επισήμως ένα μεγάλο βήμα (επιβεβλημένο όμως αφού ο χάρτης είχε καθυστερήσει να κατατεθεί στην ΕΕ επί χρόνια πολλά και επέσυρε δικαστικές καταδίκες ακόμη και χρηματικά πρόστιμα σε επίρρωση των αρνητικών σχολίων περίκρατικής και διπλωματικής ανεπάρκειας). Ακολούθησε πληθώρα άρθρων και αναλύσεων, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων αναδεικνύει «ανακούφιση» για τα αποτυπωθέντα όρια του χάρτη, δεδομένου ότι αυτός ο χάρτης όντως καλύπτει θέματα που αφορούν κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Αρκετοί πάντως από τους γράφοντες, με βαθιά γνώση και εμπειρία των θεμάτων, ανέδειξαν με συγκεκριμένα επιχειρήματα πολλά αδύνατα σημεία του χάρτη και του υπομνήματος (ΑΟΖ καιυφαλοκρηπίδα, αιγιαλίτιδα ζώνη περιορισμένη στα 6 ν.μ., κριτήρια σχεδιασμού των χωρικών ενοτήτων με ερωτηματικά σε συνδυασμό με τα αναμενόμενα ειδικά χωροταξικά πλαίσια κλπ.). Πάντως ας παραβλέψουμε, ασύμβατες εκφράσεις του ΥΠΕΝ όπως «αποτυπώνεται σε χάρτη ο ΘΧΣ της χώρας …. που συνιστά ένα ολιστικό χωροταξικό σχέδιο», γιατί στο τέλος θα ξεχάσουμε και τα ελληνικά μας αφού η κυβέρνηση κατάφερε με ένα μαγικό τρόπο να αποτυπώσει σε ένα και μόνο χάρτη και ένα υπόμνημα την «περιγραφή ή αντιμετώπιση ενός ζητήματος από όλες τις πλευρές» (ορισμός για τη λέξη ολιστικό) του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδίου της χώρας …
Παρατηρώντας ξανά και ξανά τον χάρτη, προξενούν αρνητική εντύπωση και δημιουργούν απορίες μια σειρά από θέματα, λαμβάνοντας υπόψιν ότι με αυτά που δηλώνουμε σήμερα επισήμως, θέτουμε έμμεσα ή άμεσα προς αμφισβήτηση κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας (πλήρη επήρεια νησιών, μέση γραμμή), και ότι αυτά ακριβώς τα στοιχεία ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν ως «επιχειρήματα» για να υποστηριχθούν αποφάσεις από διεθνή δικαστήρια, εάν και όταν στο μέλλον τους παραπεμφθούν προς επίλυση, τυχόν διαφορές με όμορα γειτονικά κράτη. Ας δούμε ορισμένα τέτοια σημεία (με την επιφύλαξη ότι ο δημοσιευμένος χάρτης δεν εμπεριέχει συντεταγμένες και η κλίμακα του δεν βοηθάει) .
Η αρχική δήλωση στο υπόμνημα για τα διαφορετικά «όρια της Αιγιαλίτιδας Ζώνης» με 12 ν.μ. στο Ιόνιο αυθαίρετα μέχρι το Ταίναρο και με 6 ν.μ. στην υπόλοιπη χώρα, μάλλον δεν θεραπεύεται με την «επιφύλαξη εν γένει επέκτασης». Μάλιστα ο περιορισμός της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 6 ν.μ., σε συνδυασμό με την μη οριοθέτηση και μη ανακήρυξη ΑΟΖ στο Αιγαίο, δεν επιτρέπει να προχωρήσουν έρευνες και εκμετάλλευση σημαντικών βεβαιωμένων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στο Β. Αιγαίο (κόλπος Θερμαϊκού και Στρυμωνικού, ευρύτερη περιοχή Πρίνου), στην δυνητικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου και υδριτών στην περιοχή μεταξύ Κρήτης - Ρόδου - Καστελλόριζου (ναι, εκεί που μέρος της περιοχής έχει ήδη παραχωρηθεί παράνομα από την γείτονα χώρα στην κρατική της εταιρεία πετρελαίου TPAO). Επιπρόσθετα αποκλείονται τεράστιες περιοχές του Αιγαίου Πελάγους που είναι μακράν οι καλύτερες, λόγω υψηλής έντασης ανέμων, για την εγκατάσταση πάρκων θαλάσσιων ανεμογεννητριών.
Στο υπόμνημα γίνεται αναφορά σε υφαλοκρηπίδα και όχι μόνο σε ΑΟΖ, που αναμφίβολα είναι η σωστή έκφραση, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο (UNCLOS). Οι αναλύσεις ειδημόνων, ειδικά του καθ. Θ. Καρυώτη, είναι συντριπτικές και αναδεικνύουν ένα φοβικό σύνδρομο.
Η ΑΟΖ αναφέρεται και αποτυπώνεται μόνο τμηματικά με Ιταλία και Αίγυπτο, όταν το Διεθνές Δίκαιο (ΔΔ) δεν προβλέπει τμηματική ανακήρυξη ΑΟΖ! Όμως εδώ υπάρχει κάτι ακόμη χειρότερο, που υπονομεύει τα επιχειρήματα που μας παρέχει το ΔΔ για πλήρηεπήρεια των νησιών μας στην οριοθέτηση και ανακήρυξη ΑΟΖ. Στον χάρτη αποτυπώνεται με διακεκομμένη κόκκινη γραμμή η «μέση γραμμή της υφαλοκρηπίδας σύμφωνα με το Ν 4001/11», η οποία υπενθυμίζουμε ότι χρησιμοποιήθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο στην προκήρυξη διαγωνισμών για έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων (ΦΕΚ Β 2186/14 και Επίσημη Εφημερίδα ΕΕ 2014/C 400/03). Αυτά ακριβώς τα όρια τηςμέσης γραμμήςέχει εγγυηθεί το Ελληνικό Δημόσιο στις σχετικές Συμβάσεις Μίσθωσης με τις ανάδοχες εταιρείες που έχουν κυρωθεί από την Βουλή ως Νόμοι (Ν 4525/18, Ν. 4628/19 και Ν 4631/19).
Δυστυχώς όμως ο χάρτης του ΘΧΣ έχει μια παγκόσμια πρωτοτυπία, έχει «σκαλάκια» τόσο στα «όρια της υφαλοκρηπίδας» με Ιταλία όσο και στα «όρια της ΑΟΖ» με Αίγυπτο. Στον χάρτη δηλαδή παρατηρείται σαφώς ότι η διακεκομμένη κόκκινη μέση γραμμή των ορίων δεν συνεχίζεται ως συμπαγής γραμμή των ΑΟΖ αλλά τα όρια μετατίθενται προς την ενδοχώρα, χωρίς αυτή η μετάθεση να δικαιολογείται από την παράκτια τοπογραφία. Και στις δύο περιπτώσεις αυτή η μετάθεση των ορίων είναι σαφέστατα εις βάρος της χώρας μας! Τι σημαίνει αυτό; Απλούστατα αυτό σημαίνει ότι έχουμε δεχθεί, σε διακρατικές συμφωνίες καθορισμού υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ,ότι η επήρεια των νησιών μας (Κάσος, Κρήτη, Γαύδος, Στροφάδες, Ιόνια νησιά) είναι μικρότερη από όσο δικαιούμαστε και από όσο προβλέπει ο Ν 4001/11 και το Διεθνές Δίκαιο! Το δε ανατολικό όριο της ΑΟΖ με την Αίγυπτο σταματά αυθαίρετα (;) στον 28ο μεσημβρινό, ο οποίος «κατά σύμπτωση» είναι τα δυτικά όρια θαλάσσιων περιοχών που σύμφωνα με τον χάρτη ευρίσκονται στην ελληνική ΑΟΖ, στις οποίες η γείτονα χώρα έχει παρανόμως και αυθαιρέτως «παραχωρήσει δικαιώματα έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων» στην κρατική εταιρείας της Τουρκίας TPAO! Ας θυμηθούμε εδώ ότι οι γεωφυσικές έρευνες που διεξήγαγε το 2020 η TPAOμε το ειδικευμένο σκάφος Oruc Reis σταματούσαν ακριβώς στο όριο του 28ουμεσημβρινού (μάλλον σύμπτωση είναι και αυτό).
Δεν έφταναν όμως αυτά, αλλά έρχεται ο χάρτης να αμφισβητήσει και το απώτατο ΒΔ θαλάσσιο σύνορο της χώρας, όπως αυτό είχε αποτυπωθεί στην προκήρυξη του διαγωνισμού για έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων το 2014 με βάση το Ν 4001/11. Η συνεχής γραμμή των ορίων της ΑΟΖ με Ιταλία (όπως αποτυπώνεται στον χάρτη και επιβεβαιώθηκε με ΠΔ(33/2025 ΦΕΚ Α 59/17.04.2025) δεν φτάνει στο ΒΔ σύνορο αλλά μερικά μίλια πριν μετατρέπεται σε διακεκομμένη κόκκινη γραμμή, οπότε το ΒΔ σύνορο της χώρας τίθεται σε αμφισβήτηση έχοντας μετατεθεί προς νότο. Έτσι εξηγείται γιατί η προσφορά που έχει υποβληθεί από το 2015 από ελληνική εταιρεία, στο πλαίσιο του διαγωνισμού 2014, και η οποία είναι ακόμη σε ισχύ, δεν έχει ποτέ διαπραγματευθεί από το ΥΠΕΝ και φυσικά δεν υπάρχει σχετική Σύμβαση Μίσθωσης για να κυρωθεί από τη Βουλή ως Νόμος που θα εγγυηθεί τα σύνορα μας. Αυτό το γεγονός απλούστατα σημαίνει ότι έμμεσα το Ελληνικό Δημόσιο αμφισβητεί την πλήρη επήρεια των Διαπόντιων νησιών στην χάραξη των συνόρων. Ακόμη ένα φοβικό σύνδρομο.
Μόλις προχθές δημοσιεύθηκε και η πράξη συγκρότησης της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΧΘ, ΦΕΚ Δ 227/17.04.2025), η οποία όχι μόνο δεν θεράπευσε με γραπτή σαφήνεια κανένα από όσα σημεία τέθηκαν μετ’ επιτάσεως από τους ειδήμονες, αλλά αντίθετα δημιούργησε επιφυλάξεις, όπως για τα αναμενόμενα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια.
Με μια φράση. Οι ΘΧΣ και ΕΧΣΧΘ εκτιμάται ότι αμφισβητούν, έμμεσα η άμεσα, κυριαρχικά δικαιώματα για πλήρη επήρεια ορισμένων από τα νησιά μας, δεν αποδέχονταιτην μέση γραμμή του Ν. 4001/11, και πιθανότατα αδυνατίζουν τα σχετικά επιχειρήματα της χώρας σε μελλοντική παραπομπή των τυχόν διαφορών με όμορα κράτη σε διεθνή δικαστήρια.
Με άλλα λόγια, πέραν της εν δυνάμει πιθανής απώλειας θαλασσίων εκτάσεων στο Αιγαίο και την ΝΑ Μεσόγειο, μπαίνει σε αμφισβήτηση και η εκμετάλλευση ιδιαίτερα σημαντικών ενεργειακών πόρων σε αυτές τις περιοχές, είτε αυτοί είναι υδρογονάνθρακες (κυρίως φυσικό αέριο) είτε ΑΠΕ (θαλάσσιες ανεμογεννήτριες) με προφανείς δυσμενέστατες επιπτώσεις σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο.
Γεννάται λοιπόν εύλογα το ερώτημα εάν είναι δυνατόν ένας χάρτης με «σκαλάκια» να υπονομεύσει το μέλλον της χώρας. Ας ελπίσουμε ότι η απάντηση δεν θα είναι μια παροιμία: καλά το τυρί το είδες, την φάκα την είδες;
*Λίγα λόγια για τον κ. Γιάννη Γρηγορίου
Ο Γιάννης Γρηγορίου εργάστηκε ως γεωφυσικός στην ΔΕΠ και στην ΕΛΠΕ από το 1982, σταδιακά ανέλαβε διάφορες θέσεις ευθύνης και διετέλεσε Γ. Διευθυντής και Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΛΠΕ Upstream (2012 – 2020). Σήμερα είναι εκλεγμένος Αντιπρόεδρος του Continental Europe Energy Council και εταίρος του ΙΕΝΕ