το γεωπολιτικό της αποτύπωμα παίζοντας ένα τρισδιάστατο παιχνίδι ισχύος: στο επίπεδο των μεγάλων δυνάμεων, στο περιφερειακό επίπεδο και στο επίπεδο των μη κρατικών δρώντων.
Η Άγκυρα έχει κατοχυρώσει καθεστώς στρατηγικής αυτονομίας αποδεκτό από όλες τις Μεγάλες Δυνάμεις. Οι ΗΠΑ τη βλέπουν ως χρήσιμο αντίβαρο σε Ρωσία και Ιράν, και δεν έχουν κανένα κίνητρο να τη χαλιναγωγήσουν για χάρη της Αθήνας. Η Ρωσία συνεργάζεται μαζί της σε ενέργεια και εμπόριο, αξιοποιώντας την για να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις. Η Κίνα τη θεωρεί κρίσιμο εμπορικό κόμβο στον Δρόμο του Μεταξιού.
Η Ευρώπη, τέλος, εξαρτάται από την Τουρκία για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και τη χρειάζεται για την ανάσχεση της ρωσικής ισχύος. Αντίθετα, η Ελλάδα έχει περιορισμένες σχέσεις με την Κίνα, έχει διαρρήξει τη σχέση της με τη Ρωσία λόγω του Ουκρανικού και στηρίζεται στην προσδοκία προστασίας από ΗΠΑ και ΕΕ. Ομως η ελπίδα δεν συνιστά στρατηγική. Ούτε και η εμμονή στο διεθνές δίκαιο επαρκεί σε ένα κατακερματισμένο διεθνές περιβάλλον όπου επικρατεί ο νόμος του ισχυρού.
Η Τουρκία έχει μετατρέψει τη Συρία και τη Λιβύη σε δορυφόρους. Στη Λιβύη, το μνημόνιο για την ΑΟΖ αποτέλεσε κλασικό παράδειγμα εργαλειοποίησης ενός εύθραυστου κράτους για την εξυπηρέτηση στρατηγικών επιδιώξεων.
Παράλληλα, η Άγκυρα εξουδετέρωσε τους άξονες που είχε δημιουργήσει η Ελλάδα με Αίγυπτο, ΗΑΕ και Σαουδική Αραβία. Οι χώρες αυτές σήμερα επιλέγουν συνεργασία με την Τουρκία. Το Ισραήλ, που θα μπορούσε να αποτελέσει εξισορροπητή, είναι βυθισμένο σε βαθιά κρίση: από τη Γάζα και το Ιράν έως την εσωτερική του αναταραχή. Μάλιστα, δεν αποκλείεται με αμερικανική παρότρυνση να κινηθεί προς ομαλοποίηση σχέσεων με την Άγκυρα, όπως έπραξαν οι αραβικές χώρες. Η εικόνα είναι πλέον σαφής: οι αντι-τουρκικοί άξονες της περιόδου 2009-2022 έχουν διαλυθεί. Η Ελλάδα έχει μείνει χωρίς περιφερειακά αναχώματα.
Σε αυτό το πεδίο η Τουρκία υπερέχει κατά πολύ. Μέσω «πληρεξουσίων» (proxy warfare), τοπικών ενόπλων ομάδων, τζιχαντιστικών δικτύων και οργανώσεων που συνδέονται με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους αποκτά μόχλευση με χαμηλό κόστος και υψηλή διαπραγματευτική αξία. Οι μεταναστευτικές ροές από Συρία και Λιβύη λειτουργούν ως μοχλός πίεσης προς την Ευρώπη: η στρόφιγγα ανοίγει ή κλείνει ανάλογα με τα ανταλλάγματα.
Παράλληλα, η Τουρκία έχει επενδύσει στην υβριδική ισχύ: παραπληροφόρηση, σαμποτάζ, εσωτερική υπονόμευση και γενικότερα επιχειρήσεις που αποδυναμώνουν αντιπάλους χωρίς να αφήνουν ίχνη (deniable operations). Η Ελλάδα, σε αντίθεση, δεν διαθέτει ούτε εργαλεία υβριδικής άμυνας ούτε εμπειρία στον υβριδικό πόλεμο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα; Οτι η Τουρκία ενισχύεται επειδή παίζει ταυτόχρονα σε τρία ταμπλό, ενώ η Ελλάδα παραμένει παθητικός θεατής.
Για να χαράξει η χώρα μια ορθολογική στρατηγική, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει χωρίς αυταπάτες τον πραγματικό γεωπολιτικό συσχετισμό ισχύος και την πραγματική έκταση της απειλής. Χρειάζεται αποτρεπτική θωράκιση που θα καθιστά το κόστος κάθε τουρκικής πρόκλησης δυσανάλογα υψηλό. Χρειάζεται εθνική στρατηγική βασισμένη στον ρεαλισμό, όχι σε ψευδαισθήσεις και αβάσιμες προσδοκίες.
Σήμερα η Ελλάδα θυμίζει στρουθοκάμηλο που κρύβει το κεφάλι στην άμμο, πιστεύοντας ότι δεν θα τη βρει η καταιγίδα. Στην πραγματικότητα, βρίσκεται σε μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές του πλανήτη. Για να επιβιώσει, πρέπει να μετατραπεί σε σκαντζόχοιρο: θωρακισμένη και επικίνδυνη για όποιον τολμήσει να την αγγίξει.
*Ο Αθανάσιος Πλατιάς είναι ομότιμος καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων
Από www.tanea.gr