και να αφήσουν οριστικά πίσω, 200 χρόνια μετά, τα όσα κατάλοιπα οθωμανικής κληρονομιάς υπάρχουν και μάλιστα αυτή την εποχή που ένας διάδοχος του Πορθητή θέλει να τα επιβάλει σε Μεσόγειο και Βαλκάνια. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί προς κάθε κατεύθυνση ότι εδώ, στη σημερινή Αττική, στα παράλια της Ιωνίας, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη και στη Μακεδονία αναδύθηκε και αναπτύχθηκε πνευματικά ο δυτικός πολιτισμός, με τα καλά του και τα κακά του.
Στην παρούσα φάση της ιστορίας, τη στιγμή που ο κόσμος μετασχηματίζεται εκ νέου, η Ελλάδα έχει σημαντικά ατού και μεγάλες δυνατότητες. Αυτό που της λείπει είναι η εμπιστοσύνη στον εαυτό της, γεγονός που καλλιεργούν οι εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί της. Η σημερινή Ελλάδα, όμως, είναι μέλος των πιο ισχυρών συμμαχιών στον κόσμο όπως η Ατλαντική Συμμαχία, αποτελεί μέρος της πρώτης παγκόσμιας εμπορικής δύναμης όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, ανήκει στη δεύτερη παγκόσμια νομισματική ζώνη, αυτήν του ευρώ, κατέχει την πρώτη θέση στην παγκόσμια ναυτιλία και είναι η αφετηρία της μεγαλύτερης παγκόσμιας αθλητικής διοργάνωσης, ήτοι των Ολυμπιακών Αγώνων. Αύριο, άλλωστε, η ελληνική ολυμπιακή ομάδα θα μπει πρώτη στη λαμπρή τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ιαπωνία, ένα γεγονός που θα παρακολουθήσουν πάνω από δυο δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως.
Δεν χωράει καμία αμφιβολία ότι από μόνο του το ελληνικό όνομα εμπεριέχει σημαντικό περιεχόμενο, το οποίο όμως από οικονομικής και εμπορικής πλευράς δεν έχει παρά ελάχιστο αντίκρισμα. Συνεπώς η πολύ θετική παγκόσμια φήμη της χώρας μας, από οικονομικής πλευράς πάει χαμένη και αυτό το διαπιστώνει κανείς στην πορεία των αναιμικών ελληνικών εξαγωγών. Οι τελευταίες ως ποσοστό των παγκόσμιων εξαγωγών είναι πολύ χαμηλά και βρίσκονται στα επίπεδα του 2000. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα έχει σοβαρό πρόβλημα παραγωγικού δυναμισμού, το οποίο στη σημερινή ψηφιακή εποχή θα μπορούσε να επιδεινωθεί.
Όπως αναγνωρίζουν κορυφαίοι στοχαστές της εποχής μας, η συνεχής ψηφιοποίηση των οικονομιών σε πλανητικό επίπεδο συνεπάγεται αλλαγή και αλληλεξάρτηση, φαινόμενα που εντείνονται από τη διεθνή κινητικότητα του κεφαλαίου και της γνώσης. Η αύξηση της κινητικότητας, της αλλαγής και της αλληλεξάρτησης συνεπάγεται, με τη σειρά της, την αύξηση της πολυπλοκότητας, καθότι σε ένα δικτυακό σύστημα (όπως είναι οι σημερινές μορφές οικονομικής οργάνωσης) κάθε αλλαγή σε κάποιον κόμβο του συνεπάγεται αλλαγές στο ευρύτερο δίκτυο, άρα λοιπόν αύξηση της πολυπλοκότητάς του (ήτοι της δυνατότητάς του να παίρνει διαφορετικές μορφές). Αυτό συμβαίνει τόσο σε επίπεδο μακρο-οικονομικού συστήματος όσο και σε επίπεδο επιχείρησης. Πρέπει, κατά συνέπεια, όπως επανειλημμένα έχει τονίσει ο Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Έντγκαρ Μορέν, να διαχειριστούμε τη νέα πολυπλοκότητα με νέα εργαλεία, να σκεφθούμε διαφορετικά, καθότι πρόκειται για πρωτόγνωρα φαινόμενα.
Δυστυχώς δε, όπως αυτό συμβαίνει με την πανδημία του κορονοϊού, τα πιο πάνω φαινόμενα έχουν και αυτά την ιδιότητα να μεταλλάσσονται πολύ γρήγορα, γεγονός που από μόνο του μετατρέπει την ταχύτητα προσαρμογής των επιχειρήσεων σε καίριο για την επιβίωσή τους συγκριτικό πλεονέκτημα. Υπ’ αυτή την έννοια, μπορεί το περίφημο Ταμείο Ανάκαμψης να είναι πολλά υποσχόμενο για την ελληνική οικονομία, πλην όμως πολλά θα εξαρτηθούν από τη φιλοσοφία της λειτουργίας του. Μέσα σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να κάνουν ριζικές επαναθεωρήσεις προτύπων. Από τη μια πλευρά θα πρέπει να ψηφιοποιήσουν στο έπακρο τις λειτουργίες τους, από την άλλη όμως είναι ανάγκη να εμπιστευθούν την κρίση και πρωτοβουλία άρτια καταρτισμένων ανθρώπων τους. «Μόνον έτσι θα είναι σε θέση να παρέχουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, ιδιαίτερα σήμερα που η αποϋλοποίηση των οικονομικών συναλλαγών και η (εντεινόμενη) εξ αποστάσεως διεκπεραίωσή τους καθιστά την εμπειρία που αποκομίζει ο πελάτης από την επαφή του με μια επιχείρηση καθοριστικό παράγοντα στην κλίμακα των προτιμήσεών του. Η κεντρική θέση που κατέχουν η πληροφορία και η γνώση στις σημερινές οικονομικές δραστηριότητες αναδεικνύει τη σημασία της μάθησης και της καινοτομίας ως το πλέον αποτελεσματικό μέσο για την απόκτηση και διατήρηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Μόνο μια εταιρεία που μπορεί και μαθαίνει είναι σε θέση να βρίσκεται μπροστά από τον ανταγωνισμό. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι, σήμερα περισσότερο έντονα από ποτέ άλλοτε, οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών καθιστούν εύκολη την αντιγραφή από ανταγωνιστές. Μόνον η ικανότητα μιας επιχείρησης να διαφοροποιείται αενάως, δηλαδή να καινοτομεί, αποτελεί εγγύηση για την ευημερία της» υποστηρίζει ο καθηγητής κ. Χαρίδημος Τσούκας και δύσκολα θα διαφωνούσαμε μαζί του.
*(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")