Από το κόσκινο των ευρωπαϊκών θεσμών θα περάσει τις επόμενες ημέρες η πορεία του Ταμείου Ανάκαμψης που βρίσκεται στο κόκκινο και αναζητούνται τρόποι ώστε να μην χαθούν κονδύλια . Σε λιγότερο από έναν χρόνο, η αυλαία πέφτει. Αν η Ελλάδα συνεχίσει με τον σημερινό ρυθμό, θα βρεθεί με ανεκτέλεστα έργα και χαμένες επενδύσεις. Με δεδομένο ότι το Ταμείο Ανάκαμψης ολοκληρώνεται τον προσεχή Αύγουστο και δεν θα λάβει καμία παράταση είτε οι μηχανισμοί πρέπει να πατήσουν γκάζι ,είτε θα υπάρξουν απεντάξεις έργων που δεν έχουν ελπίδα να ολοκληρωθούν στα προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα. Όπως είναι σαφές σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, ακόμα κι αν ένα έργο βρίσκεται «στο 90%», αν δεν ολοκληρωθεί, η Ε.Ε. δεν πληρώνει, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να μείνει με ημιτελή έργα . Τα 36 δισ. ευρώ που προορίζονται για τη χώρα δεν είναι χρήματα που θα βρίσκονται σε έναν κουμπαρά επ’ αόριστον. Ό,τι δεν υλοποιηθεί έως το 2026 χάνεται – και αυτή τη στιγμή η Ελλάδα κινδυνεύει να απωλέσει κρίσιμους πόρους εξαιτίας καθυστερήσεων, αναβλητικότητας και κακού συντονισμού.
Το καμπανάκι έκρουσε πριν από λίγες ημέρες ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Θεόδωρος Πελαγίδης ο οποίος επικαλέστηκε στοιχεία βάσει των οποίων μέχρι στιγμής στους τελικούς δικαιούχους έχουν φθάσει μόνο 10 δισ. (5,7 δισ. από επιχορηγήσεις και 4,3 δισ. από δάνεια) από τα 36 δισ. ευρώ. Όπως είπε, θα πρέπει «να τρέξουμε να προλάβουμε προκειμένου να κλειδώσουμε τα υπόλοιπα χρήματα που μας αναλογούν, μέσα στους επόμενους 12 μήνες, διότι η χώρα μας τα έχει εξαιρετική ανάγκη».
Οι Βρυξέλλες μιλούν για «ώρα της κρίσης» καθώς αν δεν υπάρξει επιτάχυνση μέσα στον επόμενο χρονικό διάστημα δισεκατομμύρια θα φύγουν ανεκμετάλλευτα.
Η κυβέρνηση επιμένει να παρουσιάζει επικοινωνιακές επιτυχίες, την ώρα που τα ορόσημα δεν πιάνονται και η εκτέλεση μένει πίσω. Το κράτος δείχνει να μη διαθέτει την τεχνική και διοικητική ικανότητα για να «τρέξει» ένα τόσο απαιτητικό πρόγραμμα, που αποτελεί τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που είχε ποτέ η χώρα.
Οι διαπραγματεύσεις
Για αυτόν τον λόγο οι διαπραγματεύσεις της προσεχούς εβδομάδας θα δοθεί στην απλοποίηση των συνολικά 194 οροσήμων που απομένουν μέχρι τη λήξη για την είσπραξη και της τελευταίας δόσης
Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Το Ταμείο Ανάκαμψης από μία μοναδική ευκαιρία τείνει να μετατραπεί σε μία σκληρή δοκιμασία για την κυβέρνση. Οι καθυστερήσεις και τα προβλήματα υλοποίησης έχουν ήδη δημιουργήσει καχυποψία στις Βρυξέλλες. Η αναθεώρηση του σχεδίου μπορεί να προσφέρει νέα ώθηση, μόνο όμως αν συνοδευτεί από ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, διαφάνεια και πολιτική βούληση.
Το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» υποσχέθηκε ταχύτητα, διαφάνεια και αναπτυξιακή ώθηση. Η εικόνα, όμως, είναι διαφορετική:
- έργα υποδομών που σέρνονται με διαγωνισμούς και μελέτες να λιμνάζουν,
- μεταρρυθμίσεις σε υγεία, σιδηροδρόμους και δημόσια διοίκηση σκοντάφτουν σε αντιστάσεις,
- το κράτος δείχνει αδύναμο να απορροφήσει μεθοδικά τους διαθέσιμους πόρους.
Ποια έργα βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων
Τα έργα-βαρόμετρο που θα βρεθούν στο επίκεντρο των συζητήσεων σχετικά με αναθεώρηση τους είναι ο ΒΟΑΚ στην Κρήτη, ο δρόμος της Αμφιλοχίας, η αναδιοργάνωση του ΟΣΕ, ο Προσωπικός Ιατρός, οι ψηφιακές επενδύσεις και η κοινωνική αντιπαροχή. Κάθε μήνας καθυστέρησης εκθέτει τη χώρα στις Βρυξέλλες και αποδυναμώνει το αφήγημα της «ισχυρής ανάπτυξης». Το μήνυμα είναι σαφές: ή τα έργα προχωρούν τώρα ή βγαίνουν εκτός Ταμείου.
Ειδικότερα:
1. Ο ΒΟΑΚ (Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης)
Ο ΒΟΑΚ είναι ίσως το μεγαλύτερο οδικό έργο που συνδέεται με το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Κρήτη διαθέτει έναν από τους πιο επικίνδυνους οδικούς άξονες στην Ευρώπη, και η αναβάθμισή του αποτελεί πάγιο αίτημα δεκαετιών.
Η υλοποίηση έχει όμως συναντήσει δυσκολίες: πολύπλοκα σχήματα παραχώρησης, χρηματοδοτικά κενά, περιβαλλοντικές ενστάσεις.
Το Ταμείο Ανάκαμψης χρηματοδοτεί μέρος του έργου, αλλά απαιτείται σαφής δέσμευση για ολοκλήρωση μέσα στα χρονοδιαγράμματα.
Αν υπάρξουν περαιτέρω καθυστερήσεις, υπάρχει κίνδυνος να χαθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
2. Οδικός άξονας Αμφιλοχίας
Παρόμοια είναι η περίπτωση του οδικού άξονα στην Αμφιλοχία, που εντάχθηκε στο σχέδιο με στόχο να βελτιώσει τη διασύνδεση της Δυτικής Ελλάδας. Το έργο θεωρείται κρίσιμο για την περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά η πρόοδός του είναι αργή. Η αναθεώρηση καλείται να διασφαλίσει ότι θα υπάρξει ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα, διαφορετικά κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά.
3. Κοινωνική Αντιπαροχή
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις είναι η λεγόμενη «Κοινωνική Αντιπαροχή». Πρόκειται για σχέδιο αξιοποίησης ακινήτων με αντάλλαγμα τη δημιουργία κατοικιών για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Η Ελλάδα, με οξύ πρόβλημα στέγης, επιχειρεί να συνδέσει το Ταμείο Ανάκαμψης με την κοινωνική πολιτική. Η δυσκολία έγκειται στο θεσμικό πλαίσιο και στις διαδικασίες συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα.
Η Επιτροπή παρακολουθεί αν το μέτρο πληροί τα κριτήρια βιωσιμότητας και αν πράγματι καταλήγει σε προσιτή στέγη και όχι σε νέα πεδία κερδοσκοπίας.
Η επιτυχία ή αποτυχία αυτού του προγράμματος θα δείξει αν το Ταμείο μπορεί να στηρίξει κοινωνικά ισόρροπες πολιτικές πέρα από τις υποδομές.
4. Οργανόγραμμα ΟΣΕ
Ο ΟΣΕ και γενικότερα οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι βρίσκονται υπό έντονη κριτική, ιδιαίτερα μετά τα τραγικά ατυχήματα των τελευταίων ετών. Η αναθεώρηση του Ταμείου προβλέπει την αναδιάρθρωση του οργανισμού, με νέο οργανόγραμμα και διαδικασίες.
Στόχος είναι να ενισχυθεί η ασφάλεια, η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα.
Το Ταμείο χρηματοδοτεί ψηφιακά συστήματα ελέγχου και σηματοδότησης, αλλά χωρίς αξιόπιστο οργανωτικό πλαίσιο δεν θα έχουν ουσία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει έμφαση στη διοικητική μεταρρύθμιση ως προϋπόθεση για κάθε επένδυση σε υποδομές.
5. Προσωπικός Ιατρός
Στον τομέα της υγείας, η μεταρρύθμιση του Προσωπικού Ιατρού αποτελεί βασικό ορόσημο. Σκοπός είναι κάθε πολίτης να έχει τον δικό του γιατρό, ώστε να αποσυμφορηθούν τα νοσοκομεία και να ενισχυθεί η πρωτοβάθμια φροντίδα.
Ωστόσο, η εφαρμογή προχωρά μετ’ εμποδίων, λόγω έλλειψης γιατρών και περιορισμένης συμμετοχής του ιατρικού κόσμου.
Η Επιτροπή ζητά συγκεκριμένα αποτελέσματα και αριθμούς εγγεγραμμένων πολιτών, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος απώλειας χρηματοδότησης.
Η μεταρρύθμιση αυτή δεν είναι μόνο τεχνοκρατική, αλλά αγγίζει την καθημερινότητα εκατομμυρίων πολιτών.
6. Ψηφιακές Επενδύσεις
Το Ταμείο δίνει τεράστια έμφαση στις ψηφιακές επενδύσεις: από την ψηφιοποίηση του Δημοσίου μέχρι την υποστήριξη επιχειρήσεων για νέες τεχνολογίες.
Η Ελλάδα έχει κάνει πρόοδο (ψηφιακές ταυτότητες, gov.gr), αλλά χρειάζεται συνέπεια και κλιμάκωση.
Έργα όπως τα δίκτυα 5G, τα data centers και η ψηφιακή εκπαίδευση αποτελούν κριτήρια αξιολόγησης.
Ο κίνδυνος είναι να απορροφηθούν κονδύλια χωρίς να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι οι ψηφιακές επενδύσεις πρέπει να έχουν μετρήσιμο αποτέλεσμα σε επιχειρήσεις και πολίτες.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")