπτύσσουν τις εφαρμογές που θα χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Σχεδόν καμία εταιρεία δεν σκοπεύει απλώς να παρέχει το μοντέλο για να το εκμεταλλευτεί κάποιος άλλος. Τα θεμέλια φαίνονται πιο σταθερά σήμερα. Μέρος του προβλήματος στο παρελθόν ήταν ότι οι εταιρείες απλώς προηγήθηκαν της εποχής τους· ο χρόνος προς εμπορική αξιοποίηση ήταν πολύ μεγαλύτερος απ’ όσο νόμιζαν πολλοί.
Η ιστορία μοιάζει, αλλά δεν επαναλαμβάνεται, καθώς μεγάλο μέρος αυτού που χρειάζεται η AI ήταν ήδη ανεπτυγμένο. Αλλωστε, χρειάστηκαν 11 χρόνια για να φθάσει η Google το ένα δισεκατομμύριο αναζητήσεις ημερησίως, ενώ το ChatGPT μόλις δύο. Φυσικά, σε κάθε φούσκα υπήρχαν πάντα πειστικοί λόγοι για το γιατί αυτή τη φορά δεν είναι φούσκα. Ετσι η τελική επιλογή βρίσκεται στα χέρια των ίδιων των επενδυτών.
Τι «βλέπουν» οι αναλυτές
Διεύρυνση των αποτιμήσεων και διψήφιες αποδόσεις στο ΧΑ
Αν και ως το τέλος του έτους προβλέπουν αυξημένη μεταβλητότητα χωρίς σαφή τάση, συστήνοντας τοποθετήσεις σε τυχόν διορθώσεις της αγοράς, αναλυτές και διαχειριστές κεφαλαίων υιοθετούν θετική στάση για το ελληνικό χρηματιστήριο και για το 2026, αναμένοντας περαιτέρω διεύρυνση των αποτιμήσεων και υψηλές διψήφιες αποδόσεις, με τις διαδικασίες του deal των Euronext – ΕΧΑΕ και την επιστροφή τα επόμενα 2-3 χρόνια στο club των ανεπτυγμένων αγορών να παίζουν τον δικό τους ρόλο στα δρώμενα.
Σύσταση «αύξησης θέσεων» («overweight») διατηρεί, π.χ., για το XA και το 2026 η JP Morgan, «βλέποντας» (δολαριακά) περιθώρια ανόδου με βάση τον δείκτη MSCI Greece 16% στο βασικό σενάριο, 27% στο θετικό («bull case») σενάριο, αλλά και πτώση 15% στο αρνητικό («bear case») σενάριο. Το σταθερό μακροοικονομικό story της χώρας, με την ανάπτυξη να κινείται στο 2% ή και υψηλότερα το 2026, τα συνεχή πρωτογενή πλεονάσματα, η βελτίωση της πιστοληπτικής αξιολόγησης το χαμηλό κόστος δανεισμού αλλά και οι ελκυστικές αποτιμήσεις στηρίζουν την εγχώρια αγορά.
Η επιστροφή στο club των ανεπτυγμένων αγορών βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη, μετά και τις πρόσφατες αποφάσεις των S&P DJI και FTSE Russell να κατατάξουν την Ελλάδα στην κατηγορία των Developed Markets από τον Σεπτέμβριο 2026, ενώ η STOXX αναμένεται να ανακοινώσει το χρονοδιάγραμμα αναβάθμισης κατά την αξιολόγηση των αγορών τον Απρίλιο του 2026.
Η JP Morgan παραμένει πάντως επιφυλακτική απέναντι στην επικείμενη αναβάθμιση από τη MSCI, καθώς «η μετακίνηση μικρών και μεσαίων αναδυόμενων αγορών, όπως η Ελλάδα, στο καθεστώς ανεπτυγμένων αγορών είναι αρνητική από την άποψη του ενδιαφέροντος, της κάλυψης και της εστίασης των διεθνών επενδυτών». Αν και η MSCI διατηρεί τη δυνατότητα επιτάχυνσης της διαδικασίας, αναμένει πως η ετήσια αναθεώρηση για πιθανή αναβάθμιση θα γίνει τον Ιούνιο του 2026, με τη διαβούλευση να είναι διάρκειας ενός έτους. Τον Ιούνιο του 2027 θα επιβεβαιωθεί η αναβάθμιση η οποία θα ισχύσει από τον Μάιο του 2028.
Το διακύβευμα πάντως της αναβάθμισης, λένε αναλυτές, δεν είναι τα βραχυπρόθεσμα δεδομένα, αλλά το πώς η ελληνική κεφαλαιαγορά θα βελτιωθεί ως οικοσύστημα, προσελκύοντας τα πολλαπλάσια κεφάλαια των passive και active investors της πρώτης ταχύτητας των αγορών.
Νέα εποχή
Η Bridgewater Associates θεωρεί ότι η εποχή που η παγκοσμιοποίηση καθόριζε την παγκόσμια τάξη έχει τελειώσει. Στη θέση της αναδύεται αυτό που ονόμασε ως «σύγχρονο μερκαντιλισμό», όπου το εθνικό συμφέρον υπερισχύει της παγκόσμιας συνεργασίας, κάτι που ενισχύθηκε στην εποχή Τραμπ. Καθώς ο σύγχρονος μερκαντιλισμός επιταχύνεται και η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης ξεδιπλώνεται, παράλληλα με τις βαθιές αλλαγές στο γεωπολιτικό τοπίο, οι δυνάμεις που διαμορφώνουν τις αγορές δοκιμάζουν τις οικονομικές ισορροπίες.
Ο κίνδυνος
Ο φόβος για πιθανή φούσκα των τεχνολογικών μετοχών αποτυπώνεται και στην τελευταία έρευνα της Bank of America μεταξύ 166 fund managers θεσμικών χαρτοφυλακίων.
Για πρώτη φορά ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την πορεία των αγορών δεν θεωρούνταν οι δασμοί Τραμπ, οι εμπορικοί πόλεμοι, η ανάπτυξη ή τα επιτόκια, αλλά οι επαγγελματίες των αγορών έβαλαν στην πρώτη θέση «μια φούσκα στην τεχνητή νοημοσύνη».
(από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ")