Τώρα, οι εμπορικές πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ φέρνουν στην επιφάνεια τα τρωτά σημεία του οικονομικού μοντέλου τους και θέτουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη, τις θέσεις εργασίας και το βιοτικό επίπεδο σε ολόκληρη την περιοχή.
Αφότου επέβαλε δασμούς 25% στις εισαγωγές αυτοκινήτων τον Απρίλιο, ο Τραμπ κλιμάκωσε τις εντάσεις την περασμένη εβδομάδα απειλώντας με δασμούς 50% σε όλα τα προϊόντα από την Ευρωπαϊκή Ενωση, προτού υπαναχωρήσει και μεταθέσει την προθεσμία για τις 9 Ιουλίου.
Οι δασμοί έχουν ήδη προκαλέσει πλήγμα στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία. Κολοσσοί του κλάδου, όπως οι γερμανικές εταιρείες Volkswagen, BMW και Mercedes-Benz, καθώς και μάρκες πολυτελείας σε Βρετανία και Ιταλία, συνεισφέρουν σημαντικά στις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ. Ωστόσο, ο οικονομικός αντίκτυπος θα είναι ακόμη μεγαλύτερος στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη, όπου οι χώρες τείνουν να έχουν μικρότερες και λιγότερο διαφοροποιημένες βιομηχανικές βάσεις. Στη Σλοβακία, στον μεγαλύτερο παραγωγό αυτοκινήτων σε κατά κεφαλήν επίπεδο στον κόσμο, ο κλάδος των αυτοκινήτων αποτελεί έως και το 50% της βιομηχανικής παραγωγής σε σύγκριση με περίπου 20% στη Γερμανία. Περίπου τα τρία τέταρτα των εξαγωγών της Σλοβακίας στις ΗΠΑ αφορούν αυτοκίνητα.
Ταυτόχρονα, η περιοχή εξαρτάται άμεσα από τις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, το οποίο σημαίνει ότι η αποδυνάμωση της ζήτησης στη Δυτική Ευρώπη και οι αποφάσεις πολυεθνικών εταιρειών για μετακίνηση της παραγωγής προκαλούν έντονους τριγμούς.
Πριν από μία δεκαετία ο Ερσε Κασλίογλου, ιδρυτής της τουρκικής εταιρείας εσωτερικών χώρων αυτοκινήτων Mata Automotive, άνοιξε ένα εργοστάσιο στη Σλοβακία, μια μικρή χώρα που δεν περιβάλλεται από θάλασσα, η οποία όμως έκτοτε έγινε γνωστή ως «το Ντιτρόιτ της Ευρώπης». Οι ΗΠΑ έγιναν σύντομα η μεγαλύτερη αγορά της. Οι δραστηριότητες του Κασλίογλου αυξήθηκαν γρήγορα και πρόσφατα επέκτεινε το εργοστάσιο προσθέτοντας δύο νέα κτίρια.
Τώρα, όμως, μειώνει την παραγωγή στη Σλοβακία και μετακινεί τη γραμμή παραγωγής για εκατοντάδες χιλιάδες κομμάτια αυτοκινήτων στο εργοστάσιο του Μεξικού, το οποίο εξαιρείται από τα μέτρα λόγω της συμφωνίας ΗΠΑ – Μεξικού – Καναδά. «Γίνεται εφιάλτης για εμάς, για τους προμηθευτές μας και για τους πελάτες μας. Οι δασμοί θα μειώσουν την κερδοφορία σημαντικά», είπε στη Wall Street Journal ο Κασλίογλου, καθώς προσπαθεί να βρει Ευρωπαίους πελάτες για το εργοστάσιο της Σλοβακίας, το οποίο ήταν προσανατολισμένο να εξυπηρετεί τη ζήτηση στις ΗΠΑ.
Βέβαια δεν είναι η μοναδική εταιρεία που δέχεται τέτοια πίεση. Επιχειρηματικές έρευνες στη Σλοβακία δείχνουν ότι οι προσδοκίες των αυτοκινητοβιομηχανιών για μελλοντική παραγωγή υποχώρησαν τον Απρίλιο σε χαμηλό διετίας. Ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας Πίτερ Καζίμιρ αποκάλεσε τους εμπορικούς πολέμους «έναν μικρό ευρωπαϊκό και αμερικανικό Αρμαγεδδώνα». Οπως είπε τον περασμένο μήνα, «οι δασμοί σημαίνουν ασθενέστερη οικονομική ανάπτυξη, μια απειλή στη θετική διάθεση στην αγορά εργασίας και βέβαια έναν σίγουρο αντίκτυπο στις τιμές. Αυτό δεν είναι καλή είδηση για την οικονομία».
Οι νέοι δασμοί εντείνουν τις υφιστάμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, όπως η στροφή στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και ο έντονος ανταγωνισμός από τις κινεζικές εταιρείες. Οι πιέσεις αυτές περιπλέκουν τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών εταιρειών για μακροπρόθεσμες επενδύσεις και θέτουν σε κίνδυνο το στάτους της ηπείρου ως κόμβου κατασκευής οχημάτων.
Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ήταν ανάμεσα στους μεγαλύτερους κερδισμένους από την παγκοσμιοποίηση. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, η Κεντρική και η Ανατολική Ευρώπη εκμεταλλεύθηκαν τις υφιστάμενες αυτοκινητοβιομηχανίες, προσείλκυσαν εξειδικευμένα και φθηνά εργατικά χέρια και κρατικά κίνητρα, όσο εισέρρεαν επενδύσεις από τη Δύση, με αποτέλεσμα να ενταχθούν στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Τα εργοστάσια που άλλοτε κατασκεύαζαν τανκς και σοβιετικά Lada, άρχισαν να φτιάχνουν αυτοκίνητα σχεδιασμένα στη Δύση, απολαμβάνοντας σημαντικά οικονομικά οφέλη και ανεβάζοντας το βιοτικό επίπεδο.
Τώρα, όμως, αυτό το success story απειλείται. Στη Σλοβακία, όπου έχουν εργοστάσια η Hyundai, η Peugeot και η Jaguar Land Rover, ο κλάδος κατασκευής αυτοκινήτων αποτελεί περίπου το 10% του ΑΕΠ και απασχολεί τουλάχιστον 300.000 άτομα σε μια χώρα 5 εκατομμυρίων. Η κεντρική τράπεζα της Σλοβακίας εκτιμά ότι ο εμπορικός πόλεμος θα ισοπεδώσει την ανάπτυξη, θα καταργήσει τουλάχιστον 20.000 θέσεις εργασίας και θα οδηγήσει σε μείωση εξαγωγών πάνω από 5 δισ. ευρώ την επόμενη τριετία.
Στην Τσεχία οι δασμοί αναμένεται να προκαλέσουν μεγαλύτερο πλήγμα στους κατασκευαστές εξαρτημάτων και ιδίως σε όσους προμηθεύουν τη Γερμανία, μειώνοντας τις εξαγωγές και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Αναλυτές της KB Bank αναμένουν ύφεση το δεύτερο εξάμηνο λόγω των δασμών.
Στην Ουγγαρία οι δασμοί θα καθυστερήσουν τη λειτουργία νέων εργοστασίων αυτοκινήτων, καθώς η εμπορική αβεβαιότητα έχει έναν «παραλυτικό αντίκτυπο στις επενδυτικές αποφάσεις», όπως αναφέρεται σε πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")