Αν την 11η Σεπτεμβρίου 2001 ένας κάτοικος του πλανήτη Άρη κατέβαινε στη Γη, θα αισθανόταν πολλές εκπλήξεις. Την ημέρα αυτή θα έβλεπε στα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα επιβατικά αεροπλάνα να πέφτουν πάνω σε τεράστιους πύργους της μεγαλύτερης πόλης της Αμερικής, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να έχουν τραγικό τέλος είτε πηδώντας από τα πολυώροφα κτήρια, είτε επιλέγοντας να γίνουν παρανάλωμα πυρός

Λίγες στιγμές αργότερα, ο επισκέπτης θα έβλεπε εκ νέου τηλεοπτικά χιλιάδες νέους κυρίως ανθρώπους στη Βόρειο Αφρική, στη Μέση Ανατολή και σε κάποιες ασιατικές χώρες να το γλεντούν το γεγονός αυτό, χορεύοντας και καίγοντας αμερικάνικες σημαίες. Τις ημέρες που θα ακολουθούσαν μετά την επίθεση αυτή ο εξωγήινος θα μάθαινε ότι τελικά οι Αμερικανοί πήγαιναν γυρεύοντας και άρα, όπως λέει και ο τίτλος του βιβλίου του Μανώλη Βασιλάκη, «Καλά να πάθουν».

Με τη διατύπωση αυτή, όμως, ο επισκέπτης κάπου θα μπερδευόταν. Θα αναρωτιόταν για ποιους λόγους άραγε κάποιοι πιστοί του Προφήτη και του Κορανίου δολοφονούν εν ψυχρώ και με θυσία της ζωής τους μερικές χιλιάδες κόσμο;

Εδώ η κατάσταση θα μπερδευόταν ακόμα πιο πολύ. Ο επισκέπτης μας θα έπρεπε να προσφύγει βαθιά στην ιστορία, ιδιαίτερα δε σε αυτήν των θρησκειών και θα κατέληγε σ’ ένα νέο κρίσιμο ερώτημα: οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες που κυριαρχούν στον πλανήτη Γη μπορούν να συνυπάρξουν εν ειρήνη; Ακόμα περισσότερο, η πολυπολιτισμικότητα έχει μέλλον στον σημερινό επί της Γης κόσμο;

Αν ο επισκέπτης τύχαινε να διαβάσει θέσεις και απόψεις γνωστών ανθρώπων του πνεύματος και της πολιτικής, θα διαπίστωνε ότι οι περισσότεροι από αυτούς συμφωνούσαν στο ότι επί της Γης οι διαφορές κουλτούρας ήταν πολύ πιο επικίνδυνες από τις αντίστοιχες οικονομικές και ιδεολογικές.

Για παράδειγμα, στον επισκέπτη από τον Άρη, ο Αμερικανός καθηγητής Σάμουελ Χαντινγκτον (1927-2008) θα του έλεγε ότι στον πλανήτη μας «η κουλτούρα αποτελεί ταυτόχρονα διαχωριστική γραμμή και ενοποιητική δύναμη». Θα πρόσθετε επίσης ότι στη Γη «οι σπουδαιότερες χώρες της προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς. Οι τοπικές συγκρούσεις με τις μεγαλύτερες πιθανότητες να εξελιχθούν σε ευρύτερους πολέμους είναι οι συγκρούσεις μεταξύ ομάδων και κρατών από διαφορετικούς πολιτισμούς.

Το κυρίαρχο μοντέλο πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό. Τα θέματα-κλειδιά στη διεθνή ημερήσια διάταξη αφορούν τις πολιτισμικές διαφορές. Η δύναμη της επί μακρόν κυρίαρχης Δύσης μετατοπίζεται τώρα στους μη δυτικούς πολιτισμούς και άρα οι διαφορές ίσως οξυνθούν».

Η ανθρώπινη ιστορία, θα εξηγούσε ο καθηγητής Σ. Χάντινγκτον στον επισκέπτη μας, είναι αυτή των πολιτισμών. Είναι αδύνατον να σκεφτούμε την ανάπτυξη της ανθρωπότητας με κάποιον άλλον τρόπο. Αυτό ισχύει για πολλές γενιές πολιτισμών, από τον πολιτισμό των αρχαίων Σουμερίων, των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων, έως τον κλασικό και κατόπιν τον χριστιανικό και ισλαμικό πολιτισμό και μετά τον κινεζικό και τον ινδουιστικό.

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι πολιτισμοί προσέφεραν την ευρύτερη ταυτότητα των ανθρώπων. Οι απαρχές, η ανάδυση, η ανάπτυξη, η αλληλεπίδραση, οι κατακτήσεις, η παρακμή, η πτώση των πολιτισμών έχουν ερευνηθεί από εξαίρετους ιστορικούς, κοινωνιολόγους και ανθρωπολόγους, όπως οι Μαξ Βέμπερ, Εμίλ Ντιρκέμ, Όσβαλντ Σπέγκλερ, Πιτιρίμ Σορόκιν, Άρνολντ Τόυνμπι, Άλφρεντ Ουέμπερ, Α. Λ. Κρέμπερ, Φίλιπ Μπάγκμπι, κ.ά. Αυτοί αλλά και άλλοι συγγραφείς μάς έχουν κληροδοτήσει πλούσιο υλικό αφιερωμένο στη συγκριτική ανάλυση των πολιτισμών. Σε αυτές τις μελέτες υπάρχουν διαφορές ως προς την προοπτική ή τη μεθοδολογία, το σημείο στο οποίο εστιάζουν και τις αντιλήψεις τους. Παρ’ όλα αυτά, συμπίπτουν σε μια γενικότερη επιχειρηματολογία στις κεντρικές θέσεις τους όσον αφορά τη φύση, την ταυτότητα και τη δυναμική των πολιτισμών.

Στο πλαίσιο αυτής της ιστορικής πραγματικότητας, ο εξωγήινος ερευνητής μας, θα μάθαινε από σύγχρονους ιστορικούς, όπως ο Γάλλος Ζιλ Κεπέλ για παράδειγμα, ότι στη Γη, το δυτικό της μέρος είναι και θα παραμείνει, για πολλά χρόνια ακόμα, ο ισχυρότερος πολιτισμός. Παρ’ όλα αυτά, η δύναμη του δυτικού πολιτισμού και της Δύσης ως γεωπολιτικού μεγέθους φθίνουν. Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, καθώς η Δύση προσπαθεί να επιβεβαιώσει τις αξίες της και να προστατεύσει τα συμφέροντα της, οι μη δυτικές κοινωνίες έρχονται αντιμέτωπες με ένα δίλημμα.

Μερικές επιχειρούν να μιμηθούν τη Δύση και να συνταχθούν μαζί της· ενώ άλλες, κομφουκιανές και ισλαμικές κοινωνίες επιχειρούν να επεκτείνουν την οικονομική και τη στρατιωτική τους δύναμη, για να αντισταθούν και να «εξισορροπήσουν» τη δύναμη της Δύσης. Συνεπώς, ο κεντρικός άξονας της γεωπολιτικής είναι η αλληλεπίδραση της δύναμης και της κουλτούρας της Δύσης με την κουλτούρα και τη δύναμη των μη δυτικών πολιτισμών.

Υπό αυτές τις συνθήκες, ένα κομμάτι του ισλάμ, το οποίο έχει έντονες εσωτερικές διαιρέσεις, παίζει το παιχνίδι του άτακτου και ασύμμετρου πολέμου κατά της Δύσης, ελπίζοντας ότι έτσι εξυπηρετεί και άλλους δυνητικούς εχθρούς της. Υπό αυτή την έννοια, η 9/11/2001 ήταν η αρχή μιας νέας μορφής πολέμου, που θα έχει πολύ μεγάλη διάρκεια...

(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")