με δικαιολογία τη διεθνή ασφάλεια συχνά οδηγούν σε κλιμάκωση της ανασφάλειας εντέλει.
Το Ιράν υλοποίησε την απειλή του να αποκλείσει τους εκπροσώπους της ΙΑΕΑ από το να πραγματοποιούν επιθεωρήσεις των πυρηνικών υλικών και εξοπλισμού που διαθέτει. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, οι τελευταίοι επιθεωρητές του διεθνούς οργανισμού αποχώρησαν χθες από τη χώρα της Μέσης Ανατολής, μετά την εφαρμογή ενός πρόσφατα ψηφισθέντος νόμου που απαγορεύει τις επιθεωρήσεις από ξένα συμφέροντα.
Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, τόσο για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, όσο και την αξιοπιστία της ΙΑΕΑ. Σημειώνεται πως εντός του 2024, οι επιθεωρητές του ΟΗΕ είχαν ολοκληρώσει σχεδόν 500 ελέγχους στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ένα καθήκον που είχαν αναλάβει για περισσότερες από δύο δεκαετίες.
Οι ετήσιες επιθεωρήσεις της ΙΑΕΑ στο Ιράν. Πηγή: Bloomberg.
Το Ιράν έχει επανειλημμένα δηλώσει πως συνεχίζει να είναι μέλος της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, ενώ ο Ανώτατος Ηγέτης Χαμενεΐ έχει εκδώσει φετφά για την απαγόρευση της χρήσης πυρηνικών όπλων.
Ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο πως τα περισσότερα δυτικά κράτη θα επικρίνουν την απόφαση της Τεχεράνης να απομακρύνει τους επιθεωρητές της ΙΑΕΑ, ειδικά σε μία συγκυρία όπου κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή κατάσταση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και κατά πόσο αυτό επηρεάστηκε από τα χτυπήματα των Αμερικανών και των Ισραηλινών. Από την πλευρά του, το Ιράν πιστεύει ότι έχει δικαίωμα με βάση το Διεθνές Δίκαιο να μπλοκάρει τους ξένους επιθεωρητές, καθώς τα χτυπήματα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις θεωρούνται παράνομα. Μάλιστα, η ανακοίνωση της ΙΑΕΑ πως το Ιράν δεν τηρεί τη Συνθήκη ήρθε ελάχιστες ώρες πριν τις πρώτες ισραηλινές επιθέσεις.
Ως εκ τούτου, τόσο η Τεχεράνη, όσο και αρκετοί διεθνείς αναλυτές θεωρούν πως ο διεθνής οργανισμός ενεπλάκη στη διαμάχη μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Ακόμα χειρότερα για την ΙΑΕΑ, η υπηρεσία έχει μειωμένη δικαιοδοσία εντός Ισραήλ, καθώς το Τελ-Αβίβ είναι μεν μέλος του οργανισμού, αλλά δεν έχει υπαχθεί στη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων. Αυτό σημαίνει πως η ΙΑΕΑ δεν μπορεί να επιθεωρήσει τις ισραηλινές πυρηνικές υποδομές και κανείς δεν γνωρίζει τι συμβαίνει με το πυρηνικό οπλοστάσιο του Ισραήλ. Ορισμένες αναλύσεις εκτιμούν πως το Ισραήλ διαθέτει τουλάχιστον 90 πυρηνικές βόμβες. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης σύγκρουσης, η Ρωσία επέκρινε την άρνηση του Ισραήλ να αποδεχθεί τις επιθεωρήσεις της ΙΑΕΑ.
Δεδομένου του κρίσιμου ρόλου της ΙΑΕΑ, ειδικά σε μία εποχή όπου οι μεγάλες δυνάμεις ενισχύουν τα πυρηνικά οπλοστάσιά τους και αναπτύσσουν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας με ταχύτατους ρυθμούς, η στάση του οργανισμού είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Ακόμα και αν οι προθέσεις των αξιωματούχων ήταν καλοπροαίρετες, η αδυναμία τους να προβληθούν ως αμερόληπτοι προσφέρει μία δικαιολογία σε όσους έχουν πυρηνικές φιλοδοξίες να αμφισβητήσουν την αξιοπιστία τους. Εντέλει, η στάση της ΙΑΕΑ στην κρίση της Μέσης Ανατολής οδήγησε στον αποκλεισμό τους από το Ιράν, και άρα την αύξηση της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας στην περιοχή.