Οι χώρες των Βαλκανίων πρέπει να βασιστούν στις άριστες παραδόσεις συνεργασίας σε υλικό και τεχνολογικό επίπεδο για να κατανοήσουν συλλογικά και να αντιμετωπίσουν παγκόσμιες προκλήσεις και κινδύνους που συνδέονται με τη συσσώρευση της τεχνολογίας» επισημάνθηκε σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Η ιστορική και πολιτισμική εμπειρία των Βαλκανικών χωρών και οι σύγχρονες τεχνολογικές προκλήσεις» που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Τη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Β΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου που διοργανώνει η Εκκλησία της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη από σήμερα έως την 1η Οκτωβρίου με θέμα: «Η Ορθόδοξη θεολογία και η οντολογία της τεχνολογίας: ανθρωπολογικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνέπειες» παρακολούθησαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης, κ.κ. Βαρθολομαίος και ο Πατριάρχης Βουλγαρίας κ. Δανιήλ.
«Η διαθεσιμότητα συνδέσεων μεταξύ των βαλκανικών χωρών έσωσαν από προβλήματα» στο παρελθόν τόνισε ο συντονιστής της συζήτησης, Αριστοτέλης Τύμπας, καθηγητής Ιστορίας της Τεχνολογίας στους Νεότερους Χρόνους, του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης, του ΕΚΠΑ και ανέφερε ως παραδείγματα το ατύχημα σε πυρηνικό εργοστάσιο στη Ρουμανία το 1996 και τον κίνδυνο που αποφεύχθηκε με την εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την Ελλάδα, τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία και τον ισχυρό σεισμό 6,6 Ρίχτερ που έπληξε την Κοζάνη το 1995 και υπήρξε μεγάλη απειλή για ολόκληρο το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας, όμως αποτράπηκε λόγω της εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέσα σε λίγα λεπτά από τις βαλκανικές χώρες, κυρίως από την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία.
«Οι χώρες των Βαλκανίων πρέπει να βασιστούν στις άριστες παραδόσεις συνεργασίας σε υλικό και τεχνολογικό επίπεδο για να κατανοήσουν συλλογικά και να αντιμετωπίσουν παγκόσμιες προκλήσεις και κινδύνους, όπως η περιβαλλοντική κρίση, ή το ενδεχόμενο οι υπολογιστές και η Τεχνητή Νοημοσύνη να βγουν εκτός ελέγχου λόγω της πολυπλοκότητάς τους. Πρόκειται για προκλήσεις και κινδύνους που, τελικά, θα μας επηρεάσουν όλους και δεν μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε μεμονωμένα» υπογράμμισε.
Τονίζοντας ότι πέντε στα δέκα άρθρα σε κάθε μεγάλο ειδησεογραφικό portal, σε κάθε εφημερίδα αφορούν την Τεχνητή Νημοσύνη, πώς θα καταλάβει τις δουλειές μας, πώς θα μπορούσε ακόμη και να γίνει ανεξάρτητη, πώς θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη θέση του Θεού, ο κ. Τύμπας σημείωσε ότι ιστορικοί, φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι της τεχνολογίας συμφωνούν ότι η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη.
«Αυτό που διαφοροποιεί την τεχνολογία από τα παραδοσιακά εργαλεία είναι ότι έρχεται σε μαύρα κουτιά, έχει ένα εμφανές τμήμα και ένα αόρατο, κρυφό και κλειστό μέρος. Αυτό ισχύει ξεκάθαρα για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Και ο σχεδιασμός του κλειστού μέρους που δεν μπορούμε να δούμε έχει σημασία» είπε και πρόσθεσε: «Πρέπει να είμαστε σε θέση, με δημοκρατικό τρόπο, να βρούμε τρόπους ώστε η δημοκρατική κοινωνία να συμμετέχει από την αρχή στον σχεδιασμό της τεχνολογίας, ώστε να την καταστήσει συμβατή με τον στόχο της βιωσιμότητας».
Όσον αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι τη σχεδιάζουμε με τρόπο που να είναι συμβατός με τις αρχές και τις ανάγκες της δημοκρατικής κοινωνίας, τόνισε ο κ. Τύμπας συμπληρώνοντας ότι «αυτό περνάει μέσα από την κατανόηση του αόρατου σχεδιασμού, ανοίγοντας το μαύρο κουτί της τεχνολογίας».
Αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι η τεχνολογία υπηρετεί την ανθρωπότητα και όχι το αντίστροφο
«Η τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας, δημιουργεί νέους χώρους για συμμετοχή, αλλά δημιουργεί επίσης νέους κινδύνους χειραγώγησης. Στα Βαλκάνια, όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί βρίσκονται ακόμη σε διαδικασία εδραίωσης, αυτός ο αντίκτυπος είναι ακόμη ισχυρότερος. Το βλέπουμε αυτό σε διαδικτυακές προεκλογικές συζητήσεις όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται τόσο πλατφόρμα για την πολιτική δραστηριότητα όσο και πεδίο μάχης, για παραπληροφόρηση και για διακρίσεις» εκτίμησε ο καθηγητής και διευθυντής του Τομέα Συνταγματικού Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής Iustinianus Primus, του Πανεπιστημίου «Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος» στα Σκόπια, Αλεξάνταρ Σπασένοβσκι. «Επομένως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η τεχνολογία μπορεί να ενδυναμώσει τους πολίτες, αλλά μπορεί επίσης να αποδυναμώσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς» πρόσθεσε.
Επισημαίνοντας ότι στην Ορθόδοξη Θεολογία, το ανθρώπινο πρόσωπο είναι ιερό, είπε ότι σε αυτήν τεχνολογική εποχή, το άτομο συχνά γίνεται ένα δεδομένο, ένα προφίλ, ένας αριθμός, μια αλγοριθμική έξοδος. «Το βλέπουμε στη διαχείριση της μετανάστευσης, για παράδειγμα, όπου τα βιομετρικά δεδομένα αποφασίζουν ποιος θα μετακινηθεί κάπου και ποιος θα μείνει σε κάποιο μέρος. Το βλέπουμε επίσης σε εύθραυστες δημοκρατίες, όπου η επιτήρηση υπονομεύει την εμπιστοσύνη όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως αριθμοί» τόνισε ο κ. Σπασένοβσκι.
«Η αξιοπρέπεια διατρέχει κίνδυνο. Επομένως, η θεολογία μας υπενθυμίζει ότι κάθε άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από το συνηθισμένο» σημείωσε.
Αναφερόμενος στα Βαλκάνια, που είναι ένα μωσαϊκό πολιτισμών και θρησκειών προειδοποίησε ότι η τεχνολογία έχει τη δύναμη να συνδέει πέρ από τα όρια, αλλά μπορεί επίσης να διχάσει, καθώς η ρητορική μίσους στο διαδίκτυο εξαπλώνεται πολύ γρήγορα.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν ενθαρρυντικά παραδείγματα έργων διαθρησκευτικής συνεργασίας, όπως το επιστημονικό συνέδριο που διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη, οι ψηφιακές ανταλλαγές νέων και τα ακαδημαϊκά δίκτυα, που δείχνουν ότι η τεχνολογία μπορεί επίσης να χτίσει γέφυρες, υπογράμμισε.
«Αλλά η επιλογή είναι δική μας προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούμε. Η τεχνολογία μας βάζει σε πειρασμό να καταργήσουμε κάθε όριο, ακόμη και το όριο μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, ακόμα και τη γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου. Γι' αυτό η Θεολογία πρέπει να μιλάει σήμερα ακόμα περισσότερο και ακόμα πιο δυνατά, για να μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν βρίσκεται στην κυριαρχία, αλλά στη σχέση μεταξύ των ανθρώπων» τόνισε και πρόσθεσε: «Η ευθύνη μας ως ακαδημαϊκοί, ως πολίτες, ως πιστοί, είναι να διασφαλίσουμε ότι η τεχνολογία υπηρετεί την ανθρωπότητα και όχι το αντίστροφο».
Η τεχνολογία είναι αποτέλεσμα της δημιουργίας του ανθρώπου, αλλά δεν είναι ίση με τον άνθρωπο
«Τα έθνη των Βαλκανίων έχουν μακρά και οδυνηρή, αλλά πλούσια ιστορία. Η Βυζαντινή περίοδος έδωσε στην Ορθοδοξία Θεολογία, εικόνες, υμνογραφία και το όραμα της ζωής με επίκεντρο τον Χριστό. Η Οθωμανική περίοδος μας δίδαξε πώς να διατηρούμε την πίστη υπό κατοχή. Η κομμουνιστική περίοδος έφερε διωγμούς, αθεϊσμό και προσπάθεια εξαφάνισης της εκκλησίας, αλλά η πίστη παρέμεινε ζωντανή στο υπέδαφος. Η εμπειρία μας καλλιέργησε μια πνευματική ανθεκτικότητα και μια επιβίωση βασισμένη στην κοινότητα» υπογράμμισε ο Γκέργκι Μούλα, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Στατιστικής και Εφαρμοσμένης Πληροφορικής, αναπληρωτής κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Τιράνων.
«Θα έλεγα ότι η τεχνολογία είναι ένα πνεύμα όπως ισχυρίζονται οι σύγχρονοι στοχαστές, αλλά είναι ένα πνεύμα χωρίς ζωή. Ζωντανεύει μηχανές και συνδέει συστήματα. Σε αντίθεση με το Άγιο Πνεύμα που φέρνει θεραπεία και ειρήνη, το πνεύμα της τεχνολογίας φέρνει ταχύτητα χωρίς σοφία» ανέφερε και πρόσθεσε:
«Οι άνθρωποι, τα όντα, δημιουργούνται από τον Θεό. Η τεχνολογία δημιουργείται μόνο από τους ανθρώπους. Η τεχνολογία είναι αποτέλεσμα της δημιουργίας του ανθρώπου, αλλά δεν είναι ίση με τον άνθρωπο. Δεν είναι ζωή. Επομένως, η τεχνολογία πρέπει πάντα να παραμένει υπό τον κριτή της Θεϊκής αλήθειας. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να δημιουργήσει, ανασυνθέτει αυτό που έχουν ήδη δημιουργήσει οι άνθρωποι. Δεν έχει επίγνωση, καμία πρόθεση, καμία κατανόηση του καλού ή του κακού» τόνισε ο κ. Μούλα σημειώνοντας πρέπει να οικοδομηθεί μια πνευματική υποδομή αντίστασης στην εξανθρωποποίησή της.
Πρόγραμμα προώθησης της εκπαίδευσης στους τομείς της ηθικής της επιστήμης και της τεχνολογίας
Το πρόγραμμα «Innovative Ethics education for major Technological and Scientific Challenges» (Καινοτόμος Εκπαίδευση Ηθικής για Σημαντικές Τεχνολογικές και Επιστημονικές Προκλήσεις) - ETHICS4CHALLENGES (E4C) στο οποίο συμμετέχουν η Ελλάδα και η Τουρκία και χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. παρουσίασε ο Σερέφ Χαλίλ Τουράν, καθηγητής Φιλοσοφίας και διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Εφαρμοσμένης Ηθικής του Πολυτεχνείου Μέσης Ανατολής (Middle East Technical University - METU) στην Άγκυρα.
Το πρόγραμμα που έχει ως στόχο την προώθηση της εκπαίδευσης στους τομείς της ηθικής της επιστήμης και της τεχνολογίας για την αντιμετώπιση των σύγχρονων παγκόσμιων τεχνοεπιστημονικών (περιβαλλοντικών, βιοτεχνολογικών, ψηφιακών) προκλήσεων αποτελεί καρπό συνεργασίας τεσσάρων διεθνών εταίρων, του Middle East Technical University (METU), του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), του European University Viadrina (EUV), και του European Inter-University Association of Society, Science and Technology (ESST).
Γενικός στόχος είναι να βοηθηθεί τόσο ο ακαδημαϊκός όσο και ο μη ακαδημαϊκός τομέας να εξοπλίσει τους φορείς τους με ηθική επίγνωση και να ενισχύσει την ικανότητά τους για κριτική σκέψη σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία με τέτοιο τρόπο που να δίνει προτεραιότητα στις ευρωπαϊκές αξίες, ανέφερε ο κ. Τουράν διευκρινίζοντας ότι το βασικό παραδοτέο αυτού του πρότζεκτ θα είναι ένα ηλεκτρονικό εγχειρίδιο με κεφάλαια για την ηθική εκπαίδευση που καλύπτουν όλες τις σημαντικές κοινωνικές προκλήσεις.
Στη συζήτηση συμμετείχαν επίσης ο Βεσελίν Πέτκοφ, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής και Φιλοσοφίας, ιδρυτικό μέλος και νυν διευθυντής του Ινστιτούτου «Χέρμαν Μίνκοφσκι» στο Μόντρεαλ του Καναδά, μέλος της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών και ο Αλεξάνταρ Πέτροβιτς, καθηγητής Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, Ηθικής και Ιστορίας των Επιστημών από του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου.
(από ΑΠΕ-ΜΠΕ)