Αναφερόμαστε σε υποδομές που είναι απαραίτητες για την μεταφορά και αποθήκευση φυσικού αερίου και έχουν σχέση με διασυνδετήριους αγωγούς, υπόγειες δεξαμενές, εισαγωγικά τέρμιναλ LNG καθώς και τοπικά δίκτυα. Παράγοντες του κλάδου φυσικού αερίου σε Ελλάδα και Ευρώπη που τους ζητήσαμε να σχολιάσουν την παρούσα κατάσταση και την προσπάθεια αντικατάστασης των εισαγωγών ρωσικού αερίου με αντίστοιχες LNG, μας πληροφορούν ότι παρά τα αιτήματα της βιομηχανίας, κυρίως την τελευταία πενταετία, για χρηματοδότηση των απαραίτητων έργων υποδομής σε χώρες της ΕΕ υπήρξε μια ανεπίτρεπτη αδιαφορία ενώ σε αρκετές περιπτώσεις μια ξεκάθαρη άρνηση. Το επιχείρημα ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών οργανισμών όπως είναι η EIB και η EBRD ήτο ότι επενδύσεις σε υποδομές φυσικού αερίου είναι χρηματοδοτικά επικίνδυνες, δηλαδή εμπεριέχουν υψηλό ρίσκο, καθότι πολύ σύντομα ( δηλαδή μέσα στην επόμενη 5ετια) η ΕΕ δεν θα χρειάζεται φυσικό αέριο και άρα τέτοιες επενδύσεις θα αποδειχθούν περιττές και άρα θα καταστούν απαξιωμένα περιουσιακά στοιχεία (δηλ. stranded assets). Είναι ξεκάθαρο πλέον το πόσο λανθασμένες και εκτός τόπου και χρόνου ήταν, και δυστυχώς παραμένουν, οι εκτιμήσεις καλοπληρωμένων τραπεζικών στελεχών που όφειλαν να γνωρίζουν καλύτερα την δομή και λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.
Βαρύτατες ευθύνες για την απαράδεκτη στάση στην χρηματοδότηση επενδύσεων σε υποδομές έργων φυσικού αερίου φέρεται να έχει η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία και έχει καλλιεργήσει συστηματικά τα τελευταία χρόνια ένα κλίμα απόλυτου εφησυχασμού ως προς την ενεργειακή ασφάλεια μαζί με μια παράλογη εχθρική στάση σε κάθε είδους ενεργειακή επένδυση πέρα από τις ΑΠΕ και την βελτίωση ενεργειακή απόδοσης. Έφθασαν δε σε σημείο οι καρεκλοκένταυροι των Βρυξελλών να σοφιστούν το EU Taxonomy, ακολουθώντας τα χνάρια του Index Probatorium της Καθολικής Εκκλησίας του μεσαίωνα, ώστε να απαγορεύσουν επενδύσεις στους υδρογονάνθρακες και στην «φονική» πυρηνική ενέργεια.
Είναι δε πολύ χαρακτηριστικό πρόσφατο δημοσίευμα των Financial Times ως προς την τιτάνια προσπάθεια που απαιτείται σήμερα σε πανευρωπαϊκή βάση προκειμένου να καλυφθούν τα τεράστια κενά σε υποδομές φυσικού αερίου. Όπως παρατηρεί το εν λόγω δημοσίευμα «οι κυρώσεις στη Ρωσία και το lockdown λόγω Covid στην Κίνα έχουν μειώσει τον όγκο των εμπορευμάτων στο Ρότερνταμ, το πιο πολυσύχναστο λιμάνι της Ευρώπης. Αλλά ένα συγκεκριμένο φορτίο ανθεί: το υγροποιημένο φυσικό αέριο, το γνωστό LNG.
Η εισαγωγή περισσότερου LNG στην Ευρώπη αποτελεί προτεραιότητα, καθώς η ΕΕ προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από το φυσικό αέριο που προμηθεύεται από τη Ρωσία, σκοπεύοντας να στερήσει τη Μόσχα από κεφάλαια, που όμως υποστηρίζουν την διεξαγωγή του πολέμου στην Ουκρανία. Αλλά ο τερματικός σταθμός LNG του Ρότερνταμ είναι απόλυτα κορεσμένος. Οι εργασίες για επέκταση βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά δεν είναι δυνατόν να επιταχυνθούν.
«Το LNG αποτελεί μια πρόκληση γιατί επιβάλει τους περισσότερους περιορισμούς από όλα τα αγαθά που εισάγουμε», δηλώνει ο διευθύνων σύμβουλος του λιμένα Allard Castelein. «Απλούστατα, δεν μπορείτε να φτιάξετε μια δεξαμενή [LNG] εν μία νυκτί». Εν τω μεταξύ, 1.500 χλμ μακριά, η Ισπανία αντιμετωπίζει διαφορετικό πρόβλημα χωρητικότητας. Η χώρα έχει περισσότερους τερματικούς σταθμούς LNG από αυτούς που χρειάζεται. Αυτό που λείπει είναι αρκετοί αγωγοί για να μεταφερθεί το φυσικό αέριο στις αγορές που το χρειάζονται στην Κεντρική Ευρώπη. Ένα σχέδιο για την κατασκευή ενός διασυνδετήριου αγωγού με τη Γαλλία, του αγωγού Midcat, έχει σταματήσει εδώ και χρόνια.
«Η Ισπανία θα ήθελε να εισάγει και να συμβάλει στην ασφάλεια της Ευρώπης». . . Θα θέλαμε πολύ να στείλουμε φυσικό αέριο στη Ρουμανία, αλλά πώς μπορούμε αν δεν μπορεί να φτάσει καν στο Περπινιάν [στη γαλλική πλευρά των συνόρων];» δήλωσε ο Gonzalo Escribano, διευθυντής του προγράμματος για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή στο Βασιλικό Ινστιτούτο Elcano στη Μαδρίτη. «Έχουμε [λιγότερες] συνδέσεις φυσικού αερίου με τη Γαλλία παρά με την Αλγερία».
Σε όλη την Ευρώπη, αφθονούν τα παραδείγματα παρόμοιων σημείων κορεσμού (bottlenecks) αλλά και σοβαρών κενών στις υποδομές - προδίδοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η γηραιά ήπειρος καθώς παλεύει να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία, η οποία όμως καλύπτει το 40 τοις εκατό των αναγκών της ΕΕ σε φυσικό αέριο. Οι προβληματικές αυτές καταστάσεις αφθονούν γιατί επί δεκαετίες η ΕΕ βασιζόταν στο φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο που ρέει από ανατολάς προς τη δύση, ενώ οι ιδιωτικοί πάροχοι ενέργειας είχαν ελάχιστα κίνητρα να δημιουργήσουν πλεονάζουσα δυναμικότητα. Τώρα δίνεται περισσότερη προσοχή στο πώς να εξασφαλιστεί το LNG από μέρη όπως οι ΗΠΑ και το Κατάρ, η Αυστραλία και η Νιγηρία.
Αύριο Τετάρτη (18/5), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποκαλύψει ένα σχέδιο ύψους 195 δισ. ευρώ με στόχο την παροχή διορθωτικών μέτρων, τονίζοντας την ανάγκη για περισσότερες ΑΠΕ, χαμηλότερη κατανάλωση και αξιόπιστους εναλλακτικούς προμηθευτές, ιδίως στον χώρο του φ. αερίου. Αλλά το σχέδιο θα σηματοδοτήσει επίσης μια προσπάθεια των Βρυξελλών να συνδυάσει τις ενεργειακές υποδομές της ΕΕ με πιο συνεκτικό τρόπο, εξαλείφοντας τα σημεία συμφόρησης και τερματίζοντας τις καθυστερήσεις ετών σε έργα όπως ο αγωγός Midcat.
«Αν είχαμε κάνει αυτές τις διασυνδέσεις όταν συμφωνήθηκαν [με τη Γαλλία το 2014 και στη συνέχεια], η Ευρώπη δεν θα βρισκόταν τώρα σε αυτήν την κατάσταση εξάρτησης [από τη Ρωσία]», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα όταν συνάντησε ομολόγους του από την Ιταλία και την Ισπανία. και την Ελλάδα στη Ρώμη τον περασμένο Μάρτιο.
Οι ελλείψεις στις ενεργειακές υποδομές καθιστούν ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ εξαιρετικά ευάλωτα στην προσπάθεια τους να τερματίσουν την προμήθεια Ρωσικού αερίου και πετρελαίου. Οι ανησυχίες στην Ουγγαρία, της οποίας το πετρέλαιο προέρχεται εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία, και η οποία διαμαρτύρεται ότι δεν έχει εναλλακτικές λύσεις, δυσχεραίνουν τις προσπάθειες της ΕΕ να επιβάλει σταδιακά εμπάργκο σε όλο το ρωσικό αργό.
Η εξάρτηση από το αέριο είναι εξίσου επώδυνη. Οι τερματικοί σταθμοί εισαγωγής LNG στο Ρότερνταμ, στο Zeebrugge και στη Δουνκέρκη έχουν εξαντλήσει την χωρητικότητα τους και οι ροές φυσικού αερίου από τη Γαλλία προς τη Γερμανία και τις χώρες της Μπενελούξ είναι περιορισμένες.
«Σε περίπτωση που δεν υπάρχει διαθέσιμο ρωσικό αέριο, οι δυτικές χώρες δεν μπορούν να παράσχουν επιπλέον αέριο στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς υπάρχει περιορισμένη χωρητικότητα προς αυτή την κατεύθυνση», ανέφερε το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου σε πρόσφατη έκθεση.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα των FT, αρκετοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι τα περισσότερα έργα για την εξάλειψη των σημείων κορεσμού στην Ευρώπη στην περίπτωση του φ. αερίου θα χρειαστούν χρόνια για να κατασκευαστούν. Μεταξύ των πιο άμεσων επιλογών είναι οι πλωτές εγκαταστάσεις για την αποθήκευση και αεριοποίηση του LNG γνωστές ως FSRU, και προσθήκη συμπιεστών σε υπάρχοντες αγωγούς, ώστε το αέριο να μπορεί να ρέει προς διαφορετική κατεύθυνση. Μακροπρόθεσμα, θα μπορούσαν να ενταχθούν οι υποδομές της Τουρκίας ώστε να αποτελέσει βασικό κόμβο LNG και παράλληλα να προωθήσει την μεταφορά μεγαλύτερων ποσοτήτων αζερικού αερίου προς την Ευρώπη ενώ και η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για την τροφοδοσία της ΝΑ Ευρώπης με LNG. Το ίδιο ισχύει και για την κατασκευή αποθηκευτικών χώρων και διασυνδέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Στην Ισπανία, ο Arturo Gonzalo, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας μεταφοράς Enagás, δήλωσε ότι με συνοπτικές διαδικασίες ο νέος αγωγός Midcat θα μπορούσε και αυτός να ολοκληρωθεί μέσα σε 30 μήνες και δεν θα κοστίσει περισσότερα από 600 εκατομμύρια ευρώ καθιστώντας τον έναν αγωγό κατάλληλο για τη μεταφορά υδρογόνου και φυσικού αερίου.
Ο Τζόναθαν Στερν, κορυφαίος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης, παρατηρεί ότι πολλά έργα που επανεξετάζονται σήμερα σχεδιάζονταν εδώ και χρόνια, αλλά απορρίφθηκαν ως μη εμπορικά βιώσιμα όταν αξιολογήθηκαν έναντι των φθηνών ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου. Αυτή η εκτίμηση έχει πλέον αλλάξει. «Σήμερα παρατηρούμε μια επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν τις υποδομές. Ο ανταγωνισμός και οι ελεύθερες αγορές χάνουν όταν η ενεργειακή ασφάλεια βρίσκεται ψηλά στην ημερήσια διάταξη», δήλωσε ο Massimo Di Odoardo, αντιπρόεδρος του τομέα ερευνών στο φυσικό αέριο και το LNG στην Wood Mackenzie.
Εντωμεταξύ οι Βρυξέλλες φαίνονται πρόθυμες να χαλαρώσουν τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις προκειμένου να επιτρέψουν στις κυβερνήσεις να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση έργων που θα συνδέουν τις χώρες και ενώ η ΕΕ δείχνει έτοιμη να διαθέσει μέρος του προϋπολογισμού της σε έργα ενεργειακού ενδιαφέροντος.
Ο Marco Alverà, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Snam, του ιταλικού φορέα εκμετάλλευσης δικτύου φυσικού αερίου, δήλωσε ότι το κόστος για τις απαραίτητες υποδομές είναι μικρό σε σχέση με το ποσό που πλήρωσε η περιοχή για ενέργεια της έξι μήνες του χειμώνα λόγω των αυξήσεων των τιμών. «Το ποιος πρέπει να πληρώσει δεν είναι θέμα όταν το θέτεις στο πλαίσιο του πόσα πληρώνουμε συνολικά για ενέργεια».
Μερικοί ενεργειακοί αναλυτές εκφράζουν αμφιβολίες για το εάν οι επενδύσεις σε υποδομές προκειμένου να διευκολύνουν τη μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ευρώπη συνάδουν με την αποφασιστικότητα της ΕΕ να απανθρακοποιήσει την οικονομία. Η ΕΕ σχεδιάζει να συζητήσει μια βραχυπρόθεσμη άνοδο στην κατανάλωση φυσικού αερίου ακολουθούμενη από μακροπρόθεσμη πτώση, καθώς επιδιώκει να φτάσει τις καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα το 2050.
Ο Simone Tagliapietra, κορυφαίος μελετητής της δεξαμενής σκέψης Bruegel που εδρεύει στις Βρυξέλλες, είπε ότι οι ιδιώτες επενδυτές μέχρι σήμερα δεν ήθελαν να επενδύσουν σε «λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία» που μπορεί να απαξιωθούν σχεδόν αμέσως μόλις κατασκευαστούν. «Είναι αδύνατο να αντικατασταθούν όλα τα ρωσικά μόρια αερίου με άλλα. Σε περίπτωση πλήρους ρωσικής διακοπής, οι χώρες θα αναγκαστούν να μεριμνήσουν για το φυσικό αέριο κατά προτεραιότητα για ορισμένες βιομηχανίες», είπε.
Συμπερασματικά, η κατάσταση ως προς την αλλαγή πλεύσης της ΕΕ και της Ευρώπης γενικότερα, και την απομάκρυνση της από το Ρωσικό φυσικό αέριο δεν είναι καλή και εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Πολύ αργά αντελήφθησαν ορισμένοι μεγαλοσχήμονες στις Βρυξέλλες ότι πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα είναι μαζί μας για μερικές δεκαετίες ακόμα και άρα επείγει η ενίσχυση των ενεργειακών υποδομών σε όλη την Ευρώπη προκειμένου να διασφαλισθεί η ομαλή και συνεχής παροχή φ. αερίου και ηλεκτρισμού.