Ενδεικτικό της κατάστασης το γεγονός ότι, ενώ η ελληνική διπλωματία κλήθηκε την περασμένη εβδομάδα να χειριστεί εντατικά με το Κάιρο το δικαστικό τετελεσμένο περί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ξαφνικά ενέσκηψε ζήτημα επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης, με την οποία η Αθήνα διατηρούσε –τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο– θετική συνεννόηση, την ίδια ώρα που η Αγκυρα αναζητούσε εκεί επιμόνως τρόπους επιμέρους ενίσχυσης των ερεισμάτων της.
Καθοριστικός παράγοντας για τις εξελίξεις στην Ανατολική Λιβύη παραμένει η Αίγυπτος, η οποία στηρίζει το καθεστώς του de facto ηγέτη της περιοχής, στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ, με αποτέλεσμα σημαντικό μέρος της κατ’ ιδίαν συνάντησης του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη με τον ομόλογό του Μπαντρ Αμπντουλάτι να αναλωθεί σε όσα συμβαίνουν στην αχανή αφρικανική χώρα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης συνέστησε επιτροπή, η οποία ανέλαβε να εξετάσει και να εγκρίνει τη νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η Αθήνα δεν επιθυμεί σε καμία περίπτωση μια νέα αναβίωση του εν λόγω ζητήματος, πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που ένα από τα επιχειρήματα περί της ακυρότητας του μνημονίου ήταν η μη επικύρωσή του από το εκλεγμένο όργανο της Λιβύης. Υπενθυμίζεται ότι η συμφωνία υπεγράφη από την τουρκική κυβέρνηση και τη διορισμένη, μεταβατική και ειδικού σκοπού, κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία όφειλε να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές, μη διαθέτοντας εξουσιοδότηση για σύναψη διεθνών συμφωνιών. Εκτοτε, βέβαια, η εν λόγω αρχή συνυπέγραψε σειρά άλλων συμφωνιών, μεταξύ των οποίων και την εφαρμοστική με την Τουρκία για έρευνες υδρογονανθράκων εντός των ορίων του μνημονίου.
Παρ’ όλα αυτά, πηγές με γνώση του σκεπτικού της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών διευκρινίζουν ότι η εγκυρότητα του μνημονίου δεν εξαρτάται από μια πιθανή επικύρωσή του από τη Βουλή της Ανατολικής Λιβύης. «Το μνημόνιο είναι άκυρο διότι έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας. Τουρκία και Λιβύη δεν έχουν ούτε παρακείμενες, ούτε ακτές που γειτνιάζουν» λένε χαρακτηριστικά, ενώ αγνοούνται τα νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματα των ελληνικών νησιών.
Καθώς, όμως, η Αίγυπτος είναι η δύναμη που στηρίζει κατά κόρον το καθεστώς του Χαφτάρ, κυρίως διότι τα εδάφη στα ανατολικά των συνόρων αποτελούν ζωτικό τμήμα του συστήματος ασφαλείας της, στην Αθήνα γνωρίζουν ότι αν θέλουν να αυξήσουν το (όποιο) μέγεθος επιρροής στην Ανατολική Λιβύη, όχι μόνο προκειμένου να ανασχεθεί η τουρκική παρουσία, αλλά και για έτερα σοβαρά ζητήματα, όπως είναι το μεταναστευτικό, τότε θα πρέπει να διατηρηθεί το άριστο επίπεδο των στρατηγικών σχέσεων με το Κάιρο.
Εξ ου και η διάθεση που καταγράφεται στην ελληνική πρωτεύουσα όσον αφορά το ιδιοκτησιακό ζήτημα της Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά υποδεικνύει ότι ναι μεν δεν θα εγκαταλειφθεί η προσπάθεια ανατροπής της δικαστικής απόφασης, αλλά πρωταρχικός στόχος είναι η διασφάλιση του ελληνορθόδοξου και λατρευτικού χαρακτήρα του μοναστηριού. Σύμφωνα δε με τις πληροφορίες που προέκυψαν από το ταξίδι της ελληνικής αποστολής στην Αίγυπτο, το ιδιοκτησιακό καθεστώς θα εξεταστεί σε επόμενο στάδιο, ενώ επίκεινται και νέες επαφές σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Οπως λένε ανώτερες διπλωματικές πηγές, «αυτό που προέχει στην κρίσιμη γεωπολιτική συγκυρία είναι να μη διακινδυνεύσουμε τις σχέσεις μας με την Αίγυπτο».
Ο κ. Γεραπετρίτης αναμένεται να ταξιδέψει εντός του Ιουνίου στη Λιβύη, τόσο στην Τρίπολη όσο και στα ανατολικά, προκειμένου να διαπιστώσει –όσο αυτό είναι εφικτό– τις προθέσεις των συνομιλητών του, και κυρίως για να δει ιδίοις όμμασι την κατάσταση που επικρατεί στο Μεταναστευτικό, έτσι ώστε η Αθήνα να μη βρεθεί τους θερινούς και φθινοπωρινούς μήνες προ μη διαχειρίσιμων εξελίξεων με επιπλέον αύξηση των ροών προς τα νότια παράλια της χώρας. Στο υπουργείο Εξωτερικών θα επιθυμούσαν να αποτρέψουν την περαιτέρω σύγκλιση της Αγκυρας με τον Χαφτάρ, στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως δεν είναι πολλά αυτά που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα στον στρατάρχη.
«Οι Τούρκοι έχουν να δώσουν πολύ περισσότερα, ακόμα και διευθετήσεις που να περιλαμβάνουν κοινή εκμετάλλευση πηγών ενέργειας», λένε στο protagon έμπειροι αναλυτές, ενώ από την εξίσωση δεν αποκλείεται ούτε η στρατιωτική βοήθεια, με την Αγκυρα να διαφημίζει πάντοτε τις δυνατότητες αποστολής ενόπλων δυνάμεων όπου αυτό καταστεί απαραίτητο. Την ίδια ώρα, έλληνας διπλωμάτης που έχει υπηρετήσει για χρόνια στην Τουρκία επισημαίνει ότι σε περίπτωση που επιβεβαιωθεί η διαρροή για ταξίδι του επικεφαλής της ΜΙΤ Ιμπραήμ Καλίν στην Ανατολική Λιβύη, τότε είναι βέβαιο ότι οι δύο πλευρές θα έχουν βρεθεί ακόμα εγγύτερα. Υπενθυμίζεται ότι ο γιος του Χαφτάρ, ο οποίος προορίζεται για διάδοχος του στρατάρχη, συναντήθηκε τον Απρίλιο με τον τούρκο υπουργό Αμυνας, ενώ δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι σύγκλιση της Αγκυρας με τη Βεγγάζη, όπου εδρεύει ο στρατάρχης, προϋποθέτει ένα καλό επίπεδο συνεννόησης με την Αίγυπτο.
Οι κινήσεις της Αγκυρας προκαλούν εντύπωση, ειδικά αν κανείς αναλογιστεί ότι το 2019 ήταν τουρκικές δυνάμεις αυτές που υπεράσπισαν την Τρίπολη στην επίθεση του Χαφτάρ, τον οποίο συνέδραμαν Αιγύπτιοι και Ρώσοι. Η κινούμενη άμμος της Λιβύης απαιτεί ιδιαίτερη ευελιξία, ενώ είναι φανερό ότι για την Ελλάδα είναι αδύνατο να μπει σε μια διαδικασία πλειοδοσίας έναντι της Τουρκίας. Η βορειοαφρικανική χώρα θεωρείται πλέον, σχεδόν επισήμως, αποτυχημένο κράτος (failed state), κάτι που σημαίνει ότι θα συνεχίσει να λαμβάνει βοήθεια από όποιον της την προσφέρει. Για ορισμένους αναλυτές, το γεγονός ότι οι ραγδαίες εξελίξεις στη Λιβύη καταγράφονται λίγες ημέρες μετά την επιστροφή του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν από τη Μόσχα δεν θεωρείται τυχαίο
Η Αθήνα καλείται να ισορροπήσει στο τεντωμένο σχοινί που απλώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, αφενός για να ενισχύσει τις θέσεις της, αλλά και επειδή είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει τη μεγέθυνση της τουρκικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή. Την ίδια ώρα, μετά και την αναστάτωση που προκάλεσαν στις δύο πλευρές του Αιγαίου η αναστολή των εργασιών για την πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου, η κατάθεση του ελληνικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, αλλά κυρίως η δημόσια δέσμευση του έλληνα πρωθυπουργού ότι θα θέσει το ζήτημα του casus belli στον τούρκο πρόεδρο, εκκρεμεί η διεξαγωγή του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας και η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ταγίπ Ερντογάν, αυτή τη φορά στην Τουρκία.
Το ερώτημα είναι αν στην τρέχουσα συγκυρία θα είχε πράγματι νόημα να πραγματοποιηθεί μια συνάντηση στο ανώτατο επίπεδο. Αλλά και ποια είναι τα θέματα που θα μπουν στην ατζέντα. Παλαιός διπλωμάτης έλεγε στο Ρrotagon πως «όταν ο αντίπαλός σου φαντάζει πολύ ισχυρός, προτού εσύ να έχεις εξασφαλίσει τις θέσεις σου, καλό είναι να μην εμφανιστείς στο τραπέζι».
*από Protagon.gr