το περασμένο θέρος στην Συνθήκη των Σεβρών (*) της 10ης Αυγούστου 1920, με την οποία υπεγράφη η ειρήνη μεταξύ της τότε νικητρίας Ελλάδος και της ηττηθείσης Τουρκίας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, και ισχυρίσθη ότι «το μνημόνιο Αγκύρας-Τριπόλεως αποτελεί βήμα αντιστροφής των Σεβρών».
Η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, με αντιστροφή των όρων, κατόπιν ήττας της Ελλάδος από την εσωτερική αντίδραση και τους Μπολσεβίκους, με την άποψη του Ερντογάν ακυρώθη απ’ το «μνημόνιο» της Αγκύρας με την Τρίπολη του Σάραζ.
Εν τούτοις, διεθνείς συνθήκες δεν υπογράφονται μεταξύ πόλεων αλλά κυριάρχων κρατών, πολλώ δε μάλλον δεν καταργούνται δια «μνημονίων» δύο χωρών, η μία των οποίων δεν υπήρχε την εποχή εκείνη, η Λιβύη. Ήδη, ο Σάραζ ηγούμενος της δυτικής Λιβύης αποζητεί διαπραγμάτευση με την Ελλάδα για την χάραξη κοινής ΑΟΖ.
Αλλά γιατί ενεθυμήθη ο νεοχαλίφης της Αγκύρας την Συνθήκη των Σεβρών που την αντικατέστησε η ήδη αναιρεσίβλητος Λωζάννη;
Ολίγη Ιστορία
Στις 14 Μαΐου του 1919 , ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατ’ εντολή του Συμβουλίου των Τεσσάρων (δυτικών συμμάχων της «Αντάντ») και με ενθάρρυνση του τότε Βρεταννού πρωθυπουργού Λόϋδ Τζώρτζ, απεβίβασε Ελληνικό στρατό στην Σμύρνη , «γράφοντας ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Εγγύς Ανατολής» (Herbert Adams Gibbons, VENIZELOS, σελ.368).
Μάχες και ταραχές ξέσπασαν στην Ιωνία αλλά γρήγορα η τάξις αποκατεστάθη. Ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε τον σιδηροδρομικό σταθμό της Σμύρνης και μέσα σε δύο εβδομάδες είχε φθάσει στο Αϊδίνιον.
Τον Ιούνιο, οι Τούρκοι εθνικιστές που δεν υπήκουσαν στις Οθωμανικές αρχές της Κωνσταντινουπόλεως , συγκέντρωναν εθελοντάς (τσέτες) και άρχισαν τις σφαγές του Μικρασιατικού πληθυσμού.
Ο Ελληνικής καταγωγής πληθυσμός του Αϊδινίου , διωκόμενος υπό των Τούρκων , το εγκατέλειψε αλλ’ όταν επέστρεψε με την παρουσία του Ελληνικού στρατού, χωρίς οι Τούρκοι να δώσουν μάχη, το βρήκε κατεστραμμένο.
Προ της εκκενώσεως της πόλεως του Αϊδινίου, ο πληθυσμός ανήρχετο σε 53.000 ψυχές εκ των οποίων μόνο το 1/3 ήσαν Τούρκοι κι’ οι λοιποί , Αρμένιοι , Ιουδαίοι και Έλληνες. Όταν οι τελευταίοι επέστρεψαν, εύρον μόνον 4.000 χριστιανούς και Ιουδαίους και τα δύο τρίτα της πόλεως κατεστραμμένα. Οι Τούρκοι απήγαγον τους περισσότερον ευκαταστάτους Έλληνες- ιδίως τις γυναίκες και τα κορίτσια των.
Χιλιάδες νεκρών εκείτοντο στους δρόμους και τους αγρούς. Οι πρόσκοποι του Αϊδινίου συγκεντρωθέντες από τους Τούρκους προ της αποχωρήσεως, τους προσεφέρθη η απελευθέρωση εάν αναθεμάτιζαν τον Βενιζέλο. Όταν αρνήθησαν εξετελέσθησαν με πυροβόλα όπλα. Στο χωρίο Ορμουρλού ο χριστιανικός πληθυσμός εσφαγιάσθη ολόκληρος. Ο Βενιζέλος είχε καθήκον να προασπίσει τον Ελληνικό πληθυσμό της Ιωνίας.
Η διάσκεψη των «συμμάχων» στο Παρίσι συνήλθε στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 1920, χωρίς ο Βενιζέλος να έχει τελειώσει το έργον του στη Σμύρνη. Αλλού στην χερσόνησο του Αίμου, υπήρχαν πολλές εκκρεμότητες. Η Θράκη δεν είχε ακόμη απαλλαγεί από τους Βουλγάρους (συμμάχους των ηττηθέντων Γερμανών) και η συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία δεν είχε υπογραφεί. Όθεν όταν ο Βενιζέλος επέστρεψε εις Αθήνας , η εσωτερική Αντίδραση αξίωσε εκλογές αλλ’ ο Βενιζέλος προτίμησε να επιστρέψει στην Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι πλήθος 120.000 Αθηναίων τον είχε υποδεχθή στον Πειραιά.
Προτίμησε να κατοχυρώσει τα Ελληνικά συμφέροντα στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες Παρίσι, Λονδίνο - και στο Σάν Ρέμο, όπου συνεδρίαζαν οι επιτροπές της «Εγκαρδίου Συνεννοήσεως» (Entente), παρά να δρέψει εκλογικές δάφνες. Απέτυχε να πάρει απ’ τους Ιταλούς τα Δωδεκάνησα και να ενσωματώσει όλη την Θράκη στην Ελλάδα. Με τον συμβιβασμό του Σάν Ρέμο, η Ανατολική Θράκη εδόθη στην Ελλάδα μέχρις τα Τσατάλγια, στα περίχωρα της Πόλης.
Βέβαιος για την εκλογική νίκη, ο Βενιζέλος μετά τις διπλωματικές του επιτυχίες , προκήρυξε βουλευτικές εκλογές στην παλαιά Ελλάδα στις 7 Νοεμβρίου 1920.
Το πλήγμα δεν ήλθε από τους προαιώνιους εχθρούς αλλά από τον Διχασμό: Δύο ημέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, δύο Έλληνες αξιωματικοί απεπειράθησαν να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο καθώς εισήρχετο στον σιδηροδρομικό σταθμό «Γκάρ ντε Λυόν» των Παρισίων - θριαμβευτής καθ’ οδόν προς την πατρίδα.
Ευτυχώς τα τραύματα δεν ήσαν θανάσιμα και σε 15 ημέρες ο Βενιζέλος αναρρώσας , ανεχώρησε επί του θωρηκτού «Αβέρωφ» κι έφθανε στην Αθήνα. Ο πολιτικός του αντίπαλος Ίωνας Δραγούμης δυστυχώς εδολοφονήθη εις αντίποινα και οι συλληφθέντες απ’ την Αστυνομία απελευθερώθησαν απ’ τον Βενιζέλο. Μέγα του λάθος.
Τα εν συνεχεία είναι γνωστά: Μετά την αποτυχία στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, ο Βενιζέλος αυτοεξωρίσθη στην Γαλλία αλλ’ οι επικριτές του συνέχισαν την κατοχή της Σμύρνης και προχώρησαν στα βάθη της Ανατολίας όπου ο Κεμάλ προέβαλε σθεναρά αντίσταση και κατόπιν εγκατέλειψαν την προσπάθεια, με επακόλουθο τη Μικρασιατική καταστροφή, την «δευτέρα ΄Αλωση».
Αυτά ενεθυμήθη ο Ερντογάν, ο οποίος δεν εσκέφθη ότι εάν ακυρώσει την Συνθήκη της Λωζάννης θ’ αναβιώσει των Σεβρών που έκαμε την Ελλάδα του Βενιζέλου «των δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών».
Αναθεώρηση της Λωζάννης;
Η Ελλάδα δεν θα είχε ίσως αντίρρηση ν’ αναθεωρηθή η Συνθήκη της Λωζάννης που υπέγραψε ως «ηττηθείσα» ενώ σήμερα είναι ισοδύναμος αν όχι ισχυροτέρα της Τουρκίας. Προϋπόθεση βεβαίως να επανέλθουν τα πράγματα στην προγενεστέρα κατάσταση.
Συγκεκριμένως, να επιστραφούν στην Ελλάδα οι νήσοι Ίμβρος και Τένεδος, ο θύλακας Καραγάτς του ΄Εβρου και ν’απομακρυνθούν της δυτικής Θράκης τα μέλη της «Τουρκικής μειονότητας», όπως συνέβη με την Κοινότητα των Ρωμιών της Κων/λης την προηγουμένη 80ετία με τις διώξεις του «Βαρλίκ» και το 1955 με πογκρόμ απ’ τους Μεντερές-Ζορλού – απαγχονισθέντων διά τούτο.
Αν ο πρόεδρος Ερντογάν είναι έτοιμος για τις διευθετήσεις αυτές, τότε ας προχωρήσει: Η Ελλάς θα κατέχει το 64% του Αιγαίου εκ των χωρικών υδάτων 6 μιλίων των Ελληνικών νήσων, πλήρως εξοπλισμένων, η Τουρκία το 14% και το υπόλοιπον θα είναι «διεθνή ύδατα».
Το κέρδος της Τουρκίας θα είναι ότι από τα 3 μίλια χωρικά ύδατα εκ της Ασιατικής ακτής που της αναγνωρίζει η Λωζάννη, θα πάει στα 6 μίλια, όπου βέβαια το επιτρέπει η μέση γραμμή με τα Ελληνικά εδάφη κατά το διεθνές δίκαιο της θαλάσσης.
Συγχρόνως όμως για την αναθεώρηση θα πρέπει να συμφωνήσουν τα 12 κράτη που υπέγραψαν τη Συνθήκη της Λωζάννης (**) και ιδίως η Ρωσσική Ομοσπονδία , ενδιαφερομένη για την ελευθεροπλοΐα των Στενών του Ελλησπόντου – γεγονός που θα συμπαρασύρει και την Συνθήκη του Μοντραί που υπεγράφει την 30η Ιουλίου 1936 από 9 χώρες της δύσεως, εις όφελος της Τουρκίας.
Οι Βρεταννικές βάσεις στην Κύπρο θα πρέπει να φύγουν, να επιστραφεί το Σαντζάκιον της Αλεξανδρέττας στην Συρία και να αναχαραχθή ο χάρτης Σάϊκς-Πικώ της Μέσης Ανατολής.
Αν οι Τούρκοι είναι διατεθειμένοι να χάσουν τόσα πλεονεκτήματα που τους παρέσχε η συνθήκη της Λωζάννης , ας προχωρήσουν στην καταγγελία της .Δεν θα είναι η πρώτη φορά που παραλογίζονται.
(*) Σέβραι, προάστιο των Παρισίων.
(**) Βρεταννία, Γαλλία,Ιταλία, Ιαπωνία,Ρουμανία, Σερβία, Κροατία, Σλοβενία, ΗΠΑ, Βουλγαρία, Ρωσσία, Βέλγιον, Πορτογαλία και η Ελλάς και Τουρκία. (βλ.σχ. ΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ , υπό Κ. Κόλμερ, εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ 2006).