στις 16 Αυγούστου και η οποία υπογραμμίζει ότι η ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και η διευκόλυνση της ευρύτερης πρόσβασης σε καθαρή και οικονομικά προσιτή ηλεκτρική ενέργεια είναι κάποια από τα πολλά οφέλη από την ενοποίηση των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας σε περιφερειακή κλίμακα.
Ειδικότερα, όπως επισημαίνεται στην ανάλυση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, η διασύνδεση των συστημάτων σημαίνει ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μεγαλύτερο εύρος δυναμικότητας παραγωγής για την κάλυψη της ζήτησης και τη διατήρηση σταθερής συχνότητας. Αυτό μειώνει την εξάρτηση από συγκεκριμένους παραγωγούς και επιτρέπει την κοινή χρήση των αποθεμάτων, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα του ευρύτερου συστήματος. Επιπλέον, τα μεγαλύτερα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να ενσωματώσουν μεγαλύτερους όγκους ενέργειας από ΑΠΕ, των οποίων η παροχή μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.
Στην ανάλυση, την οποία υπογράφουν ο επικεφαλής της Μονάδας Ενσωμάτωσης ΑΠΕ και Ασφάλειας Ηλεκτρικής Ενέργειας του ΙΕΑ, Pablo Hevia-Koch, η Rena Kuwahata, ενεργειακή αναλύτρια για θέματα μετασχηματισμού του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και οι ενεργειακοί αναλυτές Camille Paillard και Jae Sun Lee, τονίζεται, εξάλλου, ότι η ενοποίηση των αγορών δημιουργεί επίσης μια διευρυμένη πελατειακή βάση, η οποία βοηθά στην προσέλκυση επενδυτών και ενισχύει την υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Με αυτόν τον τρόπο, όταν συνδυάζεται με πολιτικές απαλλαγής από τον άνθρακα, η διασύνδεση συμβάλλει στην μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Τέλος, η ενοποίηση των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνει την απόδοση μέσω οικονομιών κλίμακας και σύγκλισης τιμών.
Η πρόσβαση σε πιο ποικίλους πόρους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να μειώσει το συνολικό κόστος λειτουργίας. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται, βάσει μελέτης της ACER (Απρίλιος 2022) ότι απέφερε 34 δις ευρώ σε κοινωνικές παροχές το 2021 σε σύγκριση με το εάν οι εθνικές αγορές ήταν απομονωμένες. Η επίτευξη αυτών των πλεονεκτημάτων απαιτεί ολοκλήρωση – όχι μόνο με τη δημιουργία διασυνδεδεμένων φυσικών υποδομών, αλλά και με τη σύναψη συμφωνιών μεταξύ των δικαιοδοσιών και τον συντονισμό των φορέων που θα λειτουργήσουν το σύστημα. Όπως τονίζεται στην ανάλυση του ΙΕΑ, η κατανόηση και η ανάπτυξη αυτών των πλαισίων είναι καίριας σημασίας καθώς νέα, παγκόσμια δίκτυα καθαρής ενέργειας δημιουργούνται.
Διακυβερνητικές συμφωνίες: το θεμέλιο των διασυνοριακών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας
Για την επιτυχή λειτουργία των διασυνοριακών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας, υπάρχουν τρεις βασικοί πυλώνες προϋποθέσεων: ο πολιτικός, ο τεχνικός και ο θεσμικός.
Οι τεχνικές και θεσμικές απαιτήσεις, όπως η δημιουργία εναρμονισμένων κωδίκων δικτύου ή η δημιουργία περιφερειακού φορέα εκμετάλλευσης, είναι ζωτικής σημασίας. Ωστόσο, η πολιτική βούληση και η ηγεσία είναι εξίσου ουσιαστική για την προώθηση της προόδου στα πρώτα στάδια της διαδικασίας διασύνδεσης.
Ο ΙΕΑ τονίζει ότι αυτό πραγματοποιείται συνήθως μέσω της σύναψης διακυβερνητικών συμφωνιών, όπως μνημονίων συνεννόησης (MoU) και κοινών δηλώσεων.
Συνήθως, τα MoU αντικατοπτρίζουν την πολιτική υποστήριξη των συμμετεχουσών κυβερνήσεων και καθορίζουν την κύρια κατεύθυνση ενός έργου. Για παράδειγμα, στην περιοχή της ASEAN (Ένωση των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, που περιλαμβάνει το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες, την Καμπότζη, το Λάος, την Ινδονησία, τη Σιγκαπούρη, την Ταϊλάνδη, τη Μαλαισία, τη Μυανμάρ και το Μπρουνέυ), τα σχέδια για τη δημιουργία του ηλεκτρικού δικτύου ASEAN συμφωνήθηκαν από τα κράτη-μέλη μέσω ενός Μνημονίου Συνεννόησης που υπογράφηκε το 1997.
Οι πρόσθετες συμφωνίες σε υποπεριφερειακό επίπεδο ή σε επίπεδο συγκεκριμένου έργου ενδέχεται να περιγράφουν λεπτομερέστερα τα βήματα προς την υλοποίηση με πιο λεπτομερή τρόπο.
Αυτά συνήθως θέτουν στόχους και χρονοδιαγράμματα, καθορίζουν τα συμμετέχοντα μέρη, καταρτίζουν σχέδια υποδομής, ενισχύουν θεσμικά και ρυθμιστικά πλαίσια, σκιαγραφούν τη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις και επιβάλλουν τη δημιουργία θεσμών ή ομάδων εργασίας, συμπληρώνοντας ό, τι υπάρχει σε ευρύτερα περιφερειακά σύμφωνα. Έτσι, οι μεταγενέστερες συμφωνίες που υπογράφηκαν μετά το Μνημόνιο Συνεννόησης για το Δίκτυο Ενέργειας ASEAN επικεντρώθηκαν σε συγκεκριμένα έργα υποπεριφερειακής διασύνδεσης, όπως το Μνημόνιο Συνεννόησης της Υποπεριοχής της Μεγάλης Μεκόνγκ και η Κοινή Δήλωση του Έργου Ηλεκτρικής Ολοκλήρωσης των Λάος -Ταϊλάνδης-Μαλαισίας-Σιγκαπούρης. Στην περίπτωση του έργου Λάος-Ταϊλάνδη-Μαλαισία-Σιγκαπούρη, η κοινή δήλωση περιγράφει λεπτομερώς τους στόχους και ζητά τη σύσταση ομάδας εργασίας που θα εξετάζει και θα παρακολουθεί την τεχνική βιωσιμότητα, την πολιτική, αλλά και τις κανονιστικές, νομικές και εμπορικές πτυχές του έργου.
Στην Ευρώπη, μεμονωμένα πρότζεκτ όπως η διασύνδεση μεταφοράς ηλεκτρισμού του Βισκαϊκού Κόλπου μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας, καθώς και η Διασύνδεση των Βίκινγκ μεταξύ Δανίας και Ηνωμένου Βασιλείου, ξεκίνησαν με διμερείς συμφωνίες μεταξύ αυτών των κυβερνήσεων.
Ενώ τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης είναι ήδη διασυνδεδεμένα, τα MoU κατέδειξαν ότι η πολιτική υποστήριξη για αυτά τα συγκεκριμένα έργα τα έθετε ως προτεραιότητα για την εμβάθυνση των διασυνοριακών δεσμών.
Τέτοιες συμφωνίες ξεκινούν τη διαδικασία διασύνδεσης των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας, δίνουν τον τόνο για την επακόλουθη συνεργασία μεταξύ κυβερνητικών φορέων (συμπεριλαμβανομένων των ρυθμιστικών αρχών) και υπηρεσιών κοινής ωφελείας και περιγράφουν τις ενέργειες που απαιτούνται για την υλοποίησή τους.
Διάφορα μέρη πέρα από τις κυβερνήσεις πρέπει επίσης να συνεργαστούν για να επεκτείνουν το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας σε όλες τις αγορές.
Η διασυνοριακή ανταλλαγή ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί την εξεύρεση συναίνεσης μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων σχετικά με τους κανόνες εμπορίας, τη λειτουργία και την παρακολούθηση του συστήματος, την επίλυση διαφορών και την αναφορά δεδομένων. Αυτά αποτελούν μέρος των ελάχιστων τεχνικών και θεσμικών απαιτήσεων που αναφέρθηκαν προηγουμένως, όπως τονίζουν οι αναλυτές του Οργανισμού.
Η συνεργασία πολλών ενδιαφερόμενων φορέων προϋπόθεση για την ενοποίηση των περιφερειακών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας
Διάφορα μέρη, πέρα από τις κυβερνήσεις, πρέπει επίσης να συνεργαστούν για να επεκτείνουν το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας σε όλες τις αγορές. Η διασυνοριακή ανταλλαγή ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί την εξεύρεση συναίνεσης μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων σχετικά με τους κανόνες εμπορίας, τη λειτουργία και την παρακολούθηση του συστήματος, την επίλυση διαφορών και την αναφορά δεδομένων.
Αυτά αποτελούν μέρος των ελάχιστων τεχνικών και θεσμικών απαιτήσεων που αναφέρθηκαν προηγουμένως.
Ωστόσο, ο ΙΕΑ σημειώνει ότι ο ρόλος των κυβερνήσεων δεν τελειώνει μόλις υπογραφούν μνημόνια συμφωνίας και επακόλουθες συμφωνίες. Οι κυβερνήσεις είναι επίσης υπεύθυνες να διασφαλίζουν ότι οι εθνικοί κανόνες και κανονισμοί δεν εμποδίζουν τα έργα.
Για παράδειγμα, στη Γαλλία, ο εθνικός Ενεργειακός Κώδικας έπρεπε να αναθεωρηθεί για να αποσαφηνιστεί ο ρόλος της ρυθμιστικής αρχής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, ώστε να ευθυγραμμιστεί με τις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες.
Επιπλέον, απαιτούνται συνήθως νέες περιφερειακές ρυθμιστικές αρχές για την εναρμόνιση των κανόνων και τη διασφάλιση της τοπικής εφαρμογής. Αυτές οι οντότητες παρακολουθούν τις διασυνοριακές συναλλαγές και μπορούν να παρεμβαίνουν σε διαφορές που ανακύπτουν μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά.
Μπορούν επίσης να ευθυγραμμίσουν τις δομές της αγοράς, τους κώδικες δικτύου και τις ρυθμιστικές λειτουργίες σε όλες τις χώρες. Για παράδειγμα, στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ASEAN, το Ρυθμιστικό Δίκτυο Ενέργειας ASEAN (AERN) διευκολύνει τη διασυνοριακή συνεργασία σε ρυθμιστικά ζητήματα.
Σε συνεργασία με τις εθνικές κυβερνήσεις και τις περιφερειακές ρυθμιστικές αρχές, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας είναι υπεύθυνες για τη λειτουργία των διασυνδεδεμένων συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας ώστε να διασφαλιστεί η παροχή ασφαλών προμηθειών. Με βάση τις περιφερειακές ρυθμίσεις, οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας διαφορετικών δικαιοδοσιών μπορεί να χρειαστεί να προσαρμόσουν τους κώδικες δικτύου, τις επιχειρησιακές διαδικασίες, τις δομές των βάσεων δεδομένων, τα πρωτόκολλα επικοινωνίας και τις μεθοδολογίες μοντελοποίησης των δικτύων.
Μόνο μέσω των συμπληρωματικών ρόλων και της πλήρους συμμετοχής αυτών των πολλαπλών ενδιαφερομένων, οι χώρες μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από το διασυνοριακό εμπόριο ενέργειας, καταλήγει η ανάλυση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας. Όπως τονίζει, ως πρώτο και κρίσιμο βήμα προς την ολοκλήρωση της αγοράς, οι διακυβερνητικές συμφωνίες πρέπει να καθορίζουν με ακρίβεια τους ρόλους και τις ευθύνες κάθε μέρους με εφικτά χρονοδιαγράμματα.
Μόλις τεθούν σε ισχύ αυτές οι συμφωνίες, η διατήρηση μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής συναίνεσης και ο ανοιχτός διάλογος με τις ρυθμιστικές αρχές και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι τα έργα ολοκληρώνονται και λειτουργούν ομαλά.