Όλο και πληθαίνουν οι προειδοποιήσεις και αναλύσεις ότι αργά αλλά σταθερά ο κόσμος βυθίζεται σε ένα νέο ψυχρό πόλεμο, μεταξύ Ουάσινγκτων και Πεκίνου. Οι αναλύσεις αυτές παραβλέπουν όμως τις πιο άμεσες εξελίξεις που σχετίζονται με τη διεθνή πολιτική και διπλωματία, δηλαδή ότι πλέον ο αποκαλούμενος Παγκόσμιος Νότος δεν προσανατολίζεται να λάβει το μέρος, ούτε της μιας ούτε της άλλης πλευράς. Η αλήθεια είναι ότι οι χώρες που ανήκουν στον Παγκόσμιο Νότο αναδιατάσσουν τη διεθνή τάξη πραγμάτων σύμφωνα με τις δικές τους επιδιώξεις, δημιουργώντας ένα νέο γεωπολιτικό συσχετισμό δυνάμεων και διατάξεων. Η νέα γεωπολιτική οπτική του Παγκοσμίου Νότου δεν συμμερίζεται ούτε το διχασμό μεταξύ Ανατολής και Δύσης, αλλά ούτε και τη σύγκρουση ΗΠΑ – Κίνας, αλλά και δεν αναβιώνει την παθητική στάση του Κινήματος των Αδεσμεύτων κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Δύσης. Ο νέος Τρίτος Χάρτης του Παγκοσμίου Νότου απεικονίζει τη στροφή των κρατών που ανήκουν σε αυτόν κυρίως σε περιφερειακές συνεργασίες που αναδιατάσσουν το στρατηγικό περιβάλλον και αναδημιουργούν το πλαίσιο ενίσχυσης της εθνικής κυριαρχίας και της οικονομικής ανάπτυξης.
Οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας δημιουργούν συστήματος άσκησης επιρροής που κινούνται σε ομόκεντρους αλλά και τεμνόμενους κύκλους, εμπορικών μπλοκ, επικοινωνιακών δικτύων, κανονιστικών πλαισίων και διπλωματικών συμμαχιών, που δεν κλίνουν ούτε προς το Πεκίνο αλλά και ούτε προς την Ουάσινγκτων. Αντιθέτως όλο τούτα επαναπροσδιορίζουν το διεθνές πλαίσιο κινούμενες προς την στρατηγική και πολιτική αυτονομία.
Η αλήθεια δε είναι ότι η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο επιτάχυνε την διαδικασία αυτή, τόσο δια των πολιτικών του δόγματος Πρώτα η Αμερική, όσο και με τις δραστικές περικοπές στη διεθνή βοήθεια, τους εμπορικούς δασμούς, και τον αμερικανικό σκεπτικισμό απέναντι στους διεθνείς θεσμούς και πολυμερείς συνεργασίας. Ολα τούτα επιβεβαίωσαν θεωρούν οι χώρες του Παγκοσμίου Νότου ότι η στήριξη στην αμερικανική βοήθεια είναι σχετική και υπό όρους, ενώ στη χειρότερη περίπτωση οδηγεί στην υποταγή και τη δουλοπαροικία. Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο μια στροφή των χωρών αυτών προς την Κίνα αλλά και μια ευρύτερη δομική αλλαγή, μια πολιτική εθνικής και οικονομικής ενδοσκόπησης που οδηγεί σε περιφερειακές συνεργασίες και ομαδοποιήσεις εντός του Παγκοσμίου Νότου. Οι ενδείξεις ότι οι εξελίξεις οδηγούνται σε αυτή την κατεύθυνση είναι πολλές.
Πρόσφατη Έκθεση του ΟΗΕ για το Παγκόσμιο Εμπόριο και την Ανάπτυξη δείχνει ότι το εμπόριο μεταξύ των χωρών του Παγκοσμίου Νότου υπερδιπλασιάστηκε από τα 2,3τρις δολάρια το 2007 σε 5,6 τρις δολάρια το 2023. Κάτι που σηματοδοτεί την ενίσχυση της συνεργασίας αλλά και την διαφοροποίηση των χωρών αυτών από την παλαιά διάταξη οικονομικών, πολιτικών και εμπορικών δυνάμεων με επίκεντρο τις χώρες του Βορρά. Τα συμπεράσματα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ δείχνουν ότι η συνεργασία εντός Παγκοσμίου Νότου εμβαθύνεται και εντείνεται, όπως και οι τριγωνικές συνεργασίες με άλλες χώρες και οικονομικά μπλοκ, με στόχο την οικονομική ανάπτυξη, την τεχνολογική καινοτομία αλλά και την εύρεση τοπικών λύσεων σε τοπικά προβλήματα και κρίσεις. Πρόσφατη ανάλυση της Boston Consulting Group αναφέρει ότι οι χώρες του Παγκοσμίου Νότου ανακατευθύνουν τις δυνάμεις τους σε πολυδιάστατες και πολυμερείς συνεργασίες όπως η Ομάδα των BRICS, η ASEAN, η AFCFTA και η MERCOSUR, χωρίς να απευθύνονται αποκλειστικά στην Κίνα.
Μπορεί η Κίνα να επεκτείνει τις υποδομές που ελέγχει και την διπλωματική της επιρροή στον Παγκόσμιο Νότο, μέσα από δάνεια, επενδύσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά δεν καταφέρνει να έχει την απόλυτη πίστη και έλεγχο των χωρών με τις οποίες συνεργάζεται. Ο αυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης αλλά και εκπαίδευσης των Κινέζων δεν τους επιτρέπει να επιτυγχάνουν την πλήρη πολιτική αναδιάταξη των χωρών με τις οποίες συνεργάζονται. Αντιθέτως πολλές φορές το Πεκίνο είναι αντιμέτωπο με αντιδράσεις και στρατηγικές αποτυχίες και υπαναχωρήσεις, καθώς τίποτα δεν εξελίσσεται γραμμικά.
Οι περισσότεροι διεθνείς αναλυτές εξακολουθούν να ομιλούν την γλώσσα του προηγούμενου Ψυχρού Πολέμου και να χρησιμοποιούν ξεπερασμένους όρους που δεν ισχύουν, όπως οι όροι, σφαίρες επιρροής, ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων και ιδεολογικά μπλοκ. Ο κόσμος όμως που περιγράφουν αυτοί οι μεταφορικοί όροι ουσιαστικά δεν υπάρχει πια. Οι νέες αναδυόμενες δυνάμεις δεν ενδιαφέρονται τόσο για το αν θα ταχθούν στο πλευρό κάποιων συγκεκριμένων δυνάμεων, αλλά με πόσες περισσότερες δυνάμεις μπορούν να συνεργαστούν αρμονικά και παραγωγικά. Σκοπός τους παραμένει η ενίσχυση της χώρας τους και της εκάστοτε πατρίδας, τα μέσα όμως της επιτυχίας έχουν αλλάξει και αλλάζουν ραγδαία. Για παράδειγμα η Ομάδα των BRICS επεκτείνεται συνεχώς με νέα μέλη, όπως η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδονησία. Οι χώρες αυτές είναι ετερόκλητές, ιδεολογικά, πολιτικά, θρησκευτικά και καθεστωτικά, όλες όμως οι χώρες αυτές ενδιαφέρονται για την προαγωγή του εμπορίου, την τεχνολογική καινοτομία, την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και τις διπλωματικές συνεργασίες. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αφρική όπου οι 54 χώρες μέλη της AFCFTA δημιουργούν μια παν – αφρικανική ανοικτή αγορά, με κοινούς κανόνες, επενδύσεις και δίκτυα υποδομής, παραβλέποντας καθεστωτικές, ιδεολογικές και θρησκευτικές διαφορές. Και στη νοτιοανατολική Ασία η ASEAN κινείται με γνώμονα τη στρατηγική αυτονομία των χωρών μελών της, κάτι που οδηγεί σε απτές οικονομικές, επενδυτικές και εμπορικές επιλογές με συγκεκριμένα κριτήρια και στόχους, με συγκεκριμένο σύστημα πληρωμών και κυβερνώ – ασφάλειας, με ειδικό μηχανισμό προστασίας του κλίματος και περιβάλλοντος, ενώ η συμμετοχή της Ινδονησίας και στην ASEAN και στους BRICS, δεν θεωρείται προδοσία αλλά ένδειξη αυτοπεποίθησης της χώρας και ολόκληρης της περιοχής.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")