Σήμερα, η Μαύρη Ηπειρος επιχειρεί να αλλάξει την ιστορία της, διεκδικώντας την οικονομική της κυριαρχία, με όχημα τους φυσικούς πόρους, από το πετρέλαιο μέχρι το λίθιο.
Ολο και περισσότερες αφρικανικές χώρες, από την Αγκόλα μέχρι τη Ζιμπάμπουε, επιβάλλουν περιορισμούς ή απαγορεύσεις στις εξαγωγές πρώτων υλών, μια τάση που, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, έχει υιοθετηθεί από τις μισές σχεδόν από τις 54 χώρες της αφρικανικής ηπείρου την τελευταία διετία. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: η εγχώρια επεξεργασία του φυσικού τους πλούτου, η δημιουργία προστιθέμενης αξίας και, κυρίως, η δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας που θα βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο των λαών της περιοχής.
Στην εμπροσθοφυλακή αυτής της «μάχης ανεξαρτησίας» βρίσκεται η Ζιμπάμπουε, ο κορυφαίος παραγωγός λιθίου στην Αφρική. Σχεδιάζει να απαγορεύσει τις εξαγωγές του ακατέργαστου ορυκτού έως το 2027 και πιέζει τις εταιρείες εξόρυξης να κατασκευάσουν μονάδες επεξεργασίας στο έδαφός της. «Απώτερος στόχος μας είναι να κατασκευάσουμε μπαταρίες και ηλιακούς συλλέκτες. Μακροπρόθεσμα, θα τα καταφέρουμε», υπόσχεται ο υπουργός Εξόρυξης της χώρας, Ουίνστον Τσιτάντο.
Η εν λόγω στρατηγική αναμένεται να δημιουργήσει 5.000 νέες θέσεις εργασίας και να εκτοξεύσει τα έσοδα από τις εξαγωγές λιθίου. Η παγκόσμια ζήτηση για λίθιο που είναι απαραίτητο για την ηλεκτροκίνηση, τριπλασιάστηκε από το 2017 έως το 2022, ενώ η ζήτηση για κοβάλτιο αυξήθηκε κατά 70% κατά την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Στις ΗΠΑ ειδικότερα, η αγορά μπαταριών λιθίου προβλέπεται να εξαπλασιαστεί έως το 2030, φτάνοντας τα 52 δισ. δολάρια. Αυτή η ζήτηση είναι που δίνει στους Αφρικανούς εξαγωγείς πρώτων υλών ισχυρό πλεονέκτημα. «Ο εθνικισμός των πόρων, αν εξελιχθεί σωστά, θα βοηθήσει τις αφρικανικές χώρες να ανέβουν στην αλυσίδα αξίας, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, προσελκύοντας διεθνείς επενδύσεις και αναπτύσσοντας τις τοπικές οικονομίες», λέει ο Βρετανός πρώην διπλωμάτης Τόμας Ρέιλι, σύμβουλος στη δικηγορική εταιρεία Covington & Burling.
Οι μισές χώρες της ηπείρου την τελευταία διετία έχουν επιβάλει περιορισμούς ή απαγορεύσεις στις εξαγωγές πρώτων υλών.
Η Γουινέα, η Ουγκάντα και η Ναμίμπια απαγορεύουν ήδη την εξαγωγή ορυκτών μεταλλευμάτων, ενώ άλλες χώρες όπως η Γκάνα, η Ρουάντα και η Ζάμπια χτίζουν εργοστάσια επεξεργασίας ορυκτών.
Οι περιορισμοί στις εξαγωγές έχουν ήδη διαταράξει τη ροή μη επεξεργασμένων ορυκτών, όπως το μαγγάνιο, το λίθιο και ο βωξίτης, σε χυτήρια στην Ασία και την Ευρώπη, ενώ θα μπορούσαν να πλήξουν σημαντικά την προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να εξασφαλίσει κρίσιμα ορυκτά από την Αφρική.
Οι Αφρικανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επιμένουν ότι οι κάτοικοι της ηπείρου θα ωφεληθούν μακροπρόθεσμα. Η ζώνη χαλκού της Αφρικής, για παράδειγμα, η οποία εκτείνεται μεταξύ Κονγκό και Ζάμπια, κατέχει το 50% των παγκόσμιων κοιτασμάτων κοβαλτίου και σημαντικά κοιτάσματα χαλκού και πλατίνας, ωστόσο 70 και πλέον εκατομμύρια κάτοικοι στις δύο χώρες ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Η Αφρική εξάγει το 75% του αργού πετρελαίου της, το οποίο διυλίζεται αλλού και συχνά επανεισάγεται σε σημαντικά υψηλότερες τιμές ως προϊόντα πετρελαίου. Η ήπειρος εξάγει το 45% του φυσικού αερίου της, ενώ 600 εκατ. Αφρικανοί δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.
Παρά τις καλές προθέσεις, οι περιορισμοί στις εξαγωγές μερικές φορές αποτυγχάνουν. Οταν η Ζιμπάμπουε ανακοίνωσε αρχικά την απαγόρευση εξαγωγών το 2022, η «μαύρη αγορά» στα πορώδη σύνορα της χώρας άνθησε και η χώρα η οποία χάνει 1,8 δισ. δολάρια κάθε χρόνο από το λαθρεμπόριο ορυκτών, χαλάρωσε την απαγόρευση έπειτα από μερικούς μήνες.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)