ανατιμήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα. Παρά το γεγονός πως η Πολιτεία με τους μηχανισμούς απομείωσης «υπερκερδών» και τις επιδοτήσεις της στους λογαριασμούς της ενέργειας κατάφερε να σταθεί αρωγός στον οικονομικό προγραμματισμό των πολιτών και των επιχειρήσεων, το αίσθημα της αγωνίας για τις τιμές έχει εμφιλοχωρήσει για τα καλά στο κοινωνικό σύνολο δημιουργώντας κλίμα αβεβαιότητας. Είναι ενδεικτικό πως σε πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας MRB (Τάσεις, Δεκέμβριος 2022), το 58,6% των πολιτών απαντά ως το κυριότερο θέμα που τους απασχολεί, την αύξηση των τιμών και την ακρίβεια.
Αξίζει να σημειώσουμε πως οι ελληνικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης αποτέλεσαν όλο το προηγούμενο διάστημα τη βάση συζήτησης και αποφάσεων στην Ευρώπη. Σε μία Ευρώπη που δυστυχώς άργησε να λάβει αποφάσεις, αν και είναι αυτή που πλήττεται περισσότερο από τις εξελίξεις του τελευταίου έτους.
Η ενεργειακή κρίση οδήγησε στην αναγκαιότητα προσαρμογής του βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού.
Όσον αφορά στο πρώτο, η μείωση του ενεργειακού κόστους προβάλει ως ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της βιωσιμότητας/ανταγωνιστικότητας των παραγωγικών κλάδων. Στο πλαίσιο αυτό, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχει συμβάλει καταλυτικά στην υιοθέτηση και εφαρμογή μηχανισμών απομείωσης «υπερκερδών» των ηλεκτροπαραγωγών, αρχικώς μέσω του μηχανισμού εκ των υστέρων φορολόγησης τους για την περίοδο Οκτώβριος 2021-Ιούνιος 2022 και ακολούθως μέσω της εκ των προτέρων παρακράτησης εσόδων τους από τον Ιούλιο 2022 και έκτοτε.
Όσον αφορά στον μακροχρόνιο σχεδιασμό, με ενδιαφέρον διαβάσαμε πρόσφατα την πρόταση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ στο οποίο προβλέπονται ιδιαίτερα φιλόδοξοι ρυθμοί ανάπτυξης των φωτοβολταϊκών (από τα 4,8 GW το 2022 τίθεται στόχος για 14,1 GW το 2030 και 34,5 GW το 2050) και των υπεράκτιων αιολικών (από 2,7 GW που ήταν ο στόχος για το 2030 εκτοξεύεται στα 17,3 GW το 2050), όπως και αύξησης της συμμετοχής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση στο 45% από 35% και αύξησης της συμμετοχής τους στην ηλεκτροπαραγωγή στο 80% από 61%. Είναι επίσης σημαντικό να αποσαφηνισθεί η σπουδαιότητα της εξοικονόμησης/διαχείρισης ενέργειας ως πρώτη προτεραιότητα, που είναι γνωστό σε όσους έχουν εξειδίκευση σε μοντελοποίησης ενεργειακών συστημάτων ότι θεωρείται “no regret option”.
Είναι σαφές ότι η ένταξη στο Σύστημα και την αγορά νέων έργων ΑΠΕ θα συμβάλει στη μείωση του ενεργειακού κόστους, αλλά και στη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού.
Η κρίση στην Ουκρανία αποτελεί άλλωστε μίας πρώτης τάξης ευκαιρία για ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ. Το νέο γεωπολιτικό και ενεργειακό περιβάλλον που δημιουργήθηκε ωρίμασε τις συνθήκες ώστε να επιτευχθεί, αφενός απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο με ταυτόχρονη στήριξη στις εγχώριες πηγές ενέργειας και αφετέρου μείωση των τιμών ρεύματος προς όφελος των καταναλωτών καθώς, όπως έδειξαν οι τελευταίοι διαγωνισμοί, οι μεσοσταθμικές τιμές νέων Αιολικών και Φ/Β σταθμών είναι της τάξης των 57,66 €/MWh και 47,98 €/MWh αντίστοιχα. Ήδη έχουν δοθεί 95GW Βεβαιώσεις Παραγωγού και με την απλοποίηση της αδειοδότησης αναμένεται η επιτάχυνση της υλοποίησης.
Στο πλαίσιο αυτό των νέων ευκαιριών που δημιουργεί μια αρνητική συνθήκη όπως είναι ένας πόλεμος, η εξοικονόμηση ενέργειας και η ανάπτυξη των ΑΠΕ αποτελεί μονόδρομο, καθώς ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω μείωσης του ενεργειακού κόστους, ενώ ιδίως η εξοικονόμηση ενέργειας έχει υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία και δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας. Η ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα είναι επίσης σημαντική για την περαιτέρω διείσδυση πράσινης ενέργειας. Η ανάπτυξη του νέου αυτού τομέα, όπως αποτυπώνεται και στο υπό διαμόρφωση νέο ΕΣΕΚ, αναμένεται να έχει σημαντική προστιθέμενη αξία δίνοντας την ευκαιρία στην Ελλάδα να γίνει χώρα εξαγωγής τεχνογνωσίας σε έναν τομέα που θα κυριαρχήσει το επόμενο διάστημα, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η διείσδυση θα υλοποιηθεί, όταν απομειωθεί το σταθμισμένο κόστος ηλεκτροπαραγωγής, ώστε να μειώνει και όχι να αυξάνει το συνολικό ενεργειακό κόστος.
Περαιτέρω αξίζει να σημειώσουμε πως η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, σε συνεργασία με το Χρηματιστήριο Ενέργειας, έθεσε πρόσφατα σε Διαβούλευση πρόταση για θέσπιση Πλατφόρμας Σύναψης Συμβολαίων Παραγωγής Ενέργειας από ΑΠΕ (RES PPAs Platform), προκειμένου να ενισχύσει τη δραστηριότητα της σύναψης συμβολαίων αγοροπωλησίας ενέργειας, παραγόμενη από ΑΠΕ (RES PPAs) στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Πέραν της εξοικονόμησης ενέργειας και της ανάπτυξης των ΑΠΕ, ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδεικνύει ένα άλλο σημαντικό ζήτημα: την αναβάθμιση της γεωπολιτικής θέσης της χώρας μας και την υλοποίηση κρίσιμων υποδομών. Η ΡΑΕ ανταποκρίθηκε άμεσα με την έκδοση αδειών για εγκαταστάσεις φυσικού αερίου (FSRU/FSU) σε Αλεξανδρούπολη, Κόρινθο, Βόλο, Θεσσαλονίκη και Ρεβυθούσα, ενώ παράλληλα εξέδωσε τον κανονισμό τιμολόγησης της Υπόγειας Αποθήκης Φυσικού Αερίου της Καβάλας. Πιστοποίησε την εταιρεία ICGB AD που διαχειρίζεται τον Διασυνδετήριο Αγωγό Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Βουλγαρίας IGB ως ΙΤΟ και ενέκρινε τους όρους για το Market Test για τον Διασυνδετήριο Αγωγό Φυσικού Αερίου Ελλάδας - Βόρειας Μακεδονίας, το οποίο ολοκληρώθηκε πρόσφατα θετικά. Ενέκρινε τον σταθμό Συμπίεσης στην Κομοτηνή στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΕΣΦΑ, ώστε να εξασφαλισθεί η ροή 5bcm προς τη Βουλγαρία, αναβαθμίζοντας τον ρόλο της χώρας ως πυλώνα ενεργειακής ασφάλειας, σταθερότητας και αξιοπιστίας στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Όλες αυτές οι υποδομές επιτρέπουν στην Ελλάδα να λειτουργήσει ως κόμβος διαμετακόμισης και πύλη υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) για τη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη και οδηγούν σε ανάπτυξη την Ελλάδα και την Περιφέρεια.
Ταυτόχρονα, τα φιλόδοξα έργα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, ο EuroAsia Interconnector -που βρίσκεται μετά από αρκετά χρόνια αναμονής σε τροχιά υλοποίησης- και της, υπό συζήτηση, ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Αιγύπτου θα αποτελέσουν τους νέους ενεργειακούς διαδρόμους που χρειάζεται η Ελλάδα, αλλά και η Ευρώπη. Η χώρα μας θα βρεθεί έτσι στο ενεργειακό επίκεντρο της Μεσογείου, όπου η ΡΑΕ έχει ήδη αναλάβει την αντιπροεδρία των Ρυθμιστών Ενέργειας της Μεσογείου (MEDREG).
Σε σχέση με τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, οφείλουμε να σημειώσουμε πως η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχει εγκρίνει το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Δικτύου Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (2022-2031) του ΑΔΜΗΕ, όπου έχουν ενταχθεί και οι διασυνδέσεις του Βορείου Αιγαίου και Δωδεκανήσων, πέραν των διασυνδέσεων της Κρήτης και της Δ’ Φάσης των Κυκλάδων που υλοποιούνται. Επίσης το πρόγραμμα ανάπτυξης του δικτύου διανομής (2022-2026) βρίσκεται υπό δημόσια διαβούλευση και περιλαμβάνει νέα κρίσιμα έργα υποδομής για να καταστεί εφικτή και η μεγιστοποίηση της διείσδυσης των ΑΠΕ. Πολύ σύντομα η ΡΑΕ αναμένεται να εγκρίνει το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Δικτύου Μεταφοράς (2023-2032), το οποίο περιλαμβάνει τις ακόλουθες προταθείσες από τον ΑΔΜΗΕ Διεθνείς ηλεκτρικές διασυνδέσεις, που θα ενισχύσουν τη διασύνδεση του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας και τον κομβικό ρόλο της Ελλάδας:
- Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Βουλγαρίας (2023)
- Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Τουρκίας (2029)
- Διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου- Ισραήλ (2025)
- Διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου
- Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Ιταλίας
- Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Αλβανίας
- Αναβάθμιση διασύνδεσης Ελλάδας - Βόρειας Μακεδονίας (2030)
Όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα πλήθος έργων που δίνουν την ευκαιρία στην Ελλάδα να μπει σε δυναμική τροχιά ανάπτυξης.
Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας έχει ως ύψιστο καθήκον της να υπερασπίζεται το δημόσιο συμφέρον. Μέσα σε αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο ενεργειακής αβεβαιότητας και κρίσης που δημιούργησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ΡΑΕ καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την ενίσχυση της εθνικής οικονομίας και την ενδυνάμωση των καταναλωτών. Ελπίζουμε να είμαστε Χρήσιμοι στον Τόπο.
*Ο κ. Αθανάσιος Δαγούμας είναι Πρόεδρος ΡΑΕ, Αναπλ. Καθηγητής στα Οικονομικά της Ενέργειας και των Φυσικών Πόρων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
(Το άρθρο περιλαμβάνεται στο ειδικό αφιέρωμα του energia.gr για τον ένα χρόνο από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία)