Ο πρώτος κύκλος του προγράμματος το 2020-2021 χαιρετίστηκε από εντυπωσιακή συμμετοχή, καθώς μέσα σε 16 μήνες υποβλήθηκαν σχεδόν 19.000 αιτήσεις που οδήγησαν στην ταξινόμηση περισσότερων από 6.900 ηλεκτρικών και plug-in οχημάτων στο σύνολο, έναντι του στόχου των 3.750 που είχε τεθεί.
Ακολούθησε νέος κύκλος το 2022 με προϋπολογισμό αρχικά 50 εκατομμυρίων, μόνο που αυτός αφορούσε μόνο αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα και όχι υβριδικά plug-in, καθώς και δίκυκλα-τρίκυκλα κλπ. όπως ο πρώτος. Τον Νοέμβριο του 2023 υπήρξε τροποποίηση και ο συνολικός προϋπολογισμός του β’ κύκλου ανέβηκε στα 65 εκατομμύρια. Και πάλι τα χρήματα για τις επιδοτήσεις προέρχονταν από τα έσοδα από πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Σύμφωνα με στοιχεία του evstats.gr, το 2022 ταξινομήθηκαν 2.827 αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα και το 2023 άλλα 6.379.
Το 2024 νέος κύκλος με αρχικό προϋπολογισμό 33 εκατομμυρίων, ενώ με τροποποίησή του τον Φεβρουάριο του 2025 αυξήθηκε κατά 11 εκατομμύρια, στα 44 εκατομμύρια ευρώ στο σύνολο – και αυτό το πρόγραμμα επιδοτήσεων αφορούσε μόνο αμιγώς ηλεκτρικά. Οι ταξινομήσεις το 2024 ξεπέρασαν τις 8.700 και έως τον Απρίλιο του 2025 έχουμε άλλα 3.560.
Δηλαδή, τα τελευταία πέντε χρόνια για όλες τις προηγούμενες προϋπολογισμένες επιδοτήσεις, τα αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα -τα οποία απορρόφησαν μεγάλο μέρος από τη δημόσια δαπάνη- έχουν αυξηθεί κατά κάτι λιγότερο από 24.000. Και για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο υπήρξαν διάφορα “ανεβοκατεβάσματα”: Για παράδειγμα, η καταβολή των ποσών της επιδότησης καθυστερούσε στο δεύτερο κύκλο ακόμα και για πάνω από 12 μήνες, κάτι που φαίνεται να εξομαλύνθηκε στον τρίτο φτάνοντας σε κάποιες περιπτώσεις το δίμηνο. Τον Φεβρουάριο του 2025 όταν υπήρξε η ένεση των 11 εκατομμυρίων στον τρίτο κύκλο, αυτά έγιναν ανάρπαστα μέσα σε λίγες ημέρες, με αποτέλεσμα κάποιοι να μείνουν με την προπαραγγελία αμανάτι.
Ο νέος φτηνότερος κύκλος
Προσφάτως έγινε γνωστό ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει να επιδοτεί την αγορά των ηλεκτρικών στο πλαίσιο νέου κύκλου -του τέταρτου κατά σειρά- που ξεκινά από αυτόν τον μήνα. Αυτή τη φορά οι επιδοτήσεις θα είναι μικρότερες σε σχέση με τις προηγούμενες που έφταναν έως και τα 9.000 ευρώ ανά όχημα. Σύμφωνα με πληροφορίες, στον τέταρτο κύκλο θα κυμαίνονται στις 3.000 ευρώ -συν 1500 αν γίνει απόσυρση παλαιού ρυπογόνου οχήματος- με σκοπό οι επιδοτήσεις να μοιραστούν σε περισσότερο κόσμο. Και πάλι σύμφωνα με πληροφορίες, ο αρχικός προϋπολογισμός θα είναι γύρω στα 33 εκατομμύρια ευρώ, ενώ υπάρχουν φήμες ότι θα είναι ο τελευταίος κύκλος απευθείας κρατικών επιδοτήσεων. Με βάση τα στοιχεία του evstats.gr έως και τον Απρίλιο του 2025 εκτιμάται ότι περίπου 0,4% ή αλλιώς ένα στα 244 επιβατικά επί του συνόλου είναι αμιγώς ηλεκτρικό. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι στη Γαλλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 1,7%, στη Μεγάλη Βρετανία στο 4%, στην Ολλανδία πάνω από 6% και στην “πρωταθλήτρια” Νορβηγία στο 28%.
Τα 24.000 αμιγώς ηλεκτρικά επιβατικά στην Ελλάδα μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό των περίπου 3.000.000 αυτοκινήτων που πνίγουν την Αττική. Όταν προκηρύσσονταν τα προγράμματα των επιδοτήσεων, στον πρώτο και στον δεύτερο κύκλο αναφερόταν: “Σκοπός της δράσης «ΚΙΝΟΥΜΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ» είναι η προώθηση της ηλεκτροκίνησης και η διείσδυση ηλεκτρικών οχημάτων στο στόλο οχημάτων που κυκλοφορούν εντός της ελληνικής επικράτειας. Αυτό, θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών ρύπων, που αποτελεί βασικό στόχο της πολιτικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όπως περιγράφεται και στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα”. Στον τρίτο κύκλο η παραπάνω διατύπωση ήταν κάπως πιο “ήπια”: η διείσδυση των ηλεκτρικών οχημάτων αναφερόταν ως “παράγοντας που θα συντελέσει στη μείωση των ρύπων”.
Όπως πολύ λογικά περιμένει κανείς με τη μέχρι στιγμής αναλογία του ενός καθαρά ηλεκτροκίνητου στα 244 επιβατικά είναι κομματάκι δύσκολο να μειωθούν οι ρύποι. Οι υπερβάσεις των ετήσιων ορίων του διοξειδίου του αζώτου, ενός από τους πλέον χαρακτηριστικούς ρύπους που συνδέεται με την κυκλοφορία των οχημάτων, από το 2020 έως και το 2023 παρουσιάζουν αύξηση στους περισσότερους σταθμούς μέτρησης του Λεκανοπεδίου, ενώ σε λίγους μόνο παραμένουν σταθερές ή έχουν ελάχιστη μείωση – και αυτό βάσει των πλέον επίσημων ετήσιων εκθέσεων του υπουργείου Περιβάλλοντος για την ποιότητα της ατμόσφαιρας στη χώρα μας.
Η ετήσια έκθεση για το 2024 δεν έχει δημοσιευθεί προς το παρόν, αλλά η τάση των προηγούμενων ετών δεν προμηνύει δραματικές ανατροπές. Υπενθυμίζεται δε ότι η Ελλάδα δεν έχει καθαρή τη φωλιά της σε σχέση με το διοξείδιο του αζώτου: το 2023 προστέθηκε στο χαρτοφυλάκιο της χώρας μας ευρωκαταδίκη για τις συστηματικές υπερβάσεις του συγκεκριμένου ρύπου την προηγούμενη δεκαετία. Αλλά δεν είναι μόνο το διοξείδιο του αζώτου. Οι υπερβάσεις ετήσιων ορίων αιωρούμενων σωματιδίων επίσης παρουσιάζουν αύξηση στους περισσότερους σταθμούς, σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις του υπουργείου, ενώ και οι συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα σε Πατησίων, Πειραιά, Νέα Σμύρνη, Μαρούσι εμφανίζουν ανοδική πορεία.
To Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), που επικαλούνταν τα προγράμματα επιδοτήσεων σχετικά με τη μείωση των ρύπων, αναθεωρήθηκε -αφού τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση- και κυρώθηκε στα τέλη του 2024. Στο νέο ΕΣΕΚ συμπεριλαμβάνονται δύο σενάρια όσον αφορά τα αμιγώς ηλεκτρικά και τα plug-in υβριδικά οχήματα – τα τελευταία έτυχαν κρατικής επιδότησης πρώτη και τελευταία φορά την περίοδο 2020-2021.
Το βασικό σενάριο στο ΕΣΕΚ εξετάζει την πορεία των νέων ταξινομήσεων στις προαναφερθείσες κατηγορίες έως το 2030 με την προϋπόθεση ότι συνεχίζονται τα “υφιστάμενα μέτρα πολιτικής”, δηλαδή οι επιδοτήσεις μέσω των προγραμμάτων “Κινούμαι Ηλεκτρικά” και του αντίστοιχου για τους φορτιστές “Φορτίζω Παντού”, χωρίς τη λήψη επιπλέον μέτρων. Σε αυτή την περίπτωση, εκτιμάται ότι το άθροισμα των αμιγώς ηλεκτρικών και των plug-in υβριδικών που θα ταξινομηθούν το 2030 θα ανέρχεται σε περίπου 55.000 αυτοκίνητα, τα οποία θα αποτελούν το 30% του συνόλου των ταξινομήσεων αυτοκινήτων εκείνο το έτος. Δηλαδή ένα στα τρία αυτοκίνητα που θα αγοραστούν το 2030 θα είναι είτε αμιγώς ηλεκτρικό είτε plug-in υβριδικό, εάν συνεχιστούν οι κρατικές επιδοτήσεις με το ρυθμό που γίνονταν όταν συντάχθηκε το ΕΣΕΚ.
Υπάρχει όμως και το αισιόδοξο σενάριο, κατά το οποίο απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εφαρμογή επιπλέον μέτρων πολιτικής για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Σε αυτή την περίπτωση εκτιμάται ότι 50% των συνολικών νέων ταξινομήσεων το 2030 θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά και plug-in υβριδικά, πάνω από 108.000 αυτοκίνητα εκείνη τη χρονιά.
Όπως δε προκύπτει από τους αναλυτικούς πίνακες που παρατίθενται στο ΕΣΕΚ, η εκτίμηση για τον συνολικό αριθμό των αμιγώς ηλεκτρικών και των plug-in που θα μπουν στους δρόμους την περίοδο 2025-2030 με το βασικό σενάριο φτάνει τα 218.000 επιβατικά, ενώ με το αισιόδοξο τα 379.000!
Στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ δεν υπάρχει κάποιο σενάριο σχετικά με τη διακοπή της κρατικής επιδότησης ή τι εκτιμάται αν υπάρξουν μειωμένα μέτρα σε σχέση με αυτά που υπήρχαν την πενταετία 2020-2024.
Οι φήμες σχετικά με το ότι ο τέταρτος κύκλος επιδοτήσεων ενδέχεται να είναι και ο τελευταίος δεν μοιάζουν ανυπόστατες, αν λάβει κανείς υπόψη του τη γενικότερη ευρωπαϊκή, αν όχι παγκόσμια, τάση που έχει διαμορφωθεί όσον αφορά τις απευθείας κρατικές ενισχύσεις για τα ηλεκτρικά οχήματα. Τα τελευταία δύο χρόνια όλο και περισσότερες κυβερνήσεις αρχίζουν να μειώνουν ή να καταργούν τις άμεσες επιδοτήσεις. Ενώ οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για αυτό το κόψιμο δεν είναι ακριβώς προβλέψιμες, ο αντίκτυπος έρχεται με την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων σε ορισμένες χώρες.
Στη Γερμανία, το δημοφιλές περιβαλλοντικό μπόνους από τον κρατικό κορβανά για τους αγοραστές ηλεκτρικών τερματίστηκε απότομα στα τέλη του 2023, με αποτέλεσμα το πρώτο τρίμηνο του 2024 να υπάρξει μία βαθιά βουτιά στις πωλήσεις, ενώ στο σύνολο του 2024 να έχουν σημειωθεί 27,5% λιγότερες ταξινομήσεις σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Ωστόσο, στο πρώτο τρίμηνο του 2025 οι πωλήσεις έχουν αρχίσει να ξαναπαίρνουν τα πάνω τους. Βέβαια, στη Γερμανία τα αμιγώς ηλεκτρικά αποτελούσαν το 2024 το 13,5% των νέων ταξινομήσεων, οπότε η αγορά εκεί μπορεί να θεωρηθεί κάπως ώριμη και όχι σαν την Ελλάδα όπου ήταν 6,3% – και μάλιστα ήταν η καλύτερη χρονιά μέχρι στιγμής στις πωλήσεις.
Στη Γαλλία από την πλευρά τους έχουν αυστηροποιήσει την επιλεξιμότητα, ενώ ταυτόχρονα έχουν μειώσει το μέγιστο ύψος επιδότησης, περίπου όπως αναμένεται να γίνει στην Ελλάδα στον τέταρτο κύκλο του “Κινούμαι Ηλεκτρικά”. Όπως φαίνεται σκοπός της Γαλλίας ήταν να ευνοηθούν οι πωλήσεις των μικρότερων μοντέλων που παράγονται στην Ευρώπη.
Στην Μεγάλη Βρετανία έχουν διακόψει τις επιχορηγήσεις για plug-in επιβατικά, όμως συνεχίζουν τα κίνητρα για ηλεκτρικά ημιφορτηγά και δίκυκλα, ενώ στην Ολλανδία δεν υπάρχουν από φέτος επιδοτήσεις για νέα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Εξαίρεση σε αυτή την τάση των ευρωπαϊκών περικοπών που διαμορφώνεται είναι η Νορβηγία, που θεωρείται χώρα-πρότυπο στη διείσδυση ηλεκτρικών οχημάτων: εκεί συνεχιζουν να διατηρούνται κρίσιμα κίνητρα, όπως η απαλλαγή από φόρους για τα πρώτα 45.000 ευρώ της τιμής του αυτοκινήτου.
*Από Protagon.gr