Το γεγονός προσθέτει υπεραξία στο δυναμικό της Ανατολικής Μεσογείου σε εποχή ισχνών αγελάδων για την Ε.Ε., που προσπαθεί να κτίσει αποθέματα φυσικού αερίου ενόψει του επερχόμενου δύσκολου χειμώνα. Η προσπάθεια εμποδίζεται από τις ασκήσεις ύφους της Ρωσίας, που έχει περιορίσει σημαντικά την παροχή του φυσικού αερίου, επικαλούμενη τακτικές αλλά και έκτακτες συντηρήσεις του αεριαγωγού Nord Stream Ι. Η Ρωσία εκ του πονηρού προτρέπει τη Γερμανία να χρησιμοποιήσει τον νεότευκτο, πλην αδρανή, αεριαγωγό Nord Stream II που προφανώς δεν έχει τεχνικά προβλήματα.
Για την Εni η επιτυχής ερευνητική γεώτρηση Cronos-1 (~ 70 bcm) είναι η 2η που διεξάγει στο τεμάχιο 6 μετά την Calypso-1 το 2018 με τριπλάσια αποθέματα in place (~ 200 bcm) από της Cronos-1. Η κοινοπραξία σχεδιάζει επειγόντως νέα παρακείμενη ερευνητική γεώτρηση, την Zeus-1, για να οριοθετηθεί το κοίτασμα.
Αν αποδειχθεί επιτυχής, τότε στο νότιο τμήμα του τεμαχίου 6 θα συγκεντρωθεί δυναμικό της τάξεως των 350-400 bcm πιθανόν και μεγαλύτερο, που θα πλησιάζει το 50% του μεγαλύτερου μέχρι στιγμής κοιτάσματος της Ανατολικής Μεσογείου, το Zohr gas field στην ΑΟΖ της Αιγύπτου. Αυτή η προεξόφληση θα δικαιολογούσε ίσως τους διθυραμβικούς τόνους της έγκριτης ιταλικής εφημερίδας La República που αντανακλούν την προσδοκία της «διψασμένης» ενεργειακά και στριμωγμένης οικονομικά Ιταλίας, για απεξάρτηση από τη ρωσική ενεργειακή μέγγενη. Η πρώτη σκέψη είναι ότι αθροιζόμενες οι νέες (Gafkos, Calypso, Cronos, Zeus) με τις παλιές (~ 510 bcm) π.χ. «Αφροδίτη» (2010) ανακαλύψεις φυσικού αερίου, αυτές υπερβαίνουν το κατώφλι οικονομικής βιωσιμότητας του EastMed (βεβαιωμένα ~ 300-350 bcm) που εκ των πραγμάτων επανέρχεται στο προσκήνιο.
Στα θετικά του περιλαμβάνονται:
• Η δραματική έλλειψη φυσικού αερίου της Ε.Ε. που οδηγεί σε υψηλές τιμές, πληθωρισμό και στο βάθος, ενδεχόμενο στασιμοπληθωρισμό με αύξηση της ανεργίας στους 27 της Ε.Ε. Τυχόν τροφοδοσία της Ε.Ε. με φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο μέσω του EastMed θα ήταν παραπάνω από ευπρόσδεκτη και ανακουφιστική.
• Η εκθετική αύξηση των τιμών φυσικού αερίου καθιστά την απόσβεση του East Med ταχύτερη και ασφαλέστερη καθιστώντας τον οικονομικά χρηματοδοτήσιμο (bankable) και εντέλει υλοποιήσιμο, ιδιαιτέρως για μεταφορά μεγαλύτερων ποσοτήτων από αυτές που είχαν αρχικά σχεδιαστεί, έτσι ώστε να αντισταθμιστεί αρκετά η έλλειψη ρωσικού αερίου και να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακος.
Αντιστοίχως στα αρνητικά του επισημαίνονται:
• Η ευρωπαϊκή στρατηγική της πράσινης μετάβασης, συχνά αναθεωρήθηκε μετά τις έκτακτες καταστάσεις που προέκυψαν και τις οποίες η Ε.Ε. αστόχησε να προβλέψει. Επιπλέον, η Ε.Ε. παραβίασε κατάφωρα το δόγμα της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού, για στενούς οικονομικούς λόγους της Γερμανίας. Η προνομιακή ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία γύρισε μπούμερανγκ με την εργαλειοποίηση της ενέργειας μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Οσο αυξάνονται οι ανακαλύψεις στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, τόσο θα αυξάνονται οι τουρκικές πιέσεις.
• Το σοβαρό έλλειμμα ενέργειας της Ε.Ε. σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές απαιτούν γρήγορες και ευέλικτες λύσεις που ελαχιστοποιούν τον χρόνο μεταξύ ανακάλυψης και εκμετάλλευσης. Το φυσικό αέριο ως καύσιμο μετάβασης θεωρητικά έχει περιορισμένη χρονικά χρήση. Η αδήριτη πραγματικότητα όμως δείχνει ότι θα επιμηκυνθεί ο χρόνος, τόσο, όσο χρειάζεται ώστε η πράσινη μετάβαση να γίνει με ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια. Αυτός είναι ο λόγος που μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και αερίου επενδύουν σήμερα σε πανάκριβες υποθαλάσσιες γεωτρήσεις. Με αυτή την έννοια, έργα μακράς πνοής και ωρίμανσης, όπως ο EastMed, αντιμετωπίζονται αντικειμενικά με σκεπτικισμό, χωρίς να συνυπολογιστεί ο ελέφαντας στο δωμάτιο, που είναι οι τουρκικές αντιρρήσεις, οι οποίες οδήγησαν σε αυθαίρετες και ανυπόστατες, κατά το διεθνές δίκαιο, μονομερείς ενέργειες.
• Τέλος, υπάρχει ήδη σε εφαρμογή σχέδιο μεταφοράς του ισραηλινού και κυπριακού αερίου στους σταθμούς LNG της Αιγύπτου, από όπου θα διατίθενται διά θαλάσσης στις καταναλώτριες αγορές, προς όφελος της ελληνόκτητης και της κυπριακής ναυτιλίας. Ενδέχεται στη θέση Βασιλικό της νοτίου Κύπρου να εγκατασταθεί παράλληλα μονάδα FSRU για την τροφοδοσία της «ρηχής» (εμπορικά μικρής) αγοράς της Κύπρου, με εξαγωγή των υπολοίπων ποσοτήτων.
Οσο σωρεύονται επιτυχείς ανακαλύψεις στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, τόσο θα αυξάνονται οι τουρκικές πιέσεις και παράνομες ενέργειες. Ο εφησυχασμός και η υπερβατική πρακτική, ότι το πρόβλημα κάποτε θα λυθεί αφ’ εαυτού, ενδέχεται να οδηγούν σε μελλοντικά επώδυνες καταστάσεις.
Η Κυπριακή Δημοκρατία ενδεχομένως θα μπορούσε εδώ και 12 χρόνια, από την ανακάλυψη του κοιτάσματος «Αφροδίτη», να είχε μεριμνήσει για την κατοχύρωση των συμφερόντων και της τουρκοκυπριακής συνιστώσας της μιας και ενιαίας Κύπρου, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλία σύστασης ειδικού λογαριασμού escrow account στη Ζυρίχη ή στη Γενεύη, υπό την εποπτεία και εγγύηση του ΟΗΕ, όπου θα πιστωνόταν το μερίδιο της τουρκοκυπριακής κοινότητας (όχι βεβαίως του ανυπόστατου Τουρκοκυπριακού «Κράτους»), από τις καθαρές προσόδους εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο σύνολο της κυπριακής ΑΟΖ.
Το μερίδιο 18% που αντανακλούσε την προ της εισβολής και κατοχής πληθυσμιακή αναλογία μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων, θα ήταν ενδεχομένως μια δίκαιη αφετηρία, προσαυξημένο κατά μια λογική διαφορική πληθυσμιακή αύξηση έκτοτε, αλλά χωρίς συνυπολογισμό των εποίκων. Ο λογαριασμός θα ενεργοποιείτο για εκταμιεύσεις, μετά την επανενοποίηση της νήσου και επίλυση του προβλήματος με βάση τις αποφάσεις και ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στο πλαίσιο της δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Η Κύπρος θα είχε τότε μόνο να κερδίσει στη διεθνή εικόνα της, αφοπλίζοντας την τουρκική επιχειρηματολογία παροχής υποχρεωτικής «προστασίας» των Τουρκοκυπρίων.
*Ο κ. Μ. Λ. Μυριάνθης είναι ενεργειακός αναλυτής, Ph.D.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")