Σύμφωνα με στοιχεία του διαχειριστή του πορτογαλικού δικτύου, στις 11.15 υπήρξε μια γιγαντιαία απώλεια φορτίου, που αποδίδεται στην Ισπανία, από την οποία σταδιακά αποσυνδέθηκε. Μέχρι τις 12.30 το ισπανικό σύστημα ικανοποιούσε τη ζήτηση και εξήγε περίπου 1,6 GW στη Γαλλία, έχοντας διευρυνόμενο περίσσευμα ισχύος από ΑΠΕ. Σε αυτό το σημείο, μοιάζει ότι για τεχνικούς λόγους η σύνδεση με τη Γαλλία διεκόπη και με το περίσσευμα ισχύος που υπήρχε, το ισπανικό σύστημα αποσυγχρονίστηκε και έχασε πρακτικά όλα τα φορτία. Ετσι έφτασε το μπλακ άουτ.
Η βασική αιτία κάθε μπλακ άουτ είναι η στιγμιαία διαφορά μεταξύ διαθέσιμης ισχύος και ζήτησης. Στην περίπτωση της Ιβηρικής, η υπερβάλλουσα ισχύς από ΑΠΕ οδήγησε σε μικρή αύξηση της συχνότητας του ηλεκτρικού ρεύματος, ενεργοποιώντας έτσι τα συστήματα αυτόματου ελέγχου του δικτύου για να την επαναφέρουν στα 50 Hz. Για λόγους τεχνικούς αυτό προκάλεσε ταλαντώσεις τάσης στο δίκτυο μεταφοράς, που με τη σειρά τους έφεραν τον απoσυγχρονισμό πολλών μονάδων παραγωγής και την αποσύνδεση γραμμών υψηλής τάσης για την προστασία του δικτύου και των εγκαταστάσεων. Η «νεκροψία» θα δείξει την ακριβή διαδοχή των γεγονότων και τον τρόπο που εξελίχθηκε όλο αυτό το εξαιρετικά πολύπλοκο φαινόμενο, αλλά φαίνεται ότι η συνεχής μεταβλητότητα ισχύος από ανανεώσιμες πηγές σε ένα σύστημα που δεν είναι σχεδιασμένο να τη διαχειρίζεται θα εντοπισθεί ως κύρια αιτία.
Αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Ελλάδα, το οποίο διαχειρίστηκε προληπτικά πολύ καλά την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα. Το κύριο εργαλείο διαχείρισης είναι η διακοπή της σύνδεσης φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων με το δίκτυο, η οποία όμως κοστίζει στους επενδυτές μεταξύ 10% και 15% των εσόδων τους. Δυστυχώς, η ανισορροπία μεταξύ διαθέσιμης ισχύος και ζήτησης ενέργειας δεν είναι πάντοτε ελέγξιμη σε πραγματικό χρόνο, με δεδομένα το μεγάλο βάρος των ΑΠΕ στο μείγμα ισχύος, την ευρύτατη γεωγραφική διασπορά τους και την παλαιότητα και την τοπολογία του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος. Ακόμη και αν εκσυγχρονιστεί και επεκταθούν και αναβαθμιστούν οι εφαρμογές των συστημάτων αυτομάτου ελέγχου, για να μειωθεί η πιθανότητα να συμβεί το ατύχημα, το ελληνικό σύστημα, που είναι πολύ παρόμοιο με το ιβηρικό στην αναλογία ΑΠΕ και σταθμών μη μεταβλητής ισχύος, δεν θα είναι ασφαλές.
Δύο είναι οι κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθηθούν. Πρώτον, ισχυρή διασύνδεση με το κεντρικό ευρωπαϊκό σύστημα για την αύξηση των εξαγωγών ανανεώσιμης ενέργειας, ο Green Aegean Interconnector, έργο που έχει ήδη συζητηθεί. Δεύτερον, η τήρηση σε θερμή εφεδρεία μονάδων φυσικού αερίου, προκειμένου να μπορούν να βοηθήσουν στην ταχεία σταθεροποίηση της συχνότητας και της τάσης σε περίπτωση απόρριψης φορτίων ή απώλειας ισχύος. Η τεχνική κατανόηση του τι έγινε στην Ιβηρική, που όπως και η Ελλάδα αποτελεί ένα ηλεκτρικό νησί στην Ευρώπη, πρέπει να αποτελέσει έναυσμα για την έξυπνη αναβάθμιση του ηλεκτρικού δικτύου. Διότι, όπως έδειξαν τα πρόσφατα γεγονότα, αρκούν λίγες ανήλεκτρες ώρες για να ξεχαρβαλωθεί η λειτουργία μιας δυτικής χώρας.
* Ο κ. Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)