Ορισμένοι έφτασαν στο σημείο να μιλήσουν για σοφία και άλλοι για κυνισμό των αγορών. Η νηφαλιότητα με την οποία οι επενδυτές «διάβασαν» τις –κατά τα άλλα– καταιγιστικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή είναι σίγουρα αξιοσημείωτη, όμως καθόλου τυχαία. Για τρεις βασικούς λόγους: Το γεωπολιτικό ρίσκο είναι πλέον η νέα κανονικότητα στο διεθνές περιβάλλον, η Aramco έχει πείσει τους traders ότι διαθέτει τεράστια πετρελαϊκά αποθέματα με τα οποία μπορεί να παρέμβει εφόσον χρειαστεί, και η εκτίμηση που κυριάρχησε είναι ότι το Ιράν θα «πυροβολούσε τα πόδια του» αν έκλεινε τα Στενά του Ορμούζ.
Μετά τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς των πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ιράν και πριν από την επίθεση-απάντηση της Τεχεράνης στην αμερικανική βάση στο Κατάρ, η άνοδος στις τιμές του πετρελαίου ήταν μεσαίας έντασης, γεγονός που κατέδειξε ότι οι traders ανησυχούν αλλά δεν πανικοβάλλονται. Η αύξηση της τάξεως του 3% που μεσολάβησε μετακινώντας τις τιμές στην περιοχή των 76 δολαρίων ανά βαρέλι ήταν μεν αισθητή, αλλά θεωρείται απολύτως ήπια και διαχειρίσιμη, αν λάβει κανείς υπόψη την ένταση των γεωπολιτικών εξελίξεων. Aκόμη, όταν το ιρανικό κοινοβούλιο έθεσε τις βάσεις για μια δυνητική απόφαση της Τεχεράνης να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, οι τιμές του Brent αυξήθηκαν προς στιγμήν κατά περίπου 5%, αλλά γρήγορα υποχώρησαν.
Αντικειμενικά, σχεδόν προκαλεί αίσθηση το περιορισμένο ασφάλιστρο κινδύνου με βάση την αβεβαιότητα που εγκυμονεί αυτήν την περίοδο η προοπτική μιας καταστροφικής κλιμάκωσης. Κατά γενική ομολογία, η αγορά προσπερνά τους κινδύνους με πολύ μεγαλύτερη ευκολία σε σύγκριση με το παρελθόν. Ομως, στην πραγματικότητα, το ασφάλιστρο του γεωπολιτικού κινδύνου είναι ενσωματωμένο σε μια αγορά με καλή τροφοδοσία. Μέχρι στιγμής, η ιρανοϊσραηλινή σύγκρουση έχει πλήξει εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου και στις δύο χώρες, αλλά δεν έχει επηρεάσει ουσιαστικά τις ενεργειακές ροές στην παγκόσμια αγορά. Για παράδειγμα, το περασμένο Σαββατοκύριακο το Ισραήλ έπληξε μεν ενεργειακούς στόχους στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένων ενός μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου και ενός διυλιστηρίου, αλλά εξαίρεσε τις υποδομές εξαγωγής πετρελαίου της χώρας.
Αναλυτές δείχνουν ως ορόσημο για τα γεγονότα που άφησαν αποτύπωμα στη συμπεριφορά των επενδυτών την επίθεση που είχε δεχθεί από τους πληρεξουσίους του Ιράν το ζωτικής σημασίας κέντρο αργού πετρελαίου Abqaiq της Σαουδικής Αραβίας το 2019 – οι traders γνωρίζουν από εκείνη τη χρονιά ότι η Aramco διαθέτει τεράστια αποθέματα αργού πετρελαίου, τα οποία είναι σε θέση να αξιοποιεί όταν χρειάζεται να εξασφαλίζει την απρόσκοπτη ροή πετρελαίου στην αγορά. Επομένως, αποτελεί κοινό τόπο η εκτίμηση πως η όποια διαταραχή στην αλυσίδα εφοδιασμού της αγοράς πετρελαίου το πιθανότερο θα είναι, στη χειρότερη περίπτωση, προσωρινή.
Η ιρανοϊσραηλινή σύγκρουση έχει πλήξει εγκαταστάσεις πετρελαίου και αερίου, αλλά δεν έχει επη- ρεάσει ουσιαστικά τις ενεργειακές ροές.
Επιπλέον, κοινή είναι η παραδοχή ότι το Ιράν πολύ δύσκολα θα αποκλείσει τα Στενά του Ορμούζ, η διέλευση από τα οποία αφορά τουλάχιστον το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου. Πριν απ’ όλα, δύσκολα θα έθετε σε κίνδυνο τις δικές του εξαγωγές πετρελαίου, γεγονός που αφενός θα παρέλυε περαιτέρω την ήδη πληγείσα από τις κυρώσεις οικονομία του, αφετέρου θα διακινδύνευε την εύθραυστη όσο και πολύτιμη προσέγγιση της Τεχεράνης με τα άλλα αραβικά κράτη του Κόλπου, πλήττοντας συγχρόνως την Κίνα, που αποτελεί τον μεγαλύτερο πελάτη – εισαγωγέα του. Ομως, ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, τα πλοία θα μπορούσαν να ανακατευθυνθούν μακριά από το ιρανικό τμήμα του καναλιού, που περιλαμβάνει επίσης τα νερά του Ομάν. Εξάλλου, ΗΠΑ και Ισραήλ έχουν αδιαμφισβήτητη αεροπορική υπεροχή, την οποία με βεβαιότητα θα επιστράτευαν στο σενάριο ενός ναυτικού σαμποτάζ της αλυσίδας εφοδιασμού από το Ιράν, ενώ στο Μπαχρέιν βρίσκεται επίσης ο 5ος Στόλος του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ.
Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η συγκρατημένη διακύμανση των τιμών ακόμη και πριν από την είδηση περί εκεχειρίας Ισραήλ και Ιράν, σηματοδοτεί ότι οι traders δεν έχουν «αγοράσει» το σενάριο μιας καταστροφικής κλιμάκωσης που θα είχε καταλυτικές συνέπειες για την προσφορά πετρελαίου. Είναι ενδεικτικό ότι αμέσως μετά τα απολύτως διαχειρίσιμα αντίποινα του Ιράν, το κλίμα ήταν σχεδόν πανηγυρικό στις αγορές.
Ολα αυτά, βεβαίως, μέχρι αποδείξεως του εναντίου και ανάλογα με τις εξελίξεις. Το Ιράν δεν παύει να διατηρεί την ικανότητα παρέμβασης στα Στενά του Ορμούζ με ασύμμετρα μέσα που τουλάχιστον προσωρινά θα μπορούσαν να αποθαρρύνουν τα τάνκερ να τα επιλέγουν. Αν το ιρανικό καθεστώς νιώσει πως βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο, μια σοβαρή διαταραχή στις εξαγωγές πετρελαίου από τον Κόλπο θα ήταν ίσως το τελευταίο ισχυρό χαρτί που μπορεί να παίξει.
Για την ιστορία, συγκρίνοντας τη συγκυρία με την πετρελαϊκή κρίση του 1973, μπορεί η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου να είναι σήμερα υπερδιπλάσια από τότε, όμως οι ΗΠΑ είναι τώρα ο μεγαλύτερος παραγωγός –και όχι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας– πετρελαίου στον κόσμο. Επίσης, εκείνη την εποχή το πετρέλαιο αποτελούσε το 50% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας – τώρα συνιστά περίπου το ένα τρίτο. Όσο για τους μεγάλους παραγωγούς του Περσικού Κόλπου, σε αντίθεση με το 1973, είναι σήμερα απολύτως ενσωματωμένοι στην παγκόσμια οικονομία και έχουν μάλιστα ανοιχτούς διαύλους με το Ισραήλ.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)