Το ίδιο χρονικό διάστημα θα κριθεί η συμμετοχή της Chevron ή και άλλων ενεργειακών κολοσσών στον διαγωνισμό για τα θαλασσοτεμάχια νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης, καθώς και η κύρωση ή μη του τουρκολιβυκού συμφώνου από το κοινοβούλιο της ανατολικής Λιβύης. Τους επόμενους μήνες είναι σοβαρό το ενδεχόμενο ενεργοποίησής του, με τη διεξαγωγή σεισμικών ερευνών ή σε μια πιο ακραία εκδοχή ερευνητικών γεωτρήσεων, αρχικά σε περιοχές κάτω από τη μέση γραμμή όπως την αντιλαμβάνεται η Ελλάδα, δηλαδή σε μέρη που κατόπιν συμφωνίας ή δικαστικής απόφασης θα βρεθούν στη δικαιοδοσία της Λιβύης.
Αν βέβαια υπάρξουν εξελίξεις σε άλλα μέτωπα, όπως στο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης GSI, που θα πυροδοτήσουν την ένταση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, τότε δεν αποκλείεται η δεύτερη να αποπειραθεί να εφαρμόσει τη συμφωνία με την Τρίπολη σε περιοχές που θα ενεργοποιήσουν τα ελληνικά αντανακλαστικά. Επίσης, μέχρι το τέλος του χρόνου θα πρέπει να ληφθεί μια οριστική απόφαση για τα επόμενα βήματα για τον GSI. Θα επανεκκινήσουν οι έρευνες για την πόντιση του καλωδίου ή θα παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες; Προκύπτει ένα σοβαρό οικονομικό κόστος για τον ΑΔΜΗΕ και ασφαλώς είναι πολύ σημαντική η γεωπολιτική διάσταση, γιατί το εν λόγω σχέδιο θα έβγαζε την Κύπρο από την ενεργειακή απομόνωση και θα συνέδεε και το Ισραήλ με την ευρωπαϊκή αγορά, «ριζώνοντας» έτσι τις σχέσεις του ελληνισμού με το Τελ Αβίβ. Και βέβαια, θα ήταν και ένα μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση για την αποφασιστικότητα όλων των εμπλεκομένων, στην υλοποίηση του υπερφιλόδοξου σχεδίου, IMEC, που θα συνδέσει την Ινδία με την Ευρώπη. Δυστυχώς, από την αρχή της διαδικασίας, η κυπριακή πλευρά εγείρει συνεχώς εμπόδια, δείχνοντας χαρακτηριστική απροθυμία να στηρίξει ένα έργο από το οποίο θα είχε το μεγαλύτερο όφελος.
Από εκεί και πέρα, τον Οκτώβριο έχουμε εκλογές στα Κατεχόμενα και πέραν της σημασίας για το ποιος θα βρεθεί στο τιμόνι των Τουρκοκυπρίων, με τα περιθώρια ελιγμών του εκάστοτε ηγέτη έτσι και αλλιώς να συρρικνώνονται δραστικά συν τω χρόνω από την αποικιοκρατικού τύπου πολιτική της Αγκυρας, δεν αποκλείεται να δούμε και τεχνητή αύξηση της έντασης ή/και κινήσεις επί του διπλωματικού πεδίου, με έμφαση στην αναγνώριση των Κατεχομένων, συνδέοντάς τη μάλιστα με το ζήτημα των Παλαιστινίων, σε αξιοποίηση της χρονικής συγκυρίας.
Η Τουρκία, ενώ προβάλλεται ως δύναμη σταθερότητας και ειρήνης, στην πράξη, σε πολλές περιπτώσεις, λειτουργεί ως κράτος-spoiler.
Σε αυτό το σύνθετο σκηνικό προστίθενται και οι ακόλουθοι προβληματισμοί: οι ανοριοθέτητες περιοχές στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και οι αλληλεπικαλυπτόμενες συμφωνίες, δίνουν χώρο και χρόνο σε αυτούς που χρησιμοποιούν την ισχύ έναντι του δικαίου, όχι μόνο για να δημιουργούν προσκόμματα αλλά και προκειμένου να καλλιεργούν την εικόνα μιας προβληματικής περιοχής, στην οποία τον πρώτο λόγο έχει η πιο αποφασιστική και ισχυρή δύναμη, που μπορεί να δώσει λύσεις, ακόμη και εκεί όπου η ίδια αποτελεί μεγάλο μέρος του προβλήματος. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να αποθαρρύνει με πράξεις και δηλώσεις ακόμη και επιχειρηματικούς ομίλους στο να επενδύσουν σε αυτήν, καθιστώντας τη συναίνεσή της προαπαιτούμενο. Πάντως, ενώ η Τουρκία προβάλλεται ως δύναμη σταθερότητας και ειρήνης, στην πράξη, σε πολλές περιπτώσεις, λειτουργεί ως κράτος-spoiler, σε μια περιφέρεια που ούτως ή άλλως βρίσκεται σε μετάβαση, με αλλαγές συνόρων διά της βίας και η οποία βρίθει δυσλειτουργικών καθεστώτων και αποσταθεροποιητικών τάσεων. Από την άλλη, η απομόνωση του Ισραήλ –στην παρούσα φάση– στερεί από την Ελλάδα τις υπηρεσίες ενός πολύτιμου εταίρου, ενώ οι πολιτικές της κυβέρνησης Νετανιάχου μας υποχρεώνουν να κρατήσουμε αποστάσεις και να αναπτύξουμε νέες ισορροπίες με το αραβικό στοιχείο.
Είμαστε επομένως αναγκασμένοι να θέσουμε προτεραιότητες στις πρωτοβουλίες που πρόκειται να αναλάβουμε το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Πρέπει άμεσα και με τον δέοντα τρόπο για τις ελληνικές θέσεις να διευθετήσουμε το ζήτημα με τη Μονή στο Σινά και εν συνεχεία να δώσουμε σάρκα και οστά στη στρατηγική εταιρική σχέση με την Αίγυπτο, με έμφαση στις επενδύσεις και στην άμυνα. Πρέπει εξίσου να στηρίξουμε την πρόταση της Αιγύπτου για την ειρήνη και την ανασυγκρότηση της Γάζας αντί της αναγνώρισης του κράτους της Παλαιστίνης, στην οποία προσώρας δεν θα προβούμε. Η Αίγυπτος είναι εξίσου χρήσιμη για τη διοργάνωση τριμερούς συνάντησης στο Κάιρο, με τη συμμετοχή του Ελληνα πρωθυπουργού, του Αιγύπτιου προέδρου και του στρατάρχη Χαφτάρ, κατόπιν αντίστοιχης τριμερούς με Ιταλία και κυβέρνηση της Τρίπολης. Λόγω των εξελίξεων στη Γάζα, Κάιρο και Αγκυρα επαναπροσδιορίζουν το στάτους των σχέσεών τους, επιδρώντας θετικά και στις προσπάθειες της Τουρκίας να προσεγγίσει τον Χαφτάρ. Σε επόμενο χρόνο, είναι βέβαιο ότι η Τουρκία θα επιδιώξει και τον καθορισμό ΑΟΖ με την Αίγυπτο πέραν του 28ου μεσημβρινού, κάτι που δεν επιτρέπεται να προχωρήσει χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας. Επίσης, απευθυνόμενοι σε αραβικές χώρες που έχουν συμφέροντα στη Λιβύη και στην ευρύτερη περιοχή, τους επισημαίνουμε τον εξισορροπητικό ρόλο της Ελλάδας απέναντι στην προέλαση της Τουρκίας, για την οποία δεν επιθυμούν να εδραιώσει σφαίρες επιρροής από τη Λιβύη και τη Σομαλία μέχρι τη Συρία και την Αραβική Χερσόνησο.
Είναι περίπου δεδομένο ότι η Τουρκία επιχειρεί να αποτρέψει την έλευση της Chevron, τόσο με κεκαλυμμένες απειλές όσο και με την προσφορά ευκαιριών στη Λιβύη, στην οποία έχει ισχυρό λόγο. Η Αθήνα οφείλει να προσφέρει τα κατάλληλα κίνητρα για να εξασφαλίσει την εμπλοκή τουλάχιστον μιας μεγάλης αμερικανικής εταιρείας. Μάλιστα, σε περίπτωση που «παγώσει» ο GSI, είναι ακόμη περισσότερο επιτακτικές οι κινήσεις εμπέδωσης της ελληνικής κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας στην περιοχή ως μήνυμα και παρακαταθήκη.
*O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")