που δεν παρατηρούμε και στην ελληνική ναυτική τεχνολογία ανάπτυξη αντίστοιχη με αυτή της ελληνικής ναυτιλίας», σημειώνει χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στη «Ν» ο κ. Λιάπης.
«Είναι προφανές», τονίζει, «πως τα πανεπιστήμια και τα πανεπιστημιακά εργαστήρια μπορούν να παίξουν έναν καθοριστικό ρόλο στον δρόμο αυτό».
Όσον αφορά τις αιτίες, ο κ. Λιάπης τονίζει: «Φαίνεται πως η έλλειψη σημαντικής σχέσης οφείλεται και σε αιτίες βαθύτερες και δομικές, που σχετίζονται περισσότερο με νοοτροπίες και βέβαια με το θεσμικό πλαίσιο».
Με την ιδιότητά σας ως προέδρου του ΕΛΙΝΤ, ποιες θεωρείτε ότι είναι σήμερα οι μεγαλύτερες προκλήσεις στον χώρο;
«Η απανθρακοποίηση και η βιωσιμότητα αποτελούν βασικούς παράγοντες για το μέλλον της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) έχει χαράξει μια φιλόδοξη πορεία προς μια ναυτιλία ουδέτερη ως προς τον άνθρακα. Η πορεία αυτή όμως αναμένεται δύσκολη, με κλυδωνισμούς και προκλήσεις, κι αυτό καθιστά σημαντικό για όλους τους ενδιαφερόμενους να σχεδιάσουν και να προετοιμαστούν για την ασφαλή και ταχεία πράσινη μετάβαση. Ο ΙΜΟ έχει διατυπώσει υψηλούς περιβαλλοντικούς στόχους, ευθυγραμμιζόμενος με την συμφωνία του Παρισιού: για το 2030, 40% μείωση του CO2 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2008, ενώ για το 2050 ο στόχος φτάνει το 70%. Οι στόχοι αυτοί θα πρέπει να επιτευχθούν τόσο με τεχνολογικά όσο και με επιχειρησιακά μέσα. Η χρήση νέων τεχνολογιών, επιχειρησιακών διαδικασιών και νέων ή τροποποιημένων καυσίμων για τη συμμόρφωση με τα νέα πρότυπα αποδοτικότητας, θα φέρει αναπόφευκτες προκλήσεις και δυνατότητες διαφορών.
Από την άλλη, η αξιοποίηση της πληροφορικής και των mega-δεδομένων φέρνουν καταιγιστικές αλλαγές στη ναυτιλία και στη ναυτική τεχνολογία. Τα μη επανδρωμένα πλοία και ακόμη τα αυτόνομα, δεν ακούγονται πλέον σαν επιστημονική φαντασία. Οι κυβερνοεπιθέσεις συμβαίνουν και στις εταιρείες μας - η πειρατεία υπήρξε πάντα ταυτόχρονη με τη ναυτιλία, μόνο που πια μετεξελίσσεται».
Πιστεύετε πως η ναυτιλιακή τεχνολογία στην Ελλάδα συμμετέχει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της ελληνόκτητης ναυτιλίας;
«Δυστυχώς, δεν μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο. Υπάρχουν λόγοι προφανείς και λιγότερο προφανείς γι’ αυτό. Ένας σημαντικός και προφανής λόγος είναι η έλλειψη πλέον ναυπηγείων με σοβαρή κατασκευαστική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Η κατασκευή είναι που συντηρεί και τις συμπληρωματικές βιομηχανίες κατασκευής μηχανημάτων, διατάξεων και συστημάτων γύρω της, επομένως και τους μελετητές που θα σχεδιάσουν, θα επινοήσουν και θα εφαρμόσουν νέες τεχνολογίες και καινοτομικές εφαρμογές. Δυστυχώς, τόσο οι παράγοντες υψηλού κόστους, όσο και χρόνιες κακοδαιμονίες της ελληνικής πολιτείας και κοινωνίας με κάνουν απαισιόδοξο για την επαναλειτουργία της βαριάς βιομηχανικής αυτής δραστηριότητας.
Όμως, κατασκευαστικά, υπάρχουν άλλοι τομείς που η κατασκευαστική ναυτιλιακή βιομηχανία πηγαίνει καλά και μπορεί να πάει ακόμη καλύτερα. Κι αυτοί είναι τομείς που η τεχνογνωσία και η υψηλή ποιότητα κατασκευής μετράει περισσότερο από τις οικονομίες κλίμακας και τα χαμηλά εργατικά κόστη, όπως τα μεγα-γιοτς και τα μικρά ρο - ρο. Το ίδιο ισχύει επίσης για την κατασκευή δευτερευόντων συστημάτων και διατάξεων, ηλεκτρονικών ή μηχανολογικών, που μπορούν να κατασκευαστούν στην Ελλάδα και να μεταφερθούν εύκολα και οικονομικά στο ναυπηγείο για τοποθέτηση. Άλλωστε, έχουμε στην Ελλάδα τέτοιο παράδειγμα, με Σύστημα Διαχείρισης Νερού Έρματος, που πήρε έγκριση πολύ γρήγορα και έχει σημαντικές πωλήσεις στην παγκόσμια αγορά.
Επιπλέον, η ψηφιοποίηση του σχεδιασμού και η ευκολία μεταφοράς δεδομένων επιτρέπουν πλέον η έρευνα και ο σχεδιασμός να γίνεται σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη, ανεξάρτητα από τη χώρα που κατασκευάζεται το πλοίο».
Η ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας μπορεί να αποτελέσει μέρος της «λύσης» για τις προκλήσεις αυτές;
«Ο δρόμος της ανάπτυξης και στη ναυτιλιακή τεχνολογία περνά από την έρευνα και την καινοτομία, όπως συμβαίνει σε όλες τις βιομηχανίες του πλανήτη. Είναι προφανές πως τα πανεπιστήμια και τα πανεπιστημιακά εργαστήρια μπορούν να παίξουν έναν καθοριστικό ρόλο στον δρόμο αυτό. Σαν χώρα διαθέτουμε όλα τα εχέγγυα: Στιβαρό και υψηλής ποιότητας ακαδημαϊκό επίπεδο, εξαιρετικά μυαλά, ναυτική παράδοση, ισχυρή τάση στην ελληνική οικογένεια να σπουδάζει τα παιδιά της, κι έναν ελληνικό εφοπλισμό που επενδύει τεράστια ποσά σε νέα πλοία κάθε χρόνο».
«Η πληροφορική εξελίσσεται σε τρίτο πυλώνα της ναυτιλιακής επιστήμης»
Κύριε Λιάπη, σε ποιο βαθμό είναι συνδεδεμένη η ναυτιλιακή βιομηχανία με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα;
«Ο ελληνόκτητος στόλος κυριαρχεί εδώ και πολλές δεκαετίες στην παγκόσμια ναυτιλία. Διαθέτει σχεδόν 4.800 πλοία, συνολικής αξίας περίπου 160 δισ. δολ., ενώ τέσσερα χρόνια πριν αριθμούσε 4.300 πλοία, συνολικής αξίας 83 δισ. δολαρίων. Ο στόλος περιλαμβάνει από μικρά ρυμουλκά και φέρι τοπικών γραμμών, μέχρι λεβιάθαν κοντέινερ ή crude carriers των 300.000 τόνων, περιλαμβάνοντας και πλοία αιχμής όπως τα LNG carriers. Κάθε χρόνο επενδύονται εκατομμύρια δολάρια σε νέα πλοία, τα περισσότερα από τα οποία ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες αιχμής. Όμως, ελάχιστο μέρος των επενδύσεων αυτών κατευθύνεται στα ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστημιακά εργαστήρια».
Γιατί υπάρχει αυτό το κενό;
«Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό, αν και όχι όλοι ευδιάκριτοι. Ένας είναι πως οι επενδύσεις στην τεχνολογική έρευνα είναι μακροπρόθεσμες και συχνά εμπεριέχουν τον κίνδυνο να μην οδηγήσουν σε αξιοποιήσιμα αποτελέσματα. Φαίνεται πως οι επιχειρηματικές πρακτικές στη ναυτιλία, λόγω της φύσης των επενδύσεων, οδηγούν στην υιοθέτηση μόνο ώριμων τεχνολογιών. Με δεδομένα την εκτίμηση και τον σεβασμό που και ο ίδιος βλέπω να περιβάλλονται οι ακαδημαϊκοί και τα εργαστήρια από τη ναυτιλιακή βιομηχανία, φαίνεται πως η έλλειψη σημαντικής σχέσης οφείλεται και σε αιτίες βαθύτερες και δομικές, που σχετίζονται περισσότερο με νοοτροπίες και βέβαια με το θεσμικό πλαίσιο. Υπάρχει ενδεχομένως και μια στρεβλή αντίληψη στην κοινωνία πως τα ελληνικά πανεπιστήμια θα χάσουν το κύρος και την ανεξαρτησία τους αν συνδεθούν με τη βιομηχανία, αν εισαγάγουν συστήματα εσωτερικής αξιολόγησης, εάν αποδεχθούν τον ανταγωνισμό με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Χάνονται όμως έτσι τεράστια κονδύλια, που μπορούν να εξοπλίσουν εργαστήρια και να δώσουν έργο σε προπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές. Τελικά, χιλιάδες επιστήμονες και "γερά μυαλά" αναγκάζονται να αναζητήσουν ερευνητικό πεδίο και ακαδημαϊκή καριέρα σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, διαπρέποντας μεν, αλλά και κάνοντας ισχυρότερους τους ανταγωνιστές μας».
Σας το ρωτάω αυτό, γιατί η ναυτιλία εξελίσσεται. Δεν είναι μόνο τα ναυτιλιακά τμήματα ή τα τμήματα ναυπηγών. Σήμερα υπάρχουν data analytics, έχουμε ψηφιοποίηση, καύσιμα, και μια σειρά από νέες παραμέτρους. Ποια είναι η άποψή σας;
«Έχετε δίκιο. Η ναυτιλιακή τεχνολογία δεν αφορά πια μόνο τους ναυπηγούς. Η ενεργειακή τεχνολογία, η χημεία, η πληροφορική καλούνται ως επιστήμες να λύσουν τα θέματα που ανακύπτουν από τις εξελίξεις. Μπορούμε να πούμε πως ειδικά η πληροφορική εξελίσσεται μαζί με τη ναυπηγική και τη μηχανολογία στον τρίτο πυλώνα της ναυτικής επιστήμης και τεχνολογίας. Big data, Internet of Things, Artificial Intelligence και ακόμη πιο πέρα Augmented Intelligence, αλλά και η κυβερνοασφάλεια, τα ασύμμετρα δεδομένα και η μεταφορά τους έρχονται σήμερα και απαιτούν λύσεις και επιστήμονες που θα τα διαχειριστούν, θα τα εφαρμόσουν και θα τα εξελίξουν. Και βέβαια, η ναυτιλιακή νομοθεσία και τα οικονομικά απαιτούν την αντίστοιχη εξέλιξη για την προσαρμογή στον καινούριο κόσμο».
Τι μπορούν να προσφέρουν στη ναυτιλιακή βιομηχανία τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα; Αλλά και αντίστροφα: Ποιο είναι το παράδειγμα από το εξωτερικό;
«Σε όλο τον κόσμο, οι μεγάλες βιομηχανίες συνδέονται με πανεπιστημιακά εργαστήρια καταθέτοντας μεγάλες χρηματοδοτήσεις, ώστε να αποκτήσουν υψηλή τεχνολογία, κερδίζοντας έτσι προβάδισμα και ανταγωνιστικότητα στον κλάδο τους. Η φαρμακοβιομηχανία, η βιομηχανία τροφίμων και η αεροπορική βιομηχανία είναι τέτοια παραδείγματα. Εδώ και πολλά χρόνια εκπόνησα τη διπλωματική μου σε ένα εργαστήριο με υπολογιστές που χρηματοδοτήθηκε τότε από την Dassault για έρευνα σε πτέρυγες αεροπλάνων. Στη ναυτιλία, η Maersk επενδύει τα τελευταία χρόνια στην έρευνα σε πανεπιστημιακά εργαστήρια, ισχυροποιώντας έτσι το μέλλον της. Στην πράξη, η ελληνική ναυτιλιακή βιομηχανία παραμένει μη συνδεδεμένη με την ελληνική ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα. Και βέβαια, είναι κι αυτός ένας λόγος που δεν παρατηρούμε και στην ελληνική ναυτική τεχνολογία ανάπτυξη αντίστοιχη με αυτή της ελληνικής ναυτιλίας».
Βαρίδι το πλαίσιο των ΑΕΙ
Κύριε Λιάπη, ακούω εδώ και πολλά χρόνια για τις δυνατότητες της χώρας μας να εξελιχθεί σε εκπαιδευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής για ναυτιλιακές αλλά και για ναυτικές σπουδές. Ωστόσο, ουσιαστική πρόοδος δεν υπάρχει. Πιστεύετε ότι έχει έρθει η ώρα; Και με ποιες προϋποθέσεις;
«Θα μπορούσαμε να πούμε πως η ώρα έχει περάσει. Δέστε το παράδειγμα της Κύπρου, που με το σωστό πλαίσιο έγινε σε λίγα χρόνια από "εξαγωγέας" φοιτητών σε "εισαγωγέα". Μπορούμε παρ’ όλα αυτά να προχωρήσουμε, έστω και αργά. Πρέπει όμως να αλλάξει σημαντικά το υφιστάμενο πλαίσιο των ελληνικών πανεπιστημίων, να απελευθερωθούν οι καθηγητές και τα εργαστήρια από δεσμευτικές και επιβραδυντικές νοοτροπίες, να γίνουν αποδεκτές αξιολογητικές διαδικασίες και ο ανταγωνισμός με ιδιωτικά ιδρύματα. Η ναυτιλιακή βιομηχανία μπορεί να γίνει η κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη αυτή και η ναυτική τεχνολογία να βρει και πάλι το σπίτι της, την Ελλάδα, όπου αναπτύχθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους.
Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Τεχνολογίας καλείται να ενισχύσει τον ρόλο του ως κόμβος διάχυσης της Τεχνολογίας, στην προσπάθεια αυτή, ως φορέας που σε συνεργασία με Πανεπιστημιακά και Εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα ενθαρρύνει τη μελέτη και την έρευνα, την επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη. Ο ρόλος του ΕΛΙΝΤ θα πρέπει να ενδυναμωθεί ακόμη περισσότερο στην εποχή μας, όπου συμβαίνουν καταιγιστικές αλλαγές στη ναυτιλία και στη ναυτική τεχνολογία. Το Ινστιτούτο ευελπιστεί να μετατραπεί σε κόμβο διάχυσης της τεχνολογίας, σε σύμβουλο των κρατικών και μη ναυτιλιακών φορέων και σε σημείο αναφοράς για τους επιστήμονες και τους μηχανικούς της ναυτιλίας. Να παράγει θέσεις που θα βοηθούν τη ναυτιλιακή κοινότητα να αναπτύσσει ριζοσπαστικές, βιώσιμες τεχνολογικές λύσεις, στηρίζοντας επιστημονικά και τεχνολογικά την ελληνική ναυτιλία, ώστε να συνεχίσει να πρωταγωνιστεί στην παγκόσμια οικονομία».
*Από τη Ναυτεμπορική